Rak kolczystokomórkowy skóry

Czym jest rak kolczystokomórkowy?

Rak kolczystokomórkowy (ang. SCC – squamous cell carcