Zapalenie cewki moczowej – przyczyny, objawy, leczenie

Co to jest zapalenie cewki moczowej?

Cewka moczowa stanowi ostatni odcinek dróg moczowych. Oddzielona jest od pęcherza moczowego zwieraczem (który zapobiega nie tylko popuszczeniu moczu, ale także szerzeniem się zapalenia do wyższych pięter dróg moczowych). Cewka moczowa pozostaje w kontakcie ze środowiskiem zewnętrznym, w związku z tym, narażona jest na działanie czynników infekcyjnych obecnych w jej otoczeniu.

Do zakażenia cewki moczowej predysponowane są szczególnie kobiety. Ma to związek z warunkami anatomicznymi, które sprzyjają przenoszeniu czynników infekcyjnych. Cewka moczowa znajdująca się w bliskim sąsiedztwie z przedsionkiem pochwy oraz okolicą odbytu, narażona jest na kontakt z bakteriami, które obecne są w tych miejscach stale (stanowią florę fizjologiczną). Bakterie w łatwy sposób przenoszone są podczas stosunku płciowego. To właśnie wtedy najczęściej dochodzi do zakażenia. Z tego powodu, zaleca się, aby po każdym stosunku płciowym oddać mocz oraz dbać o higienę intymną. Zakażeniom u kobiet sprzyja dodatkowo krótka cewka moczowa.

Zobacz też: Po co się robi wymaz z odbytu?

Przyczyny zapalenia cewki moczowej

Ze względu na rodzaj bakterii wywołujących stan zapalny, zapalenie cewki moczowej podzielono na dwa rodzaje.

• Rzeżączkowe zapalenie cewki moczowej (tzw. swoiste zapalenie cewki moczowej) – czynnikiem wywołującym zapalenie jest dwoinka rzeżączki – Neisseria gonorrhea. Bakteria ta należy do grupy gonokoków. Poza rzeżączką wywołuje zapalenie spojówek u noworodków (do zakażenia dochodzi w czasie porodu, podczas przechodzenia przez kanał rodny). Nieleczone zapalenie prowadzi do ślepoty.
• Nierzeżączkowe zapalenie cewki moczowej (tzw. nieswoiste zapalenie cewki moczowej) – znacznie powszechniejsze, wywołane przez tzw. bakterie nietypowe – Chlamydie trachomatis (powoduje prawie 50 proc. zakażeń). Zakażenie tą bakterią jest szczególnie groźne dla kobiet. Prowadzić może do śluzowo-ropnego zapalenia szyjki macicy, zapalenia narządów miednicy mniejszej, powstania zrostów (odpowiedzialnych na niepłodność). Stanowi też ważną przyczynę powikłań położniczych. Mężczyźni zakażeni bakterią cierpią z powodu zapalenia najądrzy oraz zapalenia gruczołu krokowego. U noworodków wywołuje zapalenie płuc oraz zapalenie spojówek. Jest też główną przyczyną ślepoty na świecie (wywołuje jaglicę). Niestety, zakażenie tą bakterią nie pozostawia stałej odporności. Dodatkowo, obecne mogą być objawy z innych układów i narządów (zapalenie stawów, obniżenie odporności, choroby układu nerwowego). Rzadziej spotykanymi bakteriami są: Ureaplazma urealyticum, Mycoplazma hominis (stanowią około 20 proc. zakażeń) oraz rzęsistka pochwowego – Trichomonas vaginalis.

Jakie są objawy zapalenia cewki moczowej?

U niemal 50 proc. osób z zapaleniem cewki moczowej dolegliwości nie występują. U pozostałych osób pierwsze objawy pojawiają się do 2 tygodni od kontaktu z chorym partnerem. Objawy ogólne zapalenia cewki moczowej – złe samopoczucie, gorączka, nudności, wymioty nie występują prawie nigdy.

Pacjenci cierpiący na zapalenie cewki moczowej skarżą się na:

• ból podczas oddawania moczu, szczególnie dokuczliwy podczas porannego oddawaniu moczu;
• uczucie swędzenia lub pieczenia cewki moczowej, które jest obecne podczas oddawania moczu i między mikcjami;
• uczucie parcia na pęcherz;
• częste oddawanie moczu (częstomocz);
• rzadko spotykany ropny wyciek z cewki moczowej, zdarza się, że wyciek podbarwiony jest krwią (objaw ten jest rzadko zgłaszany przez pacjentów.; związane jest to z faktem, że wyciek następuje podczas masowania cewki moczowej);
• u kobiet ważnym objawem jest zwiększenie ilości wydzielimy pochwowej, bądź pojawienie się upławów z pochwy.

