Ropień piersi – przyczyny, objawy, leczenie ropnia sutka

Czym jest ropień piersi?

Ropień piersi jest to schyłkowa postać zapalenia piersi. Powstaje, gdy leczenie zapalenia nie zostało wdrożone lub jest nieskuteczne. Ropień to zbiornik ropy otoczony tkankową torebką, powstaje jako zorganizowanie się stanu zapalnego.

Ropień może rozwinąć się w lewej lub prawej piersi, rzadko w obu jednocześnie. Zajmuje określony kwadrant piersi i sięga głęboko w tkankę gruczołową. Jak każdą infekcję bakteryjną, leczenie zapalenia piersi oraz ropnia polega w pierwszej kolejności na antybiotykoterapii.

Ropień piersi oraz zapalenie piersi przeważnie towarzyszą okresowi połogu i karmienia piersią; problem ten dotyczy 2–3 proc kobiet karmiących. Zapalenie piersi rozpoczyna się od zajęcia procesem zapalnym tkanki podskórnej sutka (cellulitis). Zwykle dochodzi do niej w 2–3 tygodniu połogu. Bakterie, które powodują infekcję, dostają się w obręb tkanki piersiowej przeważnie drogą przezbrodawkową. Przebycie połogowego zapalenia piersi predysponuje do rozwoju zapalenia po kolejnym porodzie. Niepołogowe zapalenie piersi zdarza się niezwykle rzadko.

Zobacz też: Rodzaje badań piersi

Podczas karmienia piersią często dochodzi do zaburzenia odpływu mleka z poszerzonych przewodach mlecznych i powstawania przetok mlecznych w obrębie brodawki sutkowej. Taki stan sprzyja zakażeniu, najczęściej gronkowcem przedostającym się ze skóry. Sprzyjają temu również urazy mechaniczne (na przykład urazy brodawki podczas karmienia).

W porę wdrożona antybiotykoterapia powoduje cofnięcie zmian zapalnych sutka. Jeśli natomiast nie rozpocznie się leczenia lub wdroży terapię antybiotykami, na które bakterie są oporne – zapalenie może rozszerzyć się lub ograniczyć w postaci otorbionego ropnia piersi. W tym przypadku sama antybiotykoterapia doustna może być nieskuteczna. Pacjentki błędnie określają ten typ zmiany jako wrzód na piersiach.

Czytaj również: Ból pod piersiami – co może oznaczać?

Jakie są przyczyny ropnia w piersi?

Ropień to ograniczona przestrzeń wypełniona treścią ropną, której czynnikiem sprawczym są bakterie z rodzaju Staphylococcus aureus (gronkowiec złocisty).

Czynnikami predysponującymi do powstawania ropnia w przebiegu stanu zapalnego są:

• opóźnienie leczenia lub niewłaściwe leczenie stanu zapalnego (zły dobór antybiotyku, zbyt małe dawki, za krótki czas przyjmowania leku),
• zaburzenie odpływu mleka z części dotkniętej stanem zapalnym,
• przebyte uprzednio zapalenia piersi.

Mikrourazy, otarcia brodawki, powstające w trakcie karmienia piersią, są drogą wnikania patogenów. Typową przyczyną ropnia piersi jest bakteria gronkowca złocistego, ale zapalenie mogą wywołać także liczne tzw. bakterie jelitowe (stanowiące naturalną mikroflorę jelita, np. E.coli).

Czytaj również: Guzek pod pachą – jakie są przyczyny zgrubienia pod pachą?

Jakie objawy daje ropień piersi?

Objawy można podzielić na miejscowe i ogólne. Do miejscowych zaliczamy te, które dotyczą bezpośredni piersi i jej okolic. Do objawów ogólnych natomiast zaliczamy wszelkie cechy zapalenia, które występują przy każdej innej infekcji, są zupełnie nieswoiste (np. stan podgorączkowy, osłabienie).

