Synestezja – przyczyny, jak się objawia, leczenie

Czym jest synestezja?

Słowo synestezja pochodzi z greki i oznacza równoczesne postrzeganie. Synestezja to zdolność, dzięki której doświadczenia jednego ze zmysłów (np. słuchu, wzroku) wywołują jednocześnie wrażenia charakterystyczne dla innych zmysłów. Istnieje wiele rodzajów synestezji, a każdy z ich łączy w sobie równoczesne postrzeganie co najmniej dwóch lub więcej wrażeń zmysłowych. Dla przykładu niebieski kolor może wywoływać uczucie zimna, a liczba cztery budzi skojarzenie z kolorem zielonym.

Aby mówić o zjawisku synestezji, spełnionych musi zostać kilka warunków. Istotna jest przede wszystkim trwałość wrażenia zmysłowego, co oznacza, że ten sam bodziec zawsze wywołuje u danej osoby dokładnie to samo wrażenie. Osoba dotknięta synestezją bardzo często nie lubi wykonywać danych czynności, ponieważ wiążę się to z nieprzyjemnymi doznaniami.

Socjolodzy twierdzą, że tę przypadłość ma jedna na milion osób. Co ciekawe, szacuje się, że synestezja częściej występuje u kobiet leworęcznych. Są to zwykle ludzie cechujący się dużą inteligencją i obdarzeni niesamowitą wyobraźnią. Mają oni jednak problem z odróżnieniem prawej strony od lewej. U synestetyków obserwuje się kreatywność na wysokim poziomie. Wiele z nich odnosi duże sukcesy w malarstwie, muzyce oraz w innych dziedzinach wymagających zdolności twórczych.

Jakie są przyczyny synestezji?

Przyczyny powstawania synestezji, chociaż od lat są przedmiotem wielu badań naukowców, wciąż nie dały jednoznacznej odpowiedzi, w jaki sposób powstaje to ciekawe zjawisko. Najbardziej prawdopodobne wydają się dwie możliwości. Pierwszą z nich jest koncepcja obecności u synestetyków zbyt dużej ilości połączeń nerwowych odpowiedzialnych za przenoszenie informacji między narządami zmysłów. Ze względu na ich nadmiar, wrażenia zmysłowe mieszają się ze sobą. Druga teoria mówi o zaburzeniu ważnego procesu, jakim jest równowaga pomiędzy hamowaniem a pobudzaniem impulsów nerwowych. Niektórzy uważają, że każdy człowiek rodząc się jest synestetykiem, lecz umiejętność ta zanika wraz z wiekiem. Niektóre teorie wskazują, że synestezja i padaczka mogą ze sobą współwystępować, ponieważ badania mózgu wykazały, że synestezja przypomina objawy padaczki skroniowej . Jednak na dzień dzisiejszy nie ma większej ilości badań, które mogłoby potwierdzić lub obalić te przypuszczenia. Ponadto objawy synestezji mogą występować też w innych chorobach neurologicznych ośrodkowego układu nerwowego np. guzach mózgu . Uważa się również, że zjawisko synestezji jest dziedziczne i zdolność ta pojawia się w tych samych rodzinach.

Rodzaje synestezji

Dotychczas opisano blisko 60 rodzajów tego zjawiska. Jedną z najbardziej powszechnych form synestezji jest barwne słyszenie – ten rodzaj synestezji polega na przypisywaniu dźwiękom kolorów. Ponadto występuje także:

• synestezja grafemowo-kolorowa – polega na myśleniu o danej literze lub symbolu za pomocą koloru, np. widzenie litery E w kolorze niebieskim;
• synestezja dotykowa – podczas dotykania danej powierzchni przez inną osobę, synestetyk może odczuwać np. uczucia drapania, lub czuć, że to on jej dotyka;
• personifikacja – polega na przypisywaniu cech, bądź atrybutów danemu symbolowi lub liczbie;
• synestezja audiomotoryczna – osoba odczuwa konieczność zajmowania określonej pozycji, gdy usłyszy określony dźwięk;
• synestezja leksykalno-smakowa – zjawisko polegające na przypisywaniu określonego smaku kolorom lub liczbą. Np. osoba odczuwa, że kolor różowy smakuje jak guma do żucia lub truskawka;
• synestezja słuchowo-dotykowa – odnosi się do doświadczania wrażeń dźwiękowych w sposób dotykowy. Np. określony dźwięk powoduje dreszcze, podczas słuchania muzyki synestetyk doświadcza uczucia zimna.

Synestezja to niewątpliwie niezwykły fenomen neurologiczny. Postrzeganie świata poprzez smak kształtów, brzmienie barw oraz działanie różnorodnych łączących się ze różnych zmysłów, sprawia, że rzeczywistość staje się intensywna, jednocześnie świat wydaje się bardziej fascynujący. Jednak ludzie obdarzeni tą przypadłością mierzą się na co dzień z wieloma wyzwaniami, co nierzadko utrudnia funkcjonowanie w społeczeństwie. Ciekawostką jest fakt, że nie ma dwóch osób, u których synestezja objawia się tak samo.

Jak rozpoznać synestezję?

Diagnozowanie synestezji to skomplikowany proces. Zjawisko nie jest traktowane jako jednostka chorobowa, dlatego trudno ustalić, czy dana osoba doświadcza halucynacji, czy też jej objawy są wynikiem mieszania wrażeń pochodzących z różnych narządów zmysłu. Na etapie szukania przyczyny objawów ważną rolę odgrywa rezonans magnetyczny.

Leczenie synestezji

Jak dotąd nie opracowano metody leczenia tego schorzenia. Synestezji nie leczy się specjalistycznymi środkami, a wszelkie próby podawania leków o działaniu psychotropowym są poddawane wątpliwościom. Zjawisko to często jest postrzegane jako dar i cecha wyróżniająca danego człowieka. Inaczej wygląda natomiast sytuacja, gdy synestezja towarzyszy poważnej chorobie neurologicznej. Wówczas lekarz włącza leczenie przyczynowe skierowane w określoną jednostkę, a przyjmowane leki łagodzą lub likwidują objawy synestezji.