Bezobjawowe zakażenie cewki moczowej może prowadzić do groźnych następstw. U kobiet szczególnie niebezpieczne jest zapalenie narządów miednicy mniejszej (PID). Konsekwencją takiego zapalenia bywa powstanie zrostów w jajowodach, co może prowadzić do niepłodności. Powikłaniami zakażenia u mężczyzn są: zwężenie cewki moczowej, zapalenie gruczołu krokowego, zapalenie najądrza oraz niepłodność.

Jak rozpoznać zapalenie cewki? Jakie badania wykonać?

Metodą najprostszą na rozpoznanie zapalenia cewki moczowej i najbardziej dostępną jest badanie mikroskopowe wymazu pobranego z cewki moczowej. Bardzo dobrym materiałem jest także mocz pobrany z początkowego strumienia. Jeśli w próbce (po zabarwieniu jej metodą Grama) rozpozna się neutrofile, oznacza to, że pacjent cierpi na zapalenie cewki moczowej. Obecność dwoinek Gram-ujemnych sugeruje etiologię rzeżączkową.

Aby potwierdzić chorobę, należy wykonać badanie bakteriologiczne (posiew wydzieliny lub wymazu cewkowego). Celem badania jest przede wszystkim potwierdzenie zakażenia dwoinką rzeżączki oraz bakterią Chlamydia trachomatis. Niestety, metody pozwalające przeprowadzenie tej diagnostyki nie są powszechnie dostępne. Konieczne jest przeprowadzenie diagnostyki molekularnej.

Podstawową metodą jest badanie przy użyciu testu immunofluorescencyjnego lub testu enzymatycznego. Dobrym materiałem do badania jest wymaz z cewki moczowej. Możliwe jest także wykonanie testu Ellisa. Badanie to pozwala ocenić poziom przeciwciał. Jeśli zostanie stwierdzony podwyższony poziom przeciwciał IgM, świadczy to o świeżym, aktualnym zakażeniu cewki moczowej. Jeśli zanotuje się podwyższony poziom przeciwciał IgG, świadczy to o przetrwałym, wcześniejszym zakażeniu. Metoda ta nie jest stosowana rutynowo. Ze względu na to, że diagnostyka zakażeń bakteriami nietypowymi nie jest powszechnie dostępna, często stosuje się antybiotykoterapią empiryczną.

Leczenie zapalenia cewki moczowej

Antybiotykoterapia uzależniona jest od czynnika etiologicznego. Jeśli zapalenie cewki moczowej jest wywołane dwoinką rzeżączki, podstawowym antybiotykiem jest fluorochinolon (ciprofloksacyna) stosowana doustnie w dawce 500 mg, podana jednorazowo. Alternatywę stanowi ofloksacyna w dawce 400 mg podana także jednorazowo, doustnie. Jeśli natomiast lekarz podejrzewa, że zakażeniu może towarzyszyć infekcja Chlamydia trachomatis, leczenie ofloksacyną należy wydłużyć do 7 dni, stosując dawkę 200 m dwa razy dziennie. Rzadziej stosowanym lekiem jest ceftriakson podawany domięśniowo.

Jeśli zapalenie cewki moczowej wywołane jest przez bakterie nietypowe (etiologia nierzeżączkowa), podstawowym antybiotykiem jest doksycyklina podawana przez 7 dni w dawce 100 mg dwa razy dziennie. Inne, alternatywne antybiotyki to: azytromycyna, erytromycyna, ofloksacyna.

Jeśli lekarz decyduje się na zastosowanie antybiotykoterapii empirycznej (bez wykonania badania bakteriologicznego) najczęściej stosowanym antybiotykiem jest azytromycyna.

Bardzo ważne jest, aby partner seksualny (który także zagrożony jest zakażeniem) poddał się diagnostyce i leczeniu zakażenia. Zaleca się oddawanie moczu po każdym stosunku płciowym lub regularną mikcję, w odstępach 2–3 godzinnych oraz zaraz przed zaśnięciem.