Objawy ropnia w piersi to:

• obrzęk piersi,
• zaczerwienienie piersi,
• ból i obrzęk piersi,
• napięta, gorąca skóra nad ropniem,
• zmniejszenie ilości pokarmu,
• chełbotanie zmiany (wyczuwalna jest ropa w piersiach),
• powiększenie węzłów chłonnych pachowych.
• gorączka, nawet do 39–40°C,
• dreszcze,
• bóle mięśniowo-stawowe,
• tachykardia (przyspieszona akcja serca),
• podwyższone wykładniki stanu zapalnego w badaniach laboratoryjnych- leukocytoza, wysokie OB., CRP.

Ropień sutka – badania, USG, diagnostyka, różnicowanie

Badaniem potwierdzającym istnienie ropnia na sutku jest ultrasonografia (badanie USG piersi). Ropień to taka zmiana w piersi, którą doświadczony lekarz lub położna rozpoznają bez najmniejszych problemów. Bardzo pomocy jest wywiad z pacjentką. Dotychczasowe karmienie, ból piersi, obrzęk, wskazują na przyczynę pojawienia się zgrubienia w piersi i jej tkliwości. Wskazówką jest przebyte zapalenie piersi to czynnik, który w dużej mierze potwierdzają rozpoznanie ropnia. Jeśli treść jest płynna, można ropień nakłuć i opróżnić a materiał posłać na badanie mikrobiologiczne w celu doboru odpowiedniego antybiotyku (antybiogram).

Warto pamiętać, że nieswoiste objawy, takie jak bolesność, obrzęk, zaczerwienienie piersi mogą jednak być symptomem innych schorzeń. Jednym z nich jest zastój pokarmu. Ten jednak występuje dużo wcześniej niż ropień piersi, przeważnie około 3–4 dnia po porodzie. Związany jest z tzw. nawałem, czyli nagłym zwiększeniem produkcji mleka kobiecego w okresie, w którym przewody mleczne nie są wystarczająco do tego przygotowane. Dochodzi do akumulacji mleka w świetle przewodów, zwykle pomaga masaż piersi, regularne odciąganie pokarmu i karmienie dziecka, okłady, tradycyjne leki przeciwbólowe.

Wyklucza się także torbiel mleczną (galactocele), która powstaje w przewodach wyprowadzających pokarm, zwykle związana z zastojem pokarmu lub wcześniejszym stanem zapalnym.

Kobiety są bardzo wyczulone na obecność zgrubienia, guzka, stwardnienia, wycieku z piersi. Bardzo często obawiają się guza i raka piersi. Wykluczyć należy twór o nazwie guz liściasty – jest to przeważnie łagodna zmiana nowotworowa, która rośnie do dużych rozmiarów, może towarzyszyć jej powiększenie okolicznych węzłów chłonnych, jednak nie ma cech zapalenia.

Jeżeli chodzi o raka piersi, to z reguły trudno pomylić ropnia z rakiem, natomiast rakowi może towarzyszyć zarówno powiększenie węzłów, zgrubienie w piersi, zmiana wyglądu skóry nad guzkiem. Diagnostykę należy pogłębić szczególnie w sytuacji, kiedy kobieta nie karmi piersią, co raczej skłaniałoby ku rozpoznaniu ropnia.

Ropnie w piersiach – leczenie i antybiotykoterapia

Leczenie ropnia piersi zwykle nie kończy się na samej antybiotykoterapii doustnej. Należy podać antybiotyk celowany na bakterię, która wywołała zapalenie (niezbędny posiew). Przeważnie przenikanie leku do ropnia jest słabe, dlatego zwykle kończy się na jego nacięciu i drenażu. Inwazyjne leczenie można też zacząć od próby nakłucia ropnia pod kontrolą USG i odciągnięciem treści ropnej.

Domowe sposoby i zioła działają w ograniczonym zakresie. Można się wspomagać masażami oraz ciepłymi okładami piersi, co przyspiesza opróżnianie ropnia. Dalsze utrzymanie karmienia piersią jest kontrowersyjne.

Większość lekarzy uważa, że ropień jest przeciwwskazaniem do karmienia. W związku z tym należy zahamować laktację, by nie dopuścić do zastoju pokarmu i pogorszenia dolegliwości bólowych. W tym celu przeważnie stosuje się bromokryptynę, która skutecznie hamuje produkcję pokarmu już po kilku dniach. Część pediatrów uważa jednak, że powinno się utrzymać karmienie.

