Whiplash (smagnięcie biczem) – objawy i leczenie urazu kręgosłupa szyjnego po wypadku

Smagnięcie biczem – co to jest?

Smagnięcie biczem (whiplash-associated disorders; WAD) to zespół dolegliwości pojawiających się po wypadku komunikacyjnym, podczas którego doszło do gwałtownego odchylenia głowy w tył, do przodu lub na boki. Najczęściej opisywany uraz powstaje w sytuacji, gdy w tył pojazdu, w którym znajduje się ofiara, uderza inny samochód.

Po wypadku pojawia się szereg dolegliwości bólowych, które są konsekwencją urazu struktur kostnych, mięśni a nawet nerwów. W urazie tym zostaje zaburzona relacja między mięśniami podpotylicznymi a stawem skroniowo-żuchwowym. Najczęściej takie zjawisko obserwujemy u kierowców, ulegających wypadkom drogowym z uderzeniem od tyłu, tj. kiedy zachodzi nagły wyprost i zgięcie w odcinku szyjnym kręgosłupa.

Sprawdź również: Drętwienie lewej ręki i palców lewej ręki

Smagnięcie biczem – jak dochodzi do urazu?

W czasie uderzenia od tyłu dochodzi do kompresji segmentu C5-C6. Następuje niekontrolowane, natychmiastowe odchylenie głowy ku tyłowi. Wpływa to degenerująco na stawy międzywyrostkowe.

Uraz szyi powoduje dolegliwości bólowe w okolicy podpotylicznej (z tyłu głowy) oraz w obrębie stawu skroniowo-żuchwowego. Pacjenci wspominają o bólu szyi i karku. Dochodzi do urazu mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego, mięśni pochyłych oraz długiego szyi. Ten komunikacyjny uraz kręgosłupa szyjnego występuje najczęściej i należy do najpoważniejszych w skutkach uszkodzeń po wypadku samochodowym.

Przy tego typu zdarzeniach możemy starać się o uzyskanie odszkodowania od firmy ubezpieczeniowej z tytułu szkody o charakterze majątkowym, wynikających z poniesionych kosztów leczenia oraz fizjoterapii. O tym, ile procent uszczerbku na zdrowiu zostanie przyznane, decyduje indywidualnie orzecznik z firmy ubezpieczeniowej.

Zobacz też: Czym różni się wypuklina od przepukliny?

Uraz kręgosłupa szyjnego po wypadku z boku i od przodu

Oprócz opisywanego tu urazu kręgosłupa szyjnego powstałego z mechanizmu uderzenia w tył samochodu, możliwe są także uszkodzenia powstałe w sytuacji, gdy siła zadziała z boku pojazdu lub z przodu.

Podczas uderzenia od przodu klatka piersiowa uderza o kierownicę, co prowadzi do zwiększonego ryzyka złamania żeber i mostka. Towarzyszący temu ból pojawia się w międzyłopatkowej okolicy klatki piersiowej. Dolegliwości te mogą przenosić się także do kończyny górnej. Często dochodzi do zaburzeń w obrębie stawu skroniowo-żuchwowego, co może powodować także ból w okolicy szyi. Na skutek gwałtownej kompresji na stawy nadgarstkowe trzymające kierownicę może dojść do pojawienia się zespołu cieśni nadgarstka.

Uderzenie z boku powoduje nagłe, boczne zgięcie szyi, wskutek czego dochodzi do nadmiernego rozciągnięcia mięśni okolicy łopatki oraz mięśnia czworobocznego. Tu także może dojść do poważnych uszkodzeń kręgosłupa szyjnego. Oprócz tego głowa ulega urazowi na skutek nagłego uderzenia o szybę. Uszkodzeniu ulegają także ramię, łokieć i klatka piersiowa, staw biodrowy oraz kolanowy po stronie uszkodzenia.

