Guz liściasty – przyczyny, objawy, leczenie, rokowania

Czym jest guz liściasty?

Guz liściasty jest nowotworem sutka wywodzącym się z tkanki łącznej i nabłonkowej. Nowotwory te mogą powstawać do novo (bez poprzedzającej je zmiany patologicznej sutka) lub na bazie istniejących gruczolakowłókniaków. Charakterystyczna struktura guza widoczna mikroskopowo (płaty komórek pooddzielane od siebie pustymi przestrzeniami) przypomina liście kapusty – stąd nazwa „guz liściasty”.

Częstość występowania nowotworu ocenia się na mniej niż 1% wszystkich guzów piersi. Guzy liściaste mogą przyjmować charakter łagodny (wówczas mogą być nie do odróżnienia od gruczolakowłókniaków), graniczny (o pośredniej złośliwości) lub złośliwy. Złośliwe guzy liściaste, nieleczone lub niewłaściwie leczone, wykazują tendencję do szybkiego wzrostu i dawania przerzutów.

Objawy guza liściastego

Guz liściasty może występować u kobiet różnych grup wiekowych, średnio ok. 45 roku życia. Wyjątkowo rzadko stwierdza się go u mężczyzn, u których zawsze skojarzony jest z obecnością ginekomastii.

Guz liściasty zwykle objawia się jako szybko rosnąca, twarda, pojedyncza zmiana zlokalizowana w piersi. Występuje najczęściej jednostronnie, w górnym zewnętrznym kwadrancie sutka. Odmiany złośliwe zwykle charakteryzują się większymi rozmiarami i szybszym wzrostem, jednak właściwości te nie mogą być uznawane za decydujące i o ostatecznym rozpoznaniu zawsze przesądza badanie histopatologiczne.

Guz liściasty piersi może przyjmować rozmaite rozmiary – od 1 cm do nawet ponad 20 cm. Skóra nad guzami o dużych rozmiarach jest naciągnięta, czasami zabarwiona na niebiesko, z widocznymi poszerzonymi naczyniami żylnymi. Niekiedy, na skutek ucisku masy guza, może dojść do martwicy skóry piersi. Rzadko stwierdza się wciągnięcie brodawki. U niektórych pacjentek objawom tym towarzyszy powiększenie węzłów pachowych, rzadko będące manifestacją obecności przerzutów.

Diagnostyka guza liściastego

Diagnostyka guza liściastego opiera się na obrazie klinicznym, badaniach obrazowych oraz histopatologicznych. Rozpoznanie guza liściastego powinno być rozważone u kobiet, zwykle powyżej 35 roku życia, u których stwierdza się szybko rosnący guz piersi, któremu nie towarzyszą objawy złośliwości (np. owrzodzenie skóry piersi, wciągnięcie brodawki).

Diagnostyka obrazowa obejmuje badanie mammograficzne gruczołów piersiowych oraz badanie ultrasonograficzne ( USG piersi ). Kolejnym etapem jest pobranie fragmentu guza i jego ocena histopatologiczna – zwykle za pomocą biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej (BAC) lub biopsji gruboigłowej. Niedoskonałością biopsji cienkoigłowej (BAC) jest fakt, że umożliwia ona uzyskanie komórek nowotworowych, a nie fragmentu tkanki, co może okazać się niewystarczające do postawienia ostatecznego rozpoznania. Stąd alternatywą dla BAC jest biopsja gruboigłowa, polegająca na pobraniu fragmentu materiału, co może ułatwić prawidłową ocenę zmiany.

Ostateczne rozpoznanie, wraz z oceną stopnia złośliwości, stawiane jest na podstawie badania histopatologicznego wykonanego po chirurgicznym usunięciu guza.

Leczenie guza liściastego

Niegdyś leczenie guza liściastego polegało wyłącznie na wykonaniu mastektomii, bez względu na wielkość czy typ histologiczny. Aktualnie postępowanie terapeutyczne również opiera się na metodach chirurgicznych, lecz przebiega inaczej w zależności od tego, czy mamy do czynienia z guzem łagodnym, o pośredniej złośliwości, czy złośliwym. W przypadku łagodnych guzów liściastych leczenie polega na wycięciu guza z zachowaniem wąskiego marginesu zdrowej tkanki piersiowej.

Guzy o granicznej złośliwości wymagają poszerzenia marginesu „bezpieczeństwa”, natomiast postaci złośliwe – zwłaszcza o dużych rozmiarach – mogą wymagać wykonania amputacji gruczołu piersiowego (mastektomii). Guzy liściaste nie wykazują podatności na chemioterapię, ani radioterapię – w tym typie nowotworu metody te nie są wykorzystywane.

Po zakończeniu leczenia, zwłaszcza w przypadku guzów o granicznej złośliwości oraz złośliwych, konieczne jest wykonywanie okresowych badań kontrolnych (badania palpacyjnego gruczołów sutkowych oraz USG sutków).

Rokowanie w przebiegu guza liściastego

Rokowanie u pacjentek z rozpoznanym guzem liściastym piersi zależne jest od odmiany nowotworu. Łagodne guzy liściaste nie wiążą się z powstaniem przerzutów, lecz w części przypadków mogą wykazywać tendencję do nawrotów. Guzy o pośrednim stopniu złośliwości również mogą nawracać, a rzadko (poniżej 5% chorych) – dawać przerzuty odległe. W złośliwych postaciach nowotworu, obecność przerzutów stwierdza się u ok. 25% kobiet – zwykle lokalizują się one w płucach lub kościach, rzadziej zajmują węzły chłonne.

5-letnie przeżycie w tej grupie chorych (złośliwy guz liściasty) ocenia się na ok. 65%. Istotne znaczenie rokownicze przypisuje się także wielkości guza – wczesne wykrycie nowotworu i wdrożenie odpowiedniego leczenia zwiększa szanse na wyzdrowienie.