Podwyższona i wysoka prolaktyna – co oznacza taki wynik badania hormonu PRL?

Hperprolaktynemia – przyczyny

Poziom prolaktyny powyżej normy (hormon w skrócie zapisywany jest jako PRL) określa się mianem hiperprolaktynemii. W 30–35 proc. przypadków odpowiada za wtórny brak miesiączki. Zwykle jej przyczyną jest prolactinoma, czyli guz przysadki wydzielający prolaktynę – najczęściej występujący gruczolak przysadki. Rocznie zapada na niego około 6 na 100 000 osób.

Inną przyczyną podwyższonej prolaktyny we krwi może być m.in. stan zapalny w obrębie tej części mózgu, będący wynikiem niedostatecznego hamowania komórek wytwarzających prolaktynę przez dopaminę. Prolaktyna jest hormonem wydzielanym przez przysadkę mózgową. Najbardziej znana jest z wpływu na wytwarzanie mleka w okresie laktacji, jednak dodatkowo oddziałuje na czynność ciałka żółtego, jąder, kory nadnerczy.

Wysoka prolaktyna może być następstwem chorób wątroby, niewydolności nerek i chorób tarczycy. Zły wynik hormonu PRL może przebiegać idiopatycznie, czyli bez uchwytnej przyczyny, lub być spowodowana przyjmowaniem leków psychotropowych, w tym benzodiazepin, metoklopramidu, leków stosowanych w leczeniu nadciśnienia tętniczego, depresji, opioidów czy leków antykoncepcyjnych zawierających estrogeny.

Norma i wyniki prolaktyny we krwi

Norma prolaktyny wynosi poniżej 0,9 nmol/l, czyli 20 µg/l. Fizjologicznie podwyższony poziom prolaktyny w ciąży jest stanem fizjologicznym. Wynik powyżej normy będzie stanem naturalnym w okresie karmienia piersią. Poziom hormonu prolaktynowego zmienia się w czasie cyklu miesiączkowego. Niski poziom prolaktyny jest w drugiej fazie cyklu.

Stężenie prolaktyny zwiększa się także w okresie stresu, podczas snu, uprawiania seksu czy po zjedzeniu posiłku. W ciągu dnia poziom prolaktyny obniża się, by podczas fazy REM znowu wzrosnąć.

Wysoka prolaktyna – objawy

Wysoka prolaktyna u kobiety powoduje często:

• nieregularne miesiączki (mogą być skąpe lub obfite) brak miesiączki i zatrzymanie miesiączki, które, wtórny brak miesiączki;
• cykle bezowulacyjne, co w efekcie wywołuje problemy z zajściem w ciążę w związku z hamowaniem owulacji;
• obrzmiałe, tkliwe i bolesne piersi wrażliwe na dotyk;
• nadmierne owłosienie;
• trądzik;
• niestabilność emocjonalną;
• wyciek z sutka (może pojawić się mleczny wyciek z piersi);
• spadek libido.

Prolaktyna powyżej normy występuje z częstością około 5 proc. przypadków w grupie osób leczących się z powodu niepłodności. Najbardziej znanym stanem, który nasuwa na myśl możliwość problemu ze stężeniem prolaktyny jest wystąpienie mlekotoku, czyli patologicznego wydzielania mleka przez gruczoły piersiowe kobiece i męskie, bez związku z okresem karmienia piersią po urodzeniu dziecka.

W wyżej wymienionych przypadkach należy oznaczyć poziom prolaktyny we krwi.

Wysoka prolaktyna a ciąża

Przyczyną za wysokiej prolaktyny we krwi może być guz prolaktynowy. U ciężarnej kobiety z gruczolakiem przysadki może dojść do powiększenia guza prolaktynowego ze względu na wpływ wytwarzanych przez łożysko estrogenów na komórki przysadki, co powoduje ich powiększenie, a także powiększenie gruczolaka. Dlatego zanim kobieta zajdzie w ciążę, należy dążyć do zmniejszenia masy guza poprzez prowadzenie leczenia farmakologicznego, by zapobiec zaburzeniom neurologicznym.

W przypadku jakichkolwiek niepokojących objawów warto zwrócić się o pomoc do specjalisty, by wykonać odpowiednie badania i zastosować leczenie. Podobnie w przypadku, gdy kobieta leczy się z powodu gruczolaka przysadki i chce zostać matką, ważne jest, by razem ze specjalistą zaplanowała ciążę w sposób bezpieczny dla siebie i dziecka.

Za wysoka i podwyższona prolaktyna a ginekomastia

Wysoki poziom prolaktyny u mężczyzn jest czynnikiem wywołującym zahamowanie spermatogenezy, czyli cyklu w którym powstają plemniki. Dodatkowo upośledzeniu ulega również produkcja testosteronu, czyli hormonu wytwarzanego przez męskie jądra i którego jedną z funkcji jest utrzymanie prawidłowej płodności. Wynik badania hormonu PRL potwierdzające podwyższoną prolaktynę w ekrwi wywołuje ponadto:

• ginekomastię, czyli powiększenia gruczołów piersiowych męskich, co związane jest ze zmniejszeniem stosunku stężenia testosteronu do estrogenów;
• zmniejszenie libido libido;
• impotencję;
• zmniejszenie masy mięśniowej;
• zmniejszenie owłosienia płciowego.

U obu płci dochodzi do utraty masy kostnej, co prowadzi do osteoporozy.

Badanie prolaktyny i złe wyniki hormonu PRL – co robić?

Rozpoznanie przyczyny za wysokiej prolaktyny we krwi zdecydowanie ułatwia prawidłowe leczenie. W przypadku, gdy za podwyższona prolaktynę odpowiadają zażywane leki, je odstawić lub po konsultacji z lekarzem zastosować właściwe zamienniki. Sytuacja jest nieco gorsza, jeśli czynnik wywołujący zaburzenie nie jest znany. Leczenie przebiega wówczas objawowo. Stosowane są środki obniżające jej poziom i wydzielanie. Lekiem z wyboru jest bromokryptyna, czyli agonista dopaminy.

Leczenie prolaktyny powyżej normy może trwać wiele lat. Operację należy rozważyć w przypadku oporności lub złej tolerancji podawanych preparatów. Decyzję o leczeniu operacyjnym podejmuje się również w przypadku dużych rozmiarów guza, ucisku na sąsiednie struktury, zaburzeń w polu widzenia, bólów głowy. Resekcji dokonuje się zwykle poprzez zatokę klinową w klinikach neurochirurgicznych. Wyniki operacji są bardzo dobre. Wyleczalność sięga nawet 70 proc., chociaż nawroty są możliwe i się zdarzają.