Nacięcie (drenaż ropnia)

Zawartość ropnia (jeśli jest niewielki) można aspirować (również pod kontrolą USG, jeśli istnieje taka potrzeba). Zabieg często musi być powtarzany (ropa z piersi zbiera się). Przy większych zbiornikach płynu często konieczny jest drenaż chirurgiczny. Można go wykonać w znieczuleniu miejscowym i ambulatoryjnie, jednak w niektórych ośrodkach z powodu tego, że jest to miejsce bardzo bolesne i wstrząsorodne, preferuje się krótką hospitalizację i nacięcie ropnia (zwłaszcza dużych rozmiarów) w warunkach bloku operacyjnego i w znieczuleniu ogólnym.

W przypadku małego, położonego pod skórą ropnia wystarcza jedno niewielkie cięcie. Gdy mamy do czynienia z ropniami mnogimi, dużych rozmiarów lub wielokomorowymi konieczne bywa wykonanie kilku cięć. Cięcia wykonane są promieniście do brodawki sutkowej. Ropień jest następnie opróżniany i oczyszczany. Do loży po ropniu wprowadza się sączek (sterylną gumkę ułatwiającą odpływ treści), który się po jakimś czasie usuwa a ranę zeszywa.

Przedtem ranę można płukać aby ułatwić wyciek pozostałości ropy z sutka. Bardzo ważne jest by nacięcia dokonać w odpowiednim momencie – nie za wcześnie, gdy ropień się jeszcze nie zorganizował (nacięcie nie przyniesie efektu a wzrośnie ryzyko nawrotu ropnia) i nie za późno. Nawrót ropnia może nastąpić, gdy nacięcie jest zbyt małe i nie pozwala na całkowite opróżnienie się ropnia z treści. Powstanie przetoki również stanowi wskazanie do interwencji chirurgicznej: płukania rany i niekiedy założenia sączków.

Przejście ostrego zapalenia w zapalenie przewlekłe utrudnia znacznie leczenie. W przypadku niepołogowego zapalenia piersi wyleczenie jest trudne, gdyż często dochodzi do nawrotów a antybiotykoterapia i nakłucia przynoszą jedynie doraźny efekt. Nacięcie ropnia w tym przypadku często kończy się utworzeniem przetoki. Najmniej nawrotów daje wycięcie fragmentu zmienionej zapalenie tkanki. Taka tkanka zawsze powinna być zbadana histopatologicznie, by wykluczyć nowotwór, w tym raka zapalnego.

Ropień piersi – jak zapobiegać?

By zapobiegać rozwojowi zapalenia i powstawaniu ropnia piersi, warto nauczyć się prawidłowego sposobu przystawiania dziecka do piersi. Jeżeli kobieta nie radzi sobie z karmieniem, warto poradzić się konsultantce laktacyjnej bądź innej położnej. W przypadku pojawienia się pęknięć brodawki, krwawienia, należy unikać karmienia piersią z uszkodzeniem brodawki, aż do czasu jej wygojenia.

Smarowanie brodawek maściami z witaminami A i D, lanoliną, korzystanie z kapturków ochronnych wyraźnie zmniejsza powstawanie otarć, uszkodzeń naskórka brodawek. Tym samym przenikanie bakterii przez brodawkę jest uniemożliwione, a jest to główna droga powstawania zapalenia i ropnia piersi. Do codziennej higieny brodawek wystarczy zwykła woda; nie należy używać drażniących płynów czy mydeł zawierających detergenty.

Regularne karmienie piersią zapobiega powstawaniu zastoju pokarmu, który nasila stan zapalny. Wygodny, dobrze dobrany biustonosz, który nie uciska piersi, to również prewencja zastoju mleka.

Bibliografia

Opieka położnej w ginekologii i onkologii ginekologicznej; Ewa Dmoch-Gajzlerska, Maria Rabiej 978-83-200-5086-8, PZWL Wydawnictwo Warszawa 2016, wyd.1

Ginekologia i położnictwo na dyżurze Katherina Seute; Ellen Heimberg 978-83-7609-012-2, Elsevier Urban & Partner Wydawnictwo, Wrocław 2008, wyd.1