Padaczka skroniowa – co to jest, rodzaje, objawy, leczenie, dziedziczność, dieta

Padaczka skroniowa – co to jest?

Napad padaczkowy jest wynikiem gwałtownego, zdezorganizowanego pobudzenia całego lub określonych części mózgu. Wyładowania te mogą dotyczyć ograniczonych pól kory mózgowej (napady padaczki ogniskowej) lub obejmować cały mózg (napady padaczki uogólnionej). Padaczka skroniowa lewostronna lub prawostronna, czyli ograniczona do jednej z półkul, jest najczęstszym typem padaczki ogniskowej (częściowej) występującym u około 60 proc. ludzi dotkniętych epilepsją. Termin „padaczka ogniskowa” oznacza, że częścią mózgu generującą ataki padaczki skroniowej jest płat skroniowy znajdujący się dolno-bocznej części prawej i lewej półkuli.

Epilepsja skroniowa ujawnia się jako kombinacja różnych nietypowych objawów już w wieku dziecięcym lub nastoletnim. Charakterystyczną cechą napadu padaczki skroniowej są subiektywne odczucia nieznajomych emocji, myśli i doświadczeń, które pojawiają się nagle oraz z różną intensywnością. Nieformalny termin „padaczka skroniowa bezobjawowa” podkreśla niskie nasilenie, chociaż również te najbardziej dyskretne napady wywołują niekorzystne zaburzenia czynności mózgu, wtórnie uszkadzające tkankę nerwową.

Często nieuchwytna dla otoczenia chorego padaczka skroniowa bez drgawek występuje znacznie częściej niż klasyczne toniczno-kloniczne napady padaczki uogólnionej.

Zobacz również: Drętwienie rąk podczas snu – co je powoduje?

Jakie są rodzaje epilepsji skroniowej?

Doświadczalne wydzielenie powtarzalnych, ściśle zlokalizowanych ognisk padaczkorodnych pozwoliło wyodrębnić dwa rodzaje padaczki skroniowej.

1. MTLE (medial temporal lobe epilepsy), czyli padaczka o początku w przyśrodkowej części płata skroniowego. Padaczka skroniowa MTLE dotyczy aż 80 proc. napadów epilepsji. Zapis EEG wykonany podczas ataku padaczki skroniowej MTLE ujawnia nieprawidłowości umiejscowione w strukturze nazywanej hipokampem. MTLE to najczęstsza padaczka lekooporna. Wielokrotne napady oporne na leczenie indukują powstawanie trwałych uszkodzeń tkanki mózgowej, tzw. stwardnienia hipokampa widocznego w rezonansie magnetycznym.
2. LTLE (lateral temporal lobe epilepsy). Napady padaczkowe pochodzące z przedniej części powierzchni bocznej płatu skroniowego klinicznie są bardzo podobne do objawów MTLE. Rozpoczynają się napadami częściowymi automatyzmów ruchowych – pocieraniem palcami, poruszaniem żuchwą, bezcelowymi ruchami. Częściej niż MTLE uogólniają się i powodują napad drgawek toniczno-klonicznych całego ciała. Dla epilepsji skroniowej z tylnych obszarów płata skroniowego typowe są natomiast napady „nieobecności’” (wpatrywanie się w jeden punkt, bezruch).

Dowiedz się, czym jest padaczka lekooporna.

Padaczka skroniowa – objawy

U każdego pacjenta napad padaczki skroniowej wygląda inaczej. Padaczka skroniowa u dzieci wyróżnia się częstymi napadami nieświadomości (dziecko staje się nieruchome, wpatruje się, nie reaguje na sygnały wysyłane przez otoczenie). Chorzy mogą także odczuwać nadmiernie dobry humor, zmienne uczucia – takie jak euforia, narastająca agresja, strach.

Specyficzną cechą epilepsji skroniowej jest aura padaczkowa, czyli powstawanie tzw. objawów wstępnych, które są napadami częściowymi prostymi, przebiegają bez zaburzeń świadomości i trwają do kilku minut. Padaczka skroniowa lewostronna przeważnie zaczyna się od zaburzeń ruchowych (drobne ruchy dłoni, twarzy, stóp). Padaczka skroniowa prawej półkuli mózgu kojarzy się natomiast z objawami wegetatywnymi, zwykle bólem w nadbrzuszu, uczuciem ucisku gardła, klatki piersiowej. Do innych objawów padaczki skroniowej należą:

• omamy smakowe, węchowe, upostaciowione omamy wzrokowe, słuchowe i objawy psychiczne: depersonalizacja, uczucie nierealności, déjà vu („już kiedyś widziane”), déjà vecu („już przeżywane”), jamais vu („nigdy nie widziane”);
• objawy trzewne: uczucie pełności w nadbrzuszu, uczucie dławienia się, nudności, zblednięcie, rozszerzenie źrenic, tachykardia (szybkie bicie serca);
• zaburzenia ruchowe: cmokanie, pocieranie palcami, niecelowe ruchy kończyn;
• zaburzenia afektu: gniew (napady dysforyczne), uczucie rozkoszy, depresja, podniecenie, strach.

