Pamięć autobiograficzna – czym różni się od pamięci epizodycznej i semantycznej?

Pamięć autobiograficzna – czym jest?

Jako prekursora badań nad pamięcią autobiograficzną wymienia się sir Francisa Galtona. Galton prowadził swoje badania dotyczące pamięci autobiograficznej jeszcze pod koniec XIX wieku. Jednak w postaci takiej, jaką znamy dziś, pamięć autobiograficzna stała się obiektem zainteresowania naukowców dopiero w latach 80. XX wieku.

Wówczas badacze zaczęli zastawiać się, jak pamiętamy fakty osobiste, wydarzenia i jak przechowywane są w naszym mózgu wspomnienia – zdarzenia z przeszłości. Szczególną uwagę poświęcił tej pamięci Enden Tulvig, który nazwał ją pamięcią indywidualnej przeszłości i wyróżnił dwie jej stałe cechy: wspomnienia i uczucie ponownego przeżywania.

Pamięć autobiograficzna a semantyczna i epizodyczna

To właśnie Tulvig w 1972 r. dokonał podziału pamięci na semantyczną i epizodyczną. Pamięć semantyczna odnosiła się do danych pojęć i informacji dotyczących świata. Istota pamięci semantycznej tkwi w zapamiętaniu i kolekcjonowaniu danych, mniej ważne jest zaś, gdzie powyższe informacje dotyczące różnych kwestii zostały przyswojone.

Z kolei pamięć epizodyczna dotyczy faktów zarejestrowanych w specyficznym kontekście czasowym. Oznacza to, że dana osoba może pamiętać wygląd czy słowa różnych osób oraz wydarzenia mające miejsca w przeszłości, czasem bez skupiania się na szczegółowych faktach. Wspomnienia tego rodzaju częściej również nacechowane są emocjonalnie, informacje i zdarzenia odnoszą się bowiem do nas samych.

Pamięć autobiograficzna posiada elementy zarówno pamięci semantycznej, jak i pamięci epizodycznej. Według Tulvinga, przeważają składowe tej pierwszej, który w swoich pracach zaznacza, że pamięć autobiograficzna to wręcz podtyp tego rodzaju struktury – zdarzenia odnoszą się do własnej przeszłości. Jednak nie wszyscy badacze zgadzają się z tak radykalnym postawieniem sprawy. Martin A. Conway twierdzi, że pamięć autobiograficzna zawiera w sobie części obydwu tych struktur: zarówno luźne definicje pojęć, jak i ich kontekst w danym okresie życia jednostki. Pamięć autobiograficzna ma też charakter deklaratywny, czyli jawny – pamiętamy zdarzenia i ich sekwencje, to co w nich zawarte zapisujemy właśnie w tego rodzaju pamięci. Charakter deklaratywny to coś, co różni ją od pamięci proceduralnej, czyli „automatycznego” pamiętania różnego rodzaju czynności wykonywanych automatycznie.

Pamięć autobiograficzna – charakterystyka

Naukowcy podkreślają, że w pamięci autobiograficznej bardzo ważny jest udział struktur związanych z pojęciem własnego Ja. Oznacza to, że wspomnienia autobiograficzne filtrowane są przez podejście pierwszoosobowe.

Kiedy coś opowiadam, znaczy to, że korzystam z mojej pamięci autobiograficznej, unikalnej struktury mającej na celu przedstawienie faktów tak, jak je zapamiętałem/-ałam. To, co nas spotkało wczoraj, to źródło informacji potrzebnych nam w najbliższej przyszłości.

Dla pamięci autobiograficznej charakterystyczne są takie zjawiska, jak amnezja dziecięca, reminiscencja i aktualność. Pierwsze odnosi się do braku wspomnień autobiograficznych z okresu przed upływem 2.-4. roku życia. Powodem jest najprawdopodobniej niewystarczające wykształcenie płatów czołowych w tym momencie życia. Drugie dotyczy dobrej dostępności wspomnień, które są datowane na 10.-30. rok życia (osoby badane miały więcej niż 35 lat), z zaznaczeniem, że łatwiej jest przywołać wspomnienia wyjątkowo pozytywne niż traumatyczne. Aktualność dotyczy najlepszej dostępności wspomnień z ostatnich 24 miesięcy. To datowane na ten czas są najbardziej wyraziste – tak, aby mogły być stosunkowo szybko użyte w razie potrzeby.

Funkcje pamięci autobiograficznej

Istnieje kilka konkretnych funkcji tego rodzaju pamięci. Z pewnością jest to funkcja komunikacyjna oraz interpersonalna – dzięki wspomnieniom na temat swojej przeszłości, postaci konkretnych i konsekwencji różnych zdarzeń, mamy podstawy do budowania danego rodzaju relacji z innymi i ogólnie z otoczeniem.

Kiedy coś opowiadam relacjonując zdarzenia, to korzystam przede wszystkim ze wspomnień i informacji przechowanych w tego rodzaju pamięci. Warto też uwzględnić, że pamięć autobiograficzna to źródło informacji służących podtrzymywaniu związków z innymi – poprzez zapisywanie wspólnych przeżytych doświadczeń.

Inne funkcje pamięci autobiograficznej to między innymi funkcja informacyjna (kolekcjonujemy wiedzę na temat tego, co nas spotkało wczoraj w pracy czy szkole, jakie osoby nam towarzyszyły, etc., by mieć więcej informacji o własnym położeniu. Dzięki mojej pamięci autobiograficznej korzystam więc z informacji dla samego/-ej siebie. Struktura ta spełnia również funkcje organizacyjną oraz motywacyjno-emocjonalną – informacje w niej zawarte zapisujemy także po to, by pamiętać o tym, co mamy jutro zrobić w pracy czy szkole.

Metody badania pamięci autobiograficznej

Istnieje kilka metod badania pamięci autobiograficznej. Popularną metodą wykorzystywaną przez naukowców są między innymi dzienniczki, w których uczestnicy i uczestniczki badań zapisują zdarzenia z własnej przeszłości, opisują siebie, czy notują potrzebne informacje na postaci konkretnych, z którymi mieli do czynienia.

Z badań wynika, że język pełni ważną rolę, jeśli chodzi o pamięć autobiograficzną. By ją kreować, używamy właśnie abstrakcyjnych informacji angażujących język, by odtworzyć następnie dane sekwencje zdarzeń.

Do badania pamięci autobiograficznej używa się także metody wolnych skojarzeń oraz konkretnych rodzajów testów i standaryzowanych wywiadów, w których badany odpowiada na pytanie za pytaniem dotyczące własnej przeszłości. Najczęściej stosowane to AMI (Autobiographical Memory Interview)(24) czy AMT (Autobiographical Memory Test). Badania prowadzone przy ich pomocy pomagają nam dowiadywać się coraz więcej o strukturach naszej pamięci.