Fluoroza – jak wygląda, przyczyny, objawy, leczenie

Czym jest fluoroza zębów?

Fluoroza zębów jest chorobą powodującą zmiany w wyglądzie i budowie szkliwa. Prowadzi do zwiększonej porowatości tkanki oraz pojawienia się na jej powierzchni nieestetycznych defektów w postaci plamek i przebarwień (często określanych szkliwem plamkowym). Mają one zwykle kolor kremowożółty lub żółtobrązowy. Pogłębianie koloru postępuje wraz z rozwojem choroby.

Patologie związane z fluorozą znacznie częściej obserwuje się w zębach stałych – głównie górnych siekaczach, przedtrzonowcach oraz drugich zębach trzonowych. W przypadku zębów mlecznych oraz stałych pierwszych trzonowców, których wzrost i rozwój odbywa się jeszcze podczas ciąży (w życiu płodowym), patologia obserwowana jest znacznie rzadziej. Organizm matki zapewnia wówczas barierę ochronną w postaci łożyska, które chroni przed szkodliwym działaniem niektórych niektórych mikroelementów.

Forma oraz wygląd zmian zależą od sumarycznej ilości przyjmowanego fluoru – bez względu na pochodzenie, dawki kumulują się w jedną całość.

Rodzaje fluorozy zębów

Współcześnie do oceny zaawansowania fluorozy wykorzystywana jest klasyfikacja Deana. Określa ona 6 podstawowych typów zaburzenia. Wykorzystując ją bierze się pod uwagę dwa zęby, na powierzchni których fluoroza spowodowała najbardziej zaawansowane zmiany.

Stopnie zaawansowania fluorozy zębów wg. skali Deana:

• typ 0 – zdrowy ząb;
• typ 1 – fluoroza wątpliwa (na szkliwie pojawiają się charakterystyczne plamki. Z łatwością można je zamaskować przy pomocy specjalistycznych preparatów lub wykonywanych w gabinecie stomatologicznych zabiegów poprawiających estetykę zębów);
• typ 2 – bardzo łagodna fluoroza (na części korony zęba zaczynają pojawiać się matowe, kredowo-białe plamki. Zmiany dotykają powierzchni mniejszej niż 1 ząb);
• typ 3 – fluoroza łagodna (zmiany o plamkowatym charakterze zaczynają pokrywać więcej niż 50% powierzchni korony zęba);
• typ 4 – fluoroza umiarkowana (obecne na powierzchni zęba plamki mają znacznie większe rozmiary i nieestetyczne, ciemne zabarwienie. Na powierzchni szkliwa widoczne są także wyraźne, miejscowe uszkodzenia)
• typ 5 – ciężka fluoroza (uszkodzeniu ulega cała powierzchnia szkliwa zębów. Fluoroza ciężka prowadzi do zmiany w kształcie oraz barwie korony zęba).

Skąd się bierze fluoroza zębów? Przyczyny fluorozy

Podstawową przyczyną fluorozy jest nadmierna podaż na jony fluoru. Pierwiastek ten zawarty jest w podstawowych produktach służących do utrzymania higieny jamy ustnej – pastach do zębów, płynach do płukania jamy ustnej oraz wszelkich preparatach stosowanych do zapobiegania próchnicy.

Dodatkowo fluor może być dostarczany do organizmu wraz z wodą pitną. Zawarte w niej ilości nie powinny przekraczać 5 mg/l – w innym przypadku mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia.

Fluor zawarty jest także w spożywanej na co dzień żywności, takiej jak ryby słonowodne, żółte sery, a nawet czarna herbata. Dieta bogata w wymienione produkty może odgrywać rolę w rozwoju fluorozy. Mimo że obecne są tam śladowe ilości mikroelementu, nie wolno zapominać, że we fluorozie istotna jest całkowita dawka fluoru, jaka została przyjęta, czyli łączna ilość pochodząca zarówno z diety, wody pitnej, jak także środków higienicznych.

Fluoroza − objawy na zębach

Widoczne na zębach objawy fluorozy mogą mieć bardzo różnorodną postać, w zależności od stopnia zaawansowania. Najłagodniejsze typy charakteryzuje obecność białych zmętnień, które określane są także jako zmiany o kredowym charakterze. To najbardziej typowy i powszechnie znany obraz schorzenia.

W bardziej zaawansowanym stadium fluoroza prezentuje się jako plamki lub pasma na powierzchni szkliwa. Ich barwa rozpoczyna się od żółtych, aż po brązowe odcienie.

U niektórych osób są także widoczne ubytki szkliwa. Świadczą one o zaawansowaniu schorzenia i wymagają specjalistycznej interwencji stomatologicznej. W najbardziej skrajnych przypadkach można zaobserwować zmiany w kształcie zębów.

Nadmiar fluoru – inne objawy

Fluoroza dotyka nie tylko zębów, ale także kości. Sytuacja taka spotykana jest przede wszystkim u dorosłych pacjentów. Do najczęstszych objawów należą wówczas:

• deformacje kości i stawów,
• patologiczne zesztywnienie kręgosłupa,
• zaburzenie metabolizmu kostnego.

Jak leczyć fluorozę?

Leczenie fluorozy zębów wymaga wizyty w gabinecie stomatologicznym oraz wprowadzenia specjalistycznej opieki. Podstawę stanowi uzupełnienie defektów szkliwa, które wywołane są daną chorobą. W wielu przypadkach wykonuje się to płynnym materiałem kompozytowym lub hydroksyapatytem. Ich działanie ma na celu odbudowę utraconej ciągłości szkliwa, a w przypadku hydroksyapatytu – jego dodatkową remineralizację.

W niektórych przypadkach konieczne może okazać się wybielanie zębów. Część lekarzy praktykuje także ścieranie szkliwa. W najbardziej skrajnych sytuacja niezbędne jest maskowanie defektów kosmetycznych przy użyciu licówek kompozytowych lub ceramicznych.

Na czas leczenia choroby należy zrezygnować z używania preparatów do utrzymania higieny zębów, zawierających w swoim składzie jakiekolwiek stężenie fluoru. Dotyczy to nie tylko past do zębów, ale też płynów do płukania oraz nici dentystycznych.

Leczenie fluorozy obejmuje także wprowadzenie odpowiedniej diety. Istotną rolę pełnią produkty będące źródłem wapnia: mleka, jogurty, migdały, tofu, a także biała fasola.

Jak zapobiegać fluorozie?

Aby skutecznie zapobiec nagromadzeniu nadmiaru fluoru w organizmie człowieka, należy przestrzegać podstawowych zasad higieny i diety. Nie należy nadużywać produktów higienicznych zawierających w swoim składzie omawiany mikroelement, a podczas szczotkowania zębów nie wolno doprowadzać do połykania pasty.

Warto zasięgnąć informacji, czy spożywając lokalną wodę pitną nie dostarczamy dodatkowych ilości fluoru. Na niektórych obszarach Polski wody zawierają szczególnie wysokie zawartości pierwiastka, co może przyczyniać się do późniejszego problemu fluorozy.