Typowe dla padaczki skroniowej jest niewielkiego stopnia przymglenie świadomości. Automatyzmy ruchowe zwykle obserwowane są w fazie przymglenia albo tuż po ustąpieniu napadu. Mają one postać mimowolnej, złożonej aktywności ruchowej. W przypadku automatyzmu chodu chory może się samowolnie oddalić.

Atak padaczki skroniowej przeważnie kończy się intensywnym bólem głowy oraz splątaniem.

Sprawdź również: Drętwienie lewej ręki i palców lewej ręki

Atak padaczki podczas snu – padaczka Rolanda

Nocne ataki padaczki u dzieci najczęściej przyjmują postać łagodnej padaczki ogniskowej (padaczka rolandyczna, potyliczna). Padaczka Rolanda, inaczej padaczka centralno-skroniowa związana jest z dojrzewaniem mózgu, chociaż posiada pewne tło genetyczne – jest dziedziczona autosomalnie dominująco.

U niemal połowy małych pacjentów napady drgawek toniczno-klonicznych całego ciała mają miejsce wyłącznie w nocy. Napady pojawiające się w ciągu dnia są natomiast napadami ogniskowymi jednej strony ciała, np. skurcz połowy twarzy, wyciek śliny w kąciku ust, mrowienie połowy języka, warg.

Sprawdź również: Mrowienie i drętwienie ust – przyczyny, objawy, leczenie

Padaczka ciemieniowo-skroniowa

Napady pochodzące z płata ciemieniowego lub połączenia ciemieniowo-skroniowego powstają w obrębie kory czuciowej. Opisywane są jako parestezje i wrażenie mrowienia kończyn lub twarzy. Czasem towarzyszy im poczucie zniekształcenia własnej postaci.

Jednocześnie mogą pojawiać się objawy ruchowe, jednak w przeciwieństwie do typowej padaczki z płata skroniowego, pacjent odczuwa osłabienie siły mięśniowej, bez ruchów mimowolnych.

Sprawdź również: Drętwienie i mrowienie twarzy – jakie mogą być przyczyny?

Padaczka skroniowa w ciąży

Napady padaczki skroniowej w ciąży zwiększają ryzyko powikłań związanych z dalszym przebiegiem ciąży i porodem nie tylko dla matki, lecz przede wszystkim dla dziecka. Zagrożeniem dla płodu są skutki przedłużających się napadów toniczno-klonicznych, w trakcie których może dojść do niedotlenienia i nieodwracalnych uszkodzeń mózgu dziecka.

Jednak głównym problemem padaczki skroniowej w ciąży jest wybór leczenia. Leki na padaczkę nowej generacji są w większości lekami teratogennymi, co oznacza, że w istotny sposób uszkadzają rozwijający się płód. W okresie ciąży kobiety leczonej z powodu padaczki skroniowej konieczne są: suplementacja kwasem foliowym w prewencji wad cewy nerwowej, monitorowanie poziomu leków przeciwpadaczkowych we krwi matki oraz suplementacja witaminą K pod koniec ciąży w ramach zapobiegania krwotokom u noworodka.

Sprawdź również: Lęki nocne – przyczyny, objawy, leczenie

Czy padaczka skroniowa jest dziedziczna?

Pourazowa padaczka skroniowa to zdecydowanie najczęstszy typ padaczki skroniowej u dorosłych. Do jej innych, rzadszych przyczyn zalicza się guzy mózgu, czynniki toksyczno-metaboliczne, naczyniowe choroby mózgu, zapalenie mózgu i opon mózgowych. Niestety, w przypadku 65–75 proc. padaczki skroniowej o wczesnym początku etiologia nie jest poznana.

Badania genetyczno-molekularne pacjentów z rzadkimi, dziedzicznymi zespołami padaczkowymi (np. padaczka Rolanda) pozwoliły zidentyfikować geny, które kodują nieprawidłowe jednostki kanałów jonowych w błonie komórkowej komórek nerwowych. Odkrycie to umożliwiło zrozumienie m.in. częstszego występowania epilepsji skroniowej u rodzeństwa.

Przeczytaj, jak działają leki na padaczkę.

Padaczka skroniowa – leczenie

Większość pacjentów w sposób satysfakcjonujący odpowiada na leczenie za pomocą leków przeciwpadaczkowych nowej generacji. Zaobserwowano, że skroniowe napady ograniczone zmniejszają swoje natężenie pod wpływem przewlekłego przyjmowania lamotryginy, karbamazepiny, walproinianu sodu lub nowych leków – lakozamidu, zonisamidu. Farmakoterapia padaczki skroniowej powinna być prosta, najlepiej prowadzona z użyciem jednego leku przeciwdrgawkowego.

U niewielkiego odsetka pacjentów z atakami padaczki skroniowej lekoopornej można rozważyć postępowanie neurochirurgiczne. Co ciekawe, najnowsze badania donoszą, że dieta ketogeniczna (wysokotłuszczowa, normobiałkowa i ubogowęglowodanowa) wprowadzana pod nadzorem neurologa i dietetyka istotnie zmniejsza częstotość napadów padaczkowych. W trakcie wprowadzania terapeutycznej diety ketogennej należy monitorować stężenia glukozy we krwi, równowagę kwasowo-zasadową, a także stężenia elektrolitów w surowicy oraz ciał ketonowych we krwi i w moczu.