Whiplash – objawy neurologiczne urazu szyi

U pacjentów po urazach typu whiplash można zaobserwować następujące objawy:

• ograniczenie ruchomości odcinka szyjnego kręgosłupa;
• osłabienie funkcji stabilizacyjnej więzadeł;
• drętwienie, mrowienie w obrębie rąk oraz stóp – najczęściej segmenty C6, C7 w przypadku objawów w obrębie rąk; w przypadku stóp jest to objaw przeniesiony, związany najczęściej z dysproporcją napięcia mięśniowego;
• ból o charakterze promieniującym do okolicy ramienia, przedramienia oraz ręki;
• zawroty i bóle głowy;
• ból szyi i karku;
• podwyższone napięcie spoczynkowe mięśni;
• obecność aktywnych mięśniowo-powięziowych punktów spustowych (wrażliwe, tkliwe miejsca kumulacji bólu);
• uszkodzenie stawów: skroniowo-żuchwowych, segmentów kręgosłupa C2-C3, C6-C7, stawów międzywyrostkowych, barkowo-obojczykowych;
• uszkodzenie splotu ramiennego;
• zespół górnego otworu klatki piersiowej;
• czucie „sztywnych” mięśni, zwłaszcza po całej nocy, po przebudzeniu;
• osłabienie siły mięśniowej, głównie w rękach.

Warto wspomnieć, że obecność mięśniowo-powięziowych punktów spustowych będzie potęgować objawy bólowe, promieniując do odległych okolic ciała, a także może dawać objawy ze strony AUN (autonomicznego układu nerwowego). Mięśniami najbardziej uszkodzonymi po urazie typu smagnięcie biczem są: mostkowo-obojczykowo-sutkowy, mięśnie pochyłe, czworoboczny grzbietu, dźwigacz łopatki.

Smagnięcie biczem – badania i diagnostyka

Do badań i testów stosowanych w diagnostyce urazu biczowego i uszkodzeń szyjnego odcinka kręgosłupa typu smagnięcie biczem należą badania:

• odruchów ścięgnistych, okostnych,
• czucia powierzchownego,
• ocena bólu w skali VAS,
• siły mięśniowej w skali Lovetta,
• palpacyjne obecności mięśniowo-powięziowych punktów spustowych (badanie dotykiem i uciskiem),
• ENG (elektroneurografia),
• EMG (elektromiografia).

Smagnięcie biczem – rehabilitacja, fizjoterapia

Rehabilitacja pacjenta po urazie szyi typu whiplash polega na wprowadzaniu działań o charakterze przeciwbólowym oraz takich, które będą zwiększać zakres ruchu, a także siłę mięśniową pacjenta. W tym celu stosuje się zabiegi z zakresu fizykoterapii, głównie celem zniwelowania objawów bólowych (ultradźwięki, pole magnetyczne).

Terapia z pacjentem powinna być nakierowana na rozluźnianie mięśniowo-powięziowych punktów spustowych. Z powodzeniem w tego typu dolegliwościach stosuje się terapię tkanek miękkich, terapię manualną, poizometryczną relaksację mięśni, technikę schłodzenia i rozciągnięcia oraz terapię czaszkowo-krzyżową. Podczas pracy z pacjentem zaleca się stosowanie mniej intensywnych technik pracy, ponieważ bardziej agresywne działania mogą przyczynić się do ich złej tolerancji.

Uraz biczowy – leczenie

Odpowiednio dobrane ćwiczenia, połączone z podawaniem niesteroidowych leków przeciwzapalnych, przynoszą lepsze efekty niż stosowanie unieruchomienia w postaci kołnierza typu miękkiego. Dodatkowego zaopatrzenia ortopedycznego potrzebują zazwyczaj pacjenci w ostrej fazie dolegliwości bólowych, gdzie kołnierz ortopedyczny spełni funkcję stabilizacyjną i ograniczy obecne podczas poruszania się wstrząsy. Profilaktycznie zaleca się stosowanie w autach indywidualnie dopasowanych zagłówków lub dodatkowych poduszek w okolicach odcinka szyjnego kręgosłupa.

Urazy odcinka szyjnego kręgosłupa należą do z najczęściej pojawiających się dolegliwości, destrukcyjnie wpływających na cały układ ruchu. W postępowaniu terapeutycznym przy uszkodzeniach typu whiplash najpewniej sprawdzają się działania nieinwazyjne oraz „nieurazowe”. Z tego też powodu do pracy z pacjentem warto włączyć techniki czaszkowe oraz metody pracy na tkankach miękkich.