Metoklopramid – czym jest, działanie, zastosowanie, skutki uboczne

Metoklopramid – wskazania do stosowania

U osób dorosłych wskazaniami do stosowania metoklopramidu są zapobieganie nudnościom i wymiotom będącym skutkiem radioterapii oraz po zabiegach chirurgicznych, ale również objawowe leczenie nudności i wymiotów związanych z ostrą migreną.

U młodzieży i dzieci powyżej 1. roku życia metoklopramid jest wskazany w zapobieganiu i leczeniu nudności oraz wymiotów po zabiegach chirurgicznych i związanych z radioterapią, jako lek drugiego rzutu (w przypadku gdy inne metody leczenia okazały się nieskuteczne).

Metoklopramid – jak działa?

Metoklopramid działa antagonistycznie w stosunku do dopaminy w ośrodkowym układzie nerwowym. Po podaniu dożylnym lub doustnym szybko działa na motorykę przewodu żołądkowo-jelitowego.

Efektami działania metoklopramidu są między innymi:

• poprawa napięcia zwieracza przełyku w stanie spoczynku,
• poprawa perystaltyki i napięcia żołądka z jego jednoczesnym przyspieszonym lub spowolnionym opróżnianiem.

Działa również na dwunastnicę – zwiększa się perystaltyka i występuje przyspieszony pasaż przez jelito czcze i dwunastnicę.

Metoklopramid – lek prokinetyczny

Metoklopramid należy do leków prokinetycznych, a dokładniej do antagonistów receptora dopaminergicznego D2 oraz agonisty receptora serotoninergicznego 5-HT4.

Prokinetykiem nazywamy substancję, która wpływa na mechanizmy neurohormonalne, przez co stymuluje skurcze mięśniówki przewodu pokarmowego, pobudzając perystaltykę przełyku, zwiększając jednocześnie napięcie dolnego zwieracza przełyku i zmniejszając czas pasażu jelitowego.

Nudności i wymioty wywołane radioterapią (RINV)

Termin ten określa ogromny problem, z którym borykają się pacjenci poddawani leczeniu, jakim jest radioterapia. Nieodpowiednia kontrola i leczenie przeciwwymiotne znacznie pogarszają jakość życia pacjentów. Istnieją międzynarodowe zalecenia dotyczące kontroli RINV, skupiają się one jednak na farmakoterapii, bez dodatkowych informacji, w jaki sposób mogą sobie radzić pacjenci cierpiący z powodu tych dolegliwości. Metoklopramid jest jedną z substancji stosowaną w RINV.

Przeciwwskazania do stosowania metoklopramidu

1. Przeciwwskazaniem jest nadwrażliwość na substancję czynną lub jakikolwiek składnik pomocniczy (substancje dostępne są w ulotce leku).
2. W przypadku krwawienia, perforacji lub niedrożności przewodu pokarmowego, nie należy stosować leku, ponieważ pobudzenie perystaltyki może stanowić ryzyko.
3. Obecność lub podejrzenie guza chromochłonnego wykluczają stosowanie metoklopramidu – ze względu na możliwość wystąpienia ciężkich epizodów nadciśnienia tętniczego.
4. Przeciwwskazaniem jest padaczka (przy zwiększonej częstości i intensywności napadów drgawkowych) oraz występowanie objawów choroby Parkinsona u pacjenta.
5. Nie należy stosować metoklopramidu u dzieci poniżej 1. roku życia, ponieważ występuje zwiększone ryzyko występowania zaburzeń pozapiramidowych.
6. Nie powinno stosować się preparatów z metoklopramidem wraz z lewodopą lub agonistami receptorów dopaminergicznych.
7. Należy zachować ostrożność, jeśli u pacjenta występują problemy neurologiczne i przyjmuje on leki stosowane w leczeniu depresji.

Metoklopramid – działania niepożądane

Działania niepożądane metoklopramidu można podzielić na występujące bardzo często i często, występujące niezbyt często oraz rzadko.

Do bardzo częstych i częstych skutków ubocznych należą:

• depresja,
• senność,
• parkinsonizm,
• akatyzja,
• u dzieci i młodzieży zaburzenia pozapiramidowe,
• astenia,
• biegunka.

Metoklopramid może niezbyt często powodować działania niepożądane, takie jak:

• nadwrażliwość,
• bradykardia,
• brak miesiączki, hiperprolaktynemia,
• dystonia (zwiększone ryzyko niekontrolowanych ruchów),
• omamy.

Metoklopramid w ostrych napadach migreny

Do leczenia ostrych napadów migreny wykorzystywane są farmaceutyki należące do różnych grup, wykazujących odmienne mechanizmy działania. Metoklopramid należy do leków stosowanych w ostrych migrenach, w tym do hamowania nudności i wymiotów spowodowanych atakiem. Zauważono również, że substancja zwiększa wchłanianie innych leków. Metoklopramid wydaje się być dobrym rozwiązaniem jako krótkotrwała terapia przy ostrej migrenie na SOR (szpitalnym oddziale ratunkowym).

Należy jednak pamiętać o działaniach niepożądanych metoklopramidu, które mogą być poważne, ale i nieodwracalne. Takowe zdarzają się jednak przy długotrwałym stosowaniu leków antydopaminergicznych.

Metoklopramid a alkohol

Nie należy stosować łącznie metoklopramidu i alkoholu, ponieważ alkohol nasila uspokajające działanie metoklopramidu.

Metoklopramid a ciąża

Metoklopramid można stosować w ciąży, jeśli stosowanie jest uzasadnione klinicznie. W przypadku konieczności stosowania leku należy zasięgnąć porady lekarskiej. Ze względu na specyficzne właściwości farmakologiczne metoklopramidu, nie należy stosować go u kobiet pod koniec ciąży, ponieważ nie można wykluczyć, że u noworodka nie wystąpią objawy pozapiramidowe.

W przypadku karmienia piersią nie zaleca się stosowania metoklopramidu. Lek w niewielkim stopniu może przenikać do pokarmu matki.

Wpływ metoklopramidu na zdolność prowadzenia pojazdów

Metoklopramid może powodować senność, dyskinezę czy zawroty głowy, co może zaburzać widzenie i uniemożliwiać bezpieczne prowadzenie pojazdu.