Skracanie szyjki macicy w ciąży

Co to jest szyjka macicy?

Szyjka macicy to wewnętrzny narząd płciowy u kobiety. Jest ona częścią macicy, a pewien jej fragment objęty jest przez pochwę. Fizjologicznie jej długość wynosi około 3 centymetrów. Ma ona kształt walcowaty oraz zawiera dwa ujścia: wewnętrzne uchodzące do jamy macicy oraz zewnętrzne, uchodzące do pochwy. Poza okresem ciąży kanał szyjki między ujściami jest drożny. Dzięki temu możliwe jest wydostawanie się krwi miesiączkowej na zewnątrz oraz możliwe jest przedostanie się nasienia męskiego czyli plemników do jamy macicy w celu zapłodnienia komórki jajowej. W okresie ciąży wypełniony jest przez tzw. czop śluzowy, zabezpieczający wnętrze jamy macicy przed środowiskiem zewnętrznym i ewentualnym zakażeniem wstępującym. Funkcją szyjki macicy w ciąży, oprócz zabezpieczenia przed środowiskiem zewnętrznym, jest utrzymanie ciąży do momentu porodu.

Czytaj również: Pęknięcie macicy – przyczyny, objawy, postępowanie

Niewydolność szyjki macicy

U części kobiet dochodzi do niezdolności utrzymania ciąży do terminu porodu przez szyjkę macicy. Powikłanie to nazwane jest niewydolnością szyjki macicy, a jego częstość wynosi około 2 %. Wśród najczęstszych przyczyn tego powikłania wyróżnia się czynniki jatrogenne oraz hormonalne. Do czynników jatrogennych zalicza się urazy szyjki, zarówno te powstałe przy poprzednich porodach drogami natury, jak i po zabiegach ginekologicznych w okresie poza ciążą. Należą tu między innymi:

• nieprawidłowo zaopatrzone pęknięcie szyjki macicy po porodzie drogami natury,
• mechaniczne rozszerzanie kanału szyjki macicy wykonywane przy zabiegach łyżeczkowania jamy kanału i jamy macicy,
• konizacja części pochwowej szyjki.

Ostatni z wymienionych polega na wycięciu fragmentu tkanki szyjki macicy. Do czynników hormonalnych zalicza się działanie relaksyny lub prostaglandyn. Relaksyna wpływa na rozluźnienie włókien mięśniowych i jednocześnie skracanie i rozwieranie szyjki macicy. Natomiast przedwczesne wydzielanie prostaglandyn w szyjce powoduje spadek ilości kolagenu, co przyczynia się także do rozwierania i skracania szyjki macicy.

Pierwszymi objawami w trakcie ciąży, sugerującymi zmiany zachodzące w szyjce, są:

• wzrost ilości wydzieliny z pochwy,
• plamienia,
• wzmożone ciśnienie w podbrzuszu.

W niektórych przypadkach skracanie i rozwieranie szyjki macicy zachodzi bezobjawowo. Aby potwierdzić niewydolność cieśniowo - szyjkową, niezbędne jest wykonanie badania ultrasonograficznego głowicą dopochwową. Dzięki temu badaniu można dokładnie ocenić długość kanału szyjki macicy oraz stan ujścia wewnętrznego, czy rozwiera się. Częste badanie ciężarnej, szczególnie tych z grupy ryzyka, przez tego samego lekarza pozwala dostrzec zmiany w szyjce macicy i dzięki temu możliwa jest szybka interwencja w sytuacji zagrożenia wystąpieniem niewydolności cieśniowo - szyjkowej. Obecnie jako kryterium zdiagnozowania tego schorzenia jest stwierdzenie w badaniu USG zgładzania i skracania się szyjki z jednoczesnym rozwieraniem jej kanału. Nie musi towarzyszyć temu czynność skurczowa mięśnia macicy.

