Przetoka pęcherzowo-pochwowa – przyczyny, objawy, leczenie

Co to jest przetoka pęcherzowo-pochwowa?

Przetoka pęcherzowo-pochwowa jest rzadkim powikłaniem operacji ginekologicznych i innych zabiegów w obrębie miednicy mniejszej. Czasem niewielkie uszkodzenia ściany pęcherza i narządów płciowych, których nie widać w trakcie operacji podczas oceny krwawienia, może doprowadzić do wyciekania moczu do pochwy.

W przeszłości dominowały przetoki pęcherzowo-pochwowe powstałe z przyczyn położniczych. Obecnie jest ich zdecydowanie mniej, z kolei rozwijające się coraz bardziej techniki chirurgiczne i leczenie nowotworów miednicy doprowadziły do wysunięcia przyczyn operacyjnych na pierwsze miejsce.

Niemniej w krajach rozwijających się nadal stosunkowo często obserwuje się przetoki pęcherzowo-pochwowe po:

• cięciu cesarskim,
• porodach operacyjnych z użyciem kleszczy,
• zakładaniu szwu okrężnego na szyjkę macicy.

Przeczytaj też: Czym jest choroba popromienna?

Jakie są przyczyny przetoki pęcherzowej?

Nowotwory narządów miednicy mniejszej same w sobie oraz ich leczenie (zarówno operacyjne, jak i napromienianie miednicy) mogą być przyczyną przetoki pęcherzowo-pochwowej.

Nowotwór jest tworem, który mnoży się w sposób niekontrolowany, mogąc przerastać okoliczne tkanki. Wrastając w sąsiadujące narządy, uszkadza ich ścianę. Dlatego zdarzają się przetoki pęcherzowo-maciczne wynikające z zaawansowanego raka szyjki macicy, trzonu macicy czy układu moczowego.

Radioterapia miednicy mniejszej, stosowana jako leczenie uzupełniające lub neoadjuwantowe (wstępne, służące redukcji masy guza) również może osłabiać ścianę pochwy i pęcherza, powodując przetokę pęcherzowo-pochwową. Do innych przyczyn należą:

• przetoki wrodzone,
• przetoki pourazowe,
• przetoki zapalne jako powikłanie stanów zapalnych miednicy mniejszej.

Objawy przetoki pęcherzowo-pochwowej

Do objawów przetoki zalicza się przede wszystkim wyciek moczu z pochwy. Często nie jest on przez kobietę stwierdzany od razu, mylony z nietrzymaniem moczu. Nasilające się kłopotliwe objawy oraz charakterystyczny wywiad (stan po operacji ginekologicznej, porodzie zabiegowym, napromienianiu miednicy) powoduje, że bierze się pod uwagę możliwość wystąpienia przetoki.

Wyciek moczu po operacjach nie zawsze pojawia się tuż po zabiegu. Opóźniony wyciek, nawet po kilkunastu dniach od operacji, może wynikać z uformowania się krwiaka, nacieku zapalnego w miejscu przetoki, które blokują wyciekanie moczu.

Największy problem diagnostyczny mogą powodować przetoki popromienne, które mogą ujawnić się nawet kilkanaście lat po zakończonym leczeniu.

Do diagnozowania przetoki pęcherzowej stosuje się prostą metodę z użyciem barwnika – błękitu metylenowego lub indygo karminu. Za pomocą cewnika wprowadza się go do pęcherza i obserwuje, czy zabarwiony mocz nie wypływa z pochwy.

Bardziej zaawansowane metody, lokalizujące miejsce przetoki to uretrocystoskopia, która za pomocą układu optycznego wprowadzonego do pęcherza ułatwia odnalezienie miejsca przecieku. Jest to ważne dla podjęcia decyzji o sposobie leczenia.

Inną metodą obrazową jest cystografia, która polega na wprowadzeniu środka kontrastowego do pęcherza i wykonaniu zdjęć rentgenowskich, na których widać rozlewający się kontrast. Tradycyjne USG jamy brzusznej lub tomografia komputerowa nie wnoszą zbyt wiele do diagnostyki przetok.

Leczenie przetoki pęcherzowo-pochwowej

Leczenie przetoki pęcherzowo-pochwowej jest w większości przypadków oparte na leczeniu chirurgicznym. Rodzaj metody chirurgicznej zależy od:

• miejsca przetoki, a zwłaszcza lokalizacji przecieku wobec ujść moczowodów, trójkąta pęcherzowego,
• wielkości przecieku,
• pojemności pęcherza,
• przyczyny powstania przetoki,
• warunków anatomicznych, na co składają się chociażby przebyte operacje w obrębie miednicy,
• wieku chorej.

Jeżeli przetoka jest powikłana, rozlega i wielomiejscowa, to preferuje się dostęp przezbrzuszny, czyli tak zwane otwarcie pacjentki. W skrajnie ciężkich przypadkach może zdarzyć się, że przetoka ma komunikację nawet z jelitami.

Ginekolodzy częściej niż chirurdzy czy urolodzy decydują się jednak na dostęp przezpochwowy, jako mniej inwazyjny i pozostawiający mniejsze blizny. Wybór metody jest sprawą rozpatrywaną indywidualnie w przypadku każdej pacjentki.

Przetoka pęcherzowo-pochwowa powoduje dyskomfort, częste infekcje intymne, nierzadko utrudniając lub uniemożliwiając normalne funkcjonowanie w społeczeństwie. Operacja przywraca prawidłową anatomię narządów i uwalnia kobietę od przykrych, wstydliwych dolegliwości.