Badanie fPSA - na czym polega?

Czym jest fPSA?

FPSA (ang. Free Prostate Specific Antygen) jest to część wolna (niezwiązana z białkami surowicy) antygenu swoistego dla gruczołu krokowego (PSA), używana w badaniach przesiewowych w kierunku raka prostaty. Z biochemicznego punktu widzenia PSA jest proteazą serynową z rodziny kalikrein, wytwarzana przez gruczoł krokowy u mężczyzny, u kobiet natomiast jej aktywność wydzielniczą odnajduje się w komórkach nabłonkowych gruczołów okołocewkowych. W surowicy PSA występuje w postaci wolnej (fPSA) oraz związanej. FPSA stanowi 40% całkowitego PSA.

Ocena wskaźnika fPSA (wolny PSA) do tPSA (całkowity PSA) pozwala na większą czułość i swoistość w diagnozowaniu pacjentów z podejrzeniem raka gruczołu krokowego. Znaczenie wskaźnika fPSA/tPSA jest szczególnie ważne w diagnozowaniu pacjentów z PSA w granicach 4-10 ng/ml. U pacjenta, u którego wykazano takie stężenie PSA, a także niski procent wolnego PSA (fPSA poniżej 10%) można podejrzewać raka prosty (podwyższone ryzyko wystąpienia). Zaleca się wówczas wykonanie biopsji gruczołu krokowego celem potwierdzenia diagnozy.

Kiedy należy badać poziom PSA?

Zaleca się, aby każdy mężczyzna po ukończeniu 50 roku życia robił raz do roku badanie poziomu PSA. Natomiast u mężczyzn z obciążonym wywiadem rodzinnym (np. rak stercza u ojca lub brata) należy te badania robić już od 40 roku życia. Oznaczenie fPSA wykonuje się w momencie wykrycia w badaniu podwyższonego poziomu PSA, dzięki temu można wyliczyć wskaźnik fPSA/tPSA.

Technika oraz przygotowanie do badania PSA

Badanie PSA (fPSA, tPSA) wykonuje się na podstawie pobranej od pacjenta niewielkiej ilości krwi do probówki próżniowej. Materiał pobierany jest zazwyczaj z żył najlepiej widocznych i zlokalizowanych w dole łokciowym. Otrzymaną próbkę wysyła się do analizy.

Badanie nie wymaga bycia na czczo. Należy pamiętać, aby 2 dni przed badaniem:

• zachować wstrzemięźliwość seksualną (ejakulacja podwyższa poziom PSA),
• zaleca się zrezygnowanie z długotrwałego wysiłku (w tym dłuższej jazdy na rowerze – stymulacja gruczołu krokowego),
• nie należy przeprowadzać badania per rectum przed oznaczeniem poziomu PSA.

FPSA/tPSA - wartości referencyjne

Z racji, że stężenie PSA zmienia się wraz z wiekiem, zaleca się, aby wynik odpowiednio odnieść do tego parametru. Określa się, że stosunek fPSA/tPSA nie powinien wynosić:

• mniej niż 15% (inne źródła podają, że nie mniej niż 25%),

dlatego niezwykle ważne jest, aby otrzymany wynik skonsultować z lekarzem.

Interpretacja wyniku stosunku fPSA do tPSA

Otrzymanie wyniku stosunku fPSA/tPSA mniejszego niż 15% (wg innych źródeł 25%) należy wykonać biopsję gruczołu krokowego celem potwierdzenia lub wykluczenia raka prostaty.