Ból wzrostowy u dzieci – przyczyny, objawy, leczenie

Co to jest ból wzrostowy?

Dzieci w okresie wzrostu dość często skarżą się na ból nóg, w szczególności dotyczące stawów kolanowych. Dlatego też w okresie rozwojowym rodzice nierzadko udają się po poradę do lekarza ortopedy lub lekarza pierwszego kontaktu. Najtrudniejsza wydaje się być decyzja, które objawy powinny nas zaniepokoić na tyle, by rozszerzyć diagnostykę, a tym samym pogłębić rozpoznanie, a które objawy są jedynie łagodnymi dolegliwościami bólowymi. Musimy pamiętać, iż ból wzrostowy jest diagnozą z tzw. wykluczenia, czyli rozpoznanie takie stawiane jest dopiero w momencie, kiedy wykluczone są inne choroby mogące spowodować dolegliwości czy dyskomfort.

Co jest przyczyną bólów wzrostowych u dzieci?

Ból wzrostowy to cały zespół dolegliwości o niejasnym i nie do końca wyjaśnionym podłożu. Nie do końca wiadomo bowiem, czy bóle wzrostowe mają związek ze wzrostem dziecka. Niemniej jednak dolegliwości bólowe pojawiają się u zdrowych dzieci, najczęściej w wieku przedszkolnym, czyli od 2. roku życia. Górna granica wieku, kiedy mogą wystąpić przykre dolegliwości, jest określana na 12. rok życia (a najczęściej jest to przedział między 4. a 6. rokiem życia).

Bóle wzrostowe często nazywany są także bólami nocnymi kończyn i dotyczą dzieci, które prowadzą normalną, pełną i bezbolesną aktywność ruchową w ciągu dnia. Wieczorem zaś lub w nocy zgłaszają dolegliwości stawów kolanowych czy goleni. Mogą też występować u nich mocne epizody bólowe, które są w stanie wybudzić dziecko, często z płaczem.

Nocne bóle nóg – objawy bólu kończyn

Ból wzrostowy związany jest z rozległymi objawami. Ten rodzaj dolegliwości charakteryzuje się tym, że:

• zazwyczaj pojawia się w obrębie kończyn dolnych;
• nie jest zlokalizowany w samym stawie, chociaż dzieci wskazują na stawy kolanowe;
• czasem określany jest jako ból goleni;
• może być wielomiejscowy, może zajmować różne regiony kończyn (uda, doły podkolanowe, podudzia, krawędzie kości piszczelowej);
• zwykle nie występuje w ciągu dnia;
• nie występuje codziennie;
• może mieć charakter okresowy (6–24 razy w miesiącu);
• jednorazowy incydent bólowy trwa zwykle 10–30 minut (maksymalnie 1 godzinę);
• może wystąpić w przeciągu kilku miesięcy, nawet do roku czasu;
• dolegliwości nie narastają, nie pogarszają się z czasem i zwykle nie powodują utykania.

Jeśli przedstawione wyżej objawy nie odpowiadają obrazowi dziecka lub dolegliwości utrzymują się w czasie czy narastają, wówczas należy rozważyć konsultację lekarską, w celu pogłębienia rozpoznania i oceny stanu dziecka.

Zespół bólowy a aktywność fizyczna

Zespoły bólowe ze strony aparatu mięśniowo-szkieletowego o charakterze mechanicznym czy przeciążeniowym na skutek uprawiania sportów najczęściej ustępują po wypoczynku. Można się niepokoić wtedy, jeśli poza bólem kończyn występują takie objawy, jak:

• obrzęk i bóle stawów,
• tzw. sztywność poranna,
• sztywność po spoczynku,
• utykanie,
• inne zaburzenia chodu.

Jeśli któreś z wymienionych wyżej symptomów się pojawi i staje się stałym problemem, wówczas wskazana jest konsultacja reumatologiczna czy ortopedyczna.

Ból wzrostowy – leczenie

Jeśli konieczna była dokładna diagnostyka różnicowa i nie znaleziono podłoża reumatologicznego, a morfologia krwi z rozmazem CRP lub OB (wykładniki stanu zapalnego) nie odbiega od normy, w przypadku bólu wzrostowego można zastosować:

• masaż kończyn – szczególnie miejsc, w których dziecko lokalizuje ból. Często samo rozmasowanie dość znacznie zmniejsza lub całkowicie niweluje przykre dolegliwości bólu wzrostowego;
• zimne okłady – pozwalają one zmniejszyć dolegliwości bólowe (zimny żel, okłady z woreczka z lodem, zabezpieczonego podkładem z tkaniny, gazy, nie bezpośrednio na skórę);
• łagodne leki przeciwbólowe;
• czasem podawane jest placebo;
• dozwolone jest także łączenie czy kombinacje powyższych metod leczenia.

W analizie bólów nocnych u dzieci należy, poza czynnikami somatycznymi, zwracać również uwagę na czynniki psychogenne (współzależność bólu z napięciem nerwowym). W takim przypadku u dzieci mogą też występować inne objawy, jak bóle głowy czy bóle żołądka.

Bóle wzrostowe a różnicowanie z innymi schorzeniami

Ból wzrostowy może towarzyszyć także innym jednostkom chorobowym. Należy jednak pamiętać, że to do lekarza, a nie rodzica, należy kierowanie dziecka na badania i stawianie diagnozy.

Najczęstszymi chorobami, w przebiegu których mogą wystąpić bóle nocne, są:

• choroby nowotworowe kości,
• białaczka,
• ostre zapalenie kości,
• choroba Perthesa,
• złuszczenie głowy kości udowej,
• przemijające zapalenie błony maziowej,
• septyczne zapalenie stawu,
• zespół niespokojnych nóg.