Astygmatyzm – co to jest? Przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie, jak widzi osoba z astygmatyzmem?
5.0
1
0
Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że upośledzenie widzenia dotyczy obecnie około 300 mln ludzi, a liczba ta może być nawet zaniżona. Biorąc pod uwagę groźne następstwa niektórych chorób narządu wzroku oraz to, że choroby oczu mogą doprowadzić do niepełnosprawności, warto poznać najczęściej występujące dysfunkcje oka. Pozwoli to odpowiednio wcześnie zdiagnozować i leczyć schorzenie.
Oko ludzkie ma kształt zbliżony do kuli o średnicy mniej więcej 2,4 cm i wadze 7 g. Znajduje się w oczodole wyściełanym ochronną tkanką tłuszczową. Wewnątrz oka wyróżnia się trzy komory – największa z nich, tzw. komora ciała szklistego, znajduje się w tylnej części oka i wypełniona jest galaretowatą substancją.
Granice przedniej komory oka wyznacza rogówka i tęczówka, a tuż za nią znajduje się komora tylna oka, ograniczona przez soczewkę, ciało szkliste i ciało rzęskowe.
Soczewka to centrum oka warunkujące jego prawidłową pracę. Widzenie zapewnia nam soczewka o średnicy 0,5 cm, pokryta specjalną ochronną warstwą. Zmiana kształtu soczewki umożliwia prawidłową ostrość widzenia – w zależności od odległości. Zjawisko to nazywamy akomodacją.
Rogówka to najbardziej zewnętrzna warstwa oka. Jest ona jednocześnie delikatna i bardzo wrażliwa na ból. Zadaniem rogówki jest prawidłowe skupienie promieni światła, stad jej idealna przezroczystość. Budowa tej części oka jest oparta na włóknach kolagenowych, a wszelkie składniki potrzebne do jej prawidłowego funkcjonowania dostarczane są za pośrednictwem łez (rogówka nie zawiera naczyń krwionośnych). Za ich prawidłowy skład odpowiedzialny jest gruczoł łzowy.
Twardówka to warstwa ochronna okalająca tylną część oka, znajdująca się na tym samym poziomie co rogówka. To biała, nieprzejrzysta, wytrzymała osłona.
Pomiędzy przednią warstwą – rogówką – a soczewką znajduje się tęczówka, której zadaniem jest kontrola ilości światła dostającego się do oka. Stąd otwór w centralnej jej części – źrenica. Tęczówka przybiera różne barwy – w zależności od ilości pigmentu. Osoby z najmniejszą jego ilością posiadają jasny (niebieski, szary, zielony) kolor tęczówki. Osoby o oczach brązowych i czarnych mają tego pigmentu znacznie więcej. Tęczówka jest jak odcisk palca – niepowtarzalna (nie ma dwóch identycznych), a dodatkowo pozostaje niezmienna od momentu naszych narodzin aż do chwili śmierci (wyjątkiem są oczywiście mechaniczne uszkodzenia).
Siatkówka to jeden z najważniejszych dla naszego widzenia elementów oka, dzięki któremu widziany przez nas obraz może być zarejestrowany i przesłany do mózgu. Siatkówka zbudowana jest z ogromnej ilości światłoczułych komórek dwojakiego rodzaju: czopków i pręcików. Czopki skoncentrowane są głównie w środkowej części siatkówki (żółta plamka) i odpowiadają za prawidłowe odwzorowanie barw i ostrość widzenia. Każde oko zawiera około 6 mln czopków. Pręciki, w ilości 20 razy większej (około 120 mln) pokrywają całą powierzchnię siatkówki. Zawierają one światłoczuły barwnik – rodopsynę, która podczas rozpadu umożliwia uzyskanie prawidłowego obrazu. Na siatkówce znajduje się również tzw. ślepa plamka (pozbawiona pręcików i czopków), czyli miejsce połączenia oka z nerwem wzrokowym przekazującym obrazy do mózgu.
Naczyniówka znajduje się bezpośrednio za siatkówką i połączona jest z nią za pomocą ciała rzęskowego. Spełnia rolę zaopatrzeniową dla siatkówki. Dzięki bardzo ukrwionej naczyniówce możliwe jest dostarczenie tlenu i składników odżywczych dla fotoreceptorów. Naczyniówka pochłania również nadmiar światła wpadającego do oka, utrzymując tym samym prawidłową ostrość obrazu.