Leczenie niewydolności cieśniowo - szyjkowej

Jak leczyć niewydolność cieśniowo-szyjkową? Postępowanie terapeutyczne obejmuje leczenie zachowawcze i/lub operacyjne.

Leczenie zachowawcze niewydolności cieśniowo - szyjkowej polega na ograniczeniu aktywności ruchowej ciężarnej oraz przyjmowaniu preparatów działających tokolitycznie. Działanie tokolityczne polega na hamowaniu czynności skurczowej mięśnia macicy.

Leczenie operacyjne niewydolności cieśniowo - szyjkowej polega na założeniu szwu okrężnego na szyjkę macicy. Ma on za zadanie mechaniczne zamknięcie kanału szyjki, dzięki czemu możliwe jest donoszenie ciąży. W niektórych przypadkach niewydolność szyjki macicy można leczyć za pomocą pessara położniczego. Jest to krążek wykonany ze sztucznych materiałów, np. silikonu, który ma za zadanie odciążenie szyjki macicy, przez co nie dochodzi do jej skracania i rozwierania. Metoda leczenia zależna jest od wieku ciąży, stopnia skrócenia szyjki, wywiadu położniczego oraz od decyzji lekarza wykonującego zabieg. Dobierana jest indywidualnie do każdej pacjentki po wnikliwym badaniu oraz ocenie sytuacji.

Szew okrężny na szyjkę macicy

Optymalnym okresem do założenia szwu okrężnego jest II trymestr ciąży. Aby wykonać zabieg konieczne jest wykluczenie wykładników zakażenia oraz określenie biocenozy pochwy (stopień czystości). Konieczne jest także wykonanie badań potwierdzających prawidłowy rozwój dziecka oraz wykluczenie występowania u niego wad wrodzonych. Zdjęcie szwu następuje po donoszeniu ciąży, czyli po ukończeniu 37. tygodnia ciąży. Zdjęcie szwu przed tym terminem jest konieczne wtedy, gdy pojawi się regularna czynność skurczowa, która nie poddaje się leczeniu oraz wtedy, gdy pojawią się wykładniki zakażenia wewnątrzmacicznego.

Pessar

Pessar położniczy zakładany jest wtedy, gdy na założenie szwu okrężnego jest już za późno. Szyjka macicy jest na tyle krótka, że niemożliwe jest założenie na niej szwu. Przed założeniem nie jest wymagane wykonanie badań takich, jak w przypadku szwu, należy jedynie wykonać wymaz z pochwy. Wśród powikłań założenia pessara wyróżnia się: zapalenie pochwy oraz jego wypadnięcie - może wystąpić np. w przypadku wady wrodzonej macicy lub wtedy, gdy jest nieprawidłowo założony. W takiej sytuacji należy się niezwłocznie skontaktować z lekarzem.

Rokowanie w niewydolności szyjki macicy

W około 80-90 % przypadków rokowanie w leczeniu niewydolności cieśniowo - szyjkowej poprzez założenie szwu okrężnego jest pomyślne i pozwala na urodzenie zdrowego noworodka. Gorsze rokowanie występuje wtedy, gdy pojawiają się powikłania. Należą do nich:

• przedwczesne pęknięcie błon płodowych,
• zakażenie wewnątrzmaciczne,
• krwawienia z dróg rodnych czy urazy szyjki.
• spełznięcie szwu.

Słabe rokowanie związane jest z coraz bardziej zaawansowanym rozwarciem szyjki macicy. Zwiększone ryzyko niepowodzeń występuje od rozwarcia kanału na 3 centymetry i więcej.

Niewydolność cieśniowo - szyjkowa może prowadzić do poronienia oraz do porodu przedwczesnego przed 37. tygodniem ciąży i jego powikłań. Poważnym powikłaniem dotyczącym dziecka jest wcześniactwo oraz wszystkie jego konsekwencje. Dlatego szczególnie kobiety z grupy ryzyka powinny regularnie chodzić na wizyty kontrolne, a w przypadku pojawienia się objawów, skonsultować się z lekarzem.