Rogowiak kolczystokomórkowy – co to jest? Przyczyny, objawy leczenie

Czym jest rogowiak kolczystokomórkowy?

Rogowiak kolczystokomórkowy to łagodny nowotwór skóry, który często przypomina w objawach i przebiegu raka kolczystokomórkowego . Ze względu na swój łagodny charakter nie daje przerzutów odległych, a jedynie szybko wzrasta w miejscu swojego występowania. Jest schorzeniem nie do końca poznanym – niekiedy dochodzi do samodzielnego ustępowania bez jakiejkolwiek interwencji lekarskiej.

W książkach i czasopismach medycznych opisujących choroby skóry rogowiak kolczystokomórkowy określany jest też jako keratoacanthoma lub acanthokeratoma.

Przyczyny rogowiaka kolczystokomórkowego

Na tę chorobę zapadają częściej mężczyźni. Schorzenie najczęściej pojawia się po przekroczeniu 50 roku życia, ale zachorować może każdy. Przyczyny powstawania rogowiaka kolczystokomórkowego nie są do końca poznane. Określono potencjalne czynniki ryzyka, które mogą zwiększyć szansę na jego rozwój:

• narażenie na promieniowanie UV – rogowiak kolczystokomórkowy częściej rozwija się na powierzchni ciała bardziej narażonej na promieniowanie słoneczne;
• stosowanie pochodnych smoły węglowej (dziegciów – substancji zawartych w niektórych lekach dermatologicznych, np. szamponach przeciwłojotokowych);
• urazy, otarcia, uszkodzenia skóry;
• oparzenia;
• pobieranie skóry do przeszczepów;
• leczenie długimi promieniami ultrafioletowymi (PUVA);
• zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego;
• podeszły wiek;
• zaburzenia układu odpornościowego (pierwotne, wtórne, powodowane lekami i innymi chorobami);
• predyspozycje rodzinne.

Rogowiak kolczystokomórkowy – objawy

Rogowiak kolczystokomórkowy rozwija się najczęściej w obrębie skóry narażonej na promieniowanie słoneczne, chociaż może występować również w obrębie błon śluzowych. Najczęściej pojawia się w obrębie:

• małżowin usznych;
• nosa;
• warg,
• głowy;
• kończyn górnych;
• kończyn dolnych;
• tułowia;
• śluzówek jamy ustnej;
• okolic krocza.

Zwykle widoczny jest jako pojedynczy, kraterowaty guzek na skórze o średnicy wynoszącej 1-2 cm. Charakteryzuje się znaczną spoistością oraz prawidłowym zabarwieniem budującej go skóry. We wspomnianym kraterze często znajdują się masy rogowe lub pozostały po ich wydaleniu strup.

Rogowiak kolczystokomórkowy zwykle nie daje innych dolegliwości poza widocznym guzkiem na skórze. Wyjątkami są szczególne lokalizacje, takie jak tkanki w pobliżu oczodołu, gdzie rozwijający się rogowiak koloczystokomórkowy może częściowo zasłaniać pole widzenia.

Choroba może zniknąć samoistnie pozostawiając po sobie niewielką bliznę, ale w niektórych przypadkach dochodzi do rozrastania się zmiany i pozostawiania rozległych pól bliznowatych.

Okres rośnięcia wynosi najczęściej kilka tygodni, po czym następuje stabilizacja i bardzo powolne samodzielne zanikanie rogowiaka (trwające kilka miesięcy).

Rogowiak pojedynczy i rogowiak mnogi

Rogowiak kolczystokomórkowy skóry posiada kilka podtypów

• Rogowiak kolczystokomórkowy pojedynczy:
  • rogowiak kolczystokomórkowy kraterowaty (najpopularniejszy, klasyczny wygląd);
  • rogowiak kolczystokomórkowy tarczkowaty (zmiana bardziej płaska z niewielkimi cechami rogowacenia);
  • rogowiak kolczystokomórkowy olbrzymi (duża lub bardzo duża zmiana osiągająca nawet 20 cm, nie zanika z czasem i wręcz przeciwnie – poszerza się, najczęstszą lokalizacją jest skóra nosa oraz grzbietowych powierzchni rąk);
  • rogowiak kolczystokomórkowy wieloguzkowy (rzadko spotykany, z cechami martwicy i regresji w części środkowej oraz guzków w okolicy podstawy guza, szerzy się powoli i może osiągać duże rozmiary);
  • rogowiak kolczystokomórkowy agregacyjny (w pobliżu ogniska pierwotnego tworzą się nowe wykwity);
  • rogowiak kolczystokomórkowy podpaznokciowy (rzadka, ale wyjątkowo bolesna zmiana niszcząca płytkę paznokciową oraz wał paznokciowy, może naciekać kości, rzadko kiedy cofa się samoistnie);
  • rogowiak kolczystokomórkowy błon śluzowych (rzadka odmiana występująca w obrębie błon śluzowych jamy ustnej i spojówkach oka);
  • rogowiak kolczystokomórkowy okolic okołoodbytniczych i krocza (rzadka zmiana dotycząca śluzówek narządów płciowych oraz odbytu).

• Rogowiak kolczystokomórkowy mnogi (znacznie rzadszy od pojedynczego):
  • rogowiak kolczystokomórkowy wtórny (powstaje w miejscach urazów, wyciętych blizn, zmian po chorobach zakaźnych, zapalnych i autoimmunologicznych);
  • rogowiak kolczystokomórkowy typu multiplex persistans (rzadko występujący, najczęściej dotyczy dłoni, spojówek, oka i prącia);
  • rogowiak kolczystokomórkowy typu Ferguson-Smith (prawdopodobnie o podłożu genetycznym, tworzą się samoistnie zanikające rogowiaki kolczystokomórkowe głównie w miejscach narażonych na działanie światła UV);
  • rogowiak kolczystokomórkowy typu Grzybowskiego (mnogie rogowiaki w liczbie do kilku tysięcy wielkości kilku milimetrów, które mogą dotyczyć praktycznie każdego miejsca na skórze, dotyczą osób narażonych na czynniki chemiczne oraz zarażonych wirusem HPV);
  • rogowiak kolczystokomórkowy związany z innymi chorobami (występuje w przebiegu niektórych chorób genetycznych i autoimmunologicznych).

Rogowiak kolczystokomórkowy – leczenie

Większość rogowiaków kolczystokomórkowych znika powoli z upływem czasu, chociaż współczesna medycyna rekomenduje usuwanie nie czekając na samodzielne cofnięcie się choroby.

Wykorzystuje się w tym celu wiele metod z różną skutecznością:

• leczenie chirurgiczne (leczenie z wyboru – daje szansę na całkowite usunięcie zmiany z zachowaniem bezpiecznych marginesów, do tego usunięte tkanki można wysłać do badania histopatologicznego w celu potwierdzenia rozpoznania – w niektórych przypadkach rogowiak kolczystokomórkowy może imitować raka skóry, co więcej chirurgia zwykle daje lepszy efekt kosmetyczny);
• kriochirurgia (wymrażanie zmiany ciekłym azotem w przynajmniej dwóch sesjach leczniczych);
• radioterapia (metoda skuteczna, bezbolesna, dająca dobry efekt kosmetyczny);
• miejscowe podawanie leków hamujących wzrost guza (metotreksatu, 5-fluorouracylu, bleomycyny, kortykosteroidów, interferonu alfa);
• terapia fotodynamiczna (naświetlanie zmian po wcześniejszym zastosowaniu fotouczulacza – związku gromadzącego się wyłącznie w tkance nowotworowej);
• laseroterapia;
• elektroterapia.