Ciało szkliste to galaretowata substancja nadająca kształt i chroniąca wrażliwy mechanizm oka. W przeważającej części – w 99% – zbudowana z wody. Pozostały 1% zajmuje kolagen i kwas hialuronowy.
Ból oka może towarzyszyć większości schorzeń oczu. Silny, promieniujący na twarz pojawia się w przebiegu jaskry. Również zapalenie spojówek, zespół suchego oka, zapalenie tęczówki, a nawet astygmatyzm mogą wywołać taki ból.
Pogorszenie widzenia obserwowane jest w większości schorzeń oczu. Zamazany obraz i niewyraźne krawędzie to np. często objaw początków jaskry lub krótkowzroczności.
Łzawienie to symptom wskazujący na alergiczne zapalenie spojówek, ciało obce w oku i inne dolegliwości.
Pieczenie występuje w przypadku stanów zapalnych w obrębie oka i powiek, takich jak zapalenie spojówek, zapalenie powiek, jęczmień oka, astygmatyzm, zespół suchego oka, alergie, niedrożność kanalików łzowych.
Zaczerwienienie typowe jest m.in. dla zapalenia spojówki oraz zespołu suchego oka.
Światłowstręt może objawić się przy stanach zapalnych np. spojówki, zapaleniu błony naczyniowej oka, ale również w przebiegu jaskry.
Do chorób oczu należą także m.in.: bielactwo, zaćma, choroby nerwów wzrokowych oraz zez.
Wydzielina zbierająca się w kąciku oka często towarzyszy zapaleniom spojówek, pojawia się w zespole suchego oka czy przy jęczmieniu oka (ropień wywołany zakażeniem gronkowcem).
Zwężone źrenice mogą być objawem migreny, zmian w obrębie ośrodkowego układy nerwowego (guzy) czy choroby Hornera. Rozszerzone źrenice występują często przy urazach głowy, w zespole Adiego (powiększona źrenica ma nieregularny kształt) lub czerniaku oka (zniekształcona źrenica).
Krótkowzroczność – wada refrakcji to jedna z najczęściej spotykanych wad wzroku. Polega na niewyraźnym widzeniu obrazów z daleka. Promienie świetlne docierające do oka skupiane są przed siatkówką, a nie bezpośrednio na niej, co przekłada się na niewyraźny obraz docierający do mózgu. W zależności od stopnia „rozmazania” obrazu, krótkowzroczność dzieli się na lekką (do -3 dioptrii), średnią (do -6 dioptrii) i silną (powyżej -6 dioptrii). Leczenie polega na odpowiednim doborze okularów lub soczewek. Możliwa jest również laserowa korekcja wzroku.
Nadwzroczność to przeciwieństwo krótkowzroczności, czyli sytuacja, kiedy promienie światła skupiane są za siatkówką, pozwalając na ostre widzenie odległych obrazów. Niewyraźne są natomiast te oglądane z bliska. Prawidłowa korekta przy pomocy okularów likwiduje problem.
Jaskra to nieuleczalna choroba nerwu wzrokowego o niepoznanych do końca przyczynach i często niespecyficznych objawach (jak np. nudności i wymioty czy częste bóle głowy), która latami może rozwijać się w ukryciu. Nerw wzrokowy ulega nieodwracalnemu, postępującemu zanikowi, a leczenie polega na podtrzymaniu zdolności widzenia jak najdłużej. Standardowo w leczeniu jaskry podawane są krople do oczu oraz stosuje się zabiegi chirurgiczne i laserowe.
Zaćma polega na zmętnieniu soczewki, które z czasem prowadzi do pogorszenia i utraty wzroku. Chorobie nie można zapobiec. Za najbardziej prawdopodobną przyczynę uznaje się czynniki środowiskowe (palenie tytoniu, podczerwień). Może ją spowodować również nadmierna ekspozycja na promienie słoneczne. Inne czynniki to: wiek powyżej 50. roku życia, płeć żeńska oraz wykonywany zawód (pilot, hutnik, elektryk). Niezależnie od przyczyny, aktualnie zaćma jest z powodzeniem leczona operacyjnie.
Retinopatia cukrzycowa to konsekwencja długotrwałej i źle leczonej cukrzycy. Niektóre schorzenia oczu bywają następstwem współistniejących chorób – tak jest w przypadku retinopatii cukrzycowej, która rozwija się w konsekwencji cukrzycy (zwłaszcza niezdiagnozowanej) i nadciśnienia tętniczego. Oznacza uszkodzenie niewielkich naczyń krwionośnych odżywiających siatkówkę i w konsekwencji miejscowe krwotoki upośledzające widzenie.
Oftalmopatia (orbitopatia) to choroba oczu będąca objawem choroby tarczycy. Rozwija się przy nadczynności gruczołu, a jej charakterystyczne objawy to m.in.: wytrzeszcz oczu, pieczenie, podwójne widzenie, światłowstręt, suchość gałek ocznych, zaczerwienienie spojówek. Mija samoistnie, w cięższych przypadkach w grę wchodzi leczenie operacyjne.
Odwarstwienie siatkówki to groźne schorzenie polegające na oddzieleniu siatkówki od tęczówki. Przebiega bezobjawowo, dlatego warto pamiętać, że bardziej narażone na nie są osoby chorujące na cukrzycę i/lub AZS (atopowe zapalenie skóry). Odwarstwienie siatkówki to stan wymagający natychmiastowej pomocy lekarskiej, ponieważ grozi utratą wzroku. Schorzenie to leczone jest operacyjnie.
Zwyrodnienie plamki żółtej (AMD) to postępująca choroba uszkadzająca centralną część siatkówki – plamkę żółtą. W rezultacie chory traci stopniowo widzenie barw i ostrość widzenia. Objawem choroby jest to, że linie proste widzi się jako faliste; występuje także gorsze rozpoznawanie barw i niedostrzeganie szczegółów. Badanie dna oka pomaga zdiagnozować chorobę, natomiast niektóre postaci AMD można leczyć, podając lek bezpośrednio do ciała szklistego. Luteina i zeaksantyna w odpowiednich proporcjach mogą znacznie ograniczyć wystąpienie AMD. Główne skupisko luteiny znajduje się właśnie w obrębie plamki żółtej – utrzymywanie jej na właściwym poziomie w dużym stopniu zapobiega zwyrodnieniom.
Myśląc o chorobach oczu, często zapomina się, jak ważną rolę w prawidłowym widzeniu odgrywają powieki. Dwa niewielkie fałdy skórne, zakończone rzęskami chronią oko przed urazami mechanicznymi oraz niestrudzenie je nawilżają, zapobiegając wysychaniu oka. Bez powiek stracilibyśmy wzrok w ciągu zaledwie kilku tygodni. Jedną z najczęstszych dolegliwości powiek jest gradówka, czyli niedrożność gruczołów tarczkowych wewnątrz powieki, objawiająca się powstaniem guzka na powiece.
Każda diagnostyka rozpoczyna się od rozmowy z pacjentem. Tak dzieje się również u okulisty, który może pytać o objawy okulistyczne, ale także inne schorzenia, zażywane leki itp.
Podstawowe badanie ostrości widzenia i widzenia barw wykonywane jest przy pomocy specjalnych tablic, z których odczytuje się (z określonej odległości) litery i/lub cyfry, a także rozpoznaje kolory – najpierw jednym, potem drugim okiem.
Pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego to badanie wykonywane tonometrem, sprawdzające ciśnienie wewnątrz oka. Prawidłowy wynik powinien mieścić się w granicach 10–21 mm Hg.
Badanie dna oka umożliwia ocenę stanu nerwu wzrokowego. Lekarz podaje najpierw specjalne krople rozszerzające źrenice, a potem wykonuje badanie w ciemni okulistycznej przy pomocy oftalmoskopu.
Badanie w lampie szczelinowej to badanie pozwalające ocenić prawidłowość budowy gałki ocznej. Silne źródło światła przepuszczane przez odpowiednie filtry kierowane jest na poszczególne struktury oka, a biomikroskop powiększa obraz. Przy niektórych chorobach oczu badanie to zastępuje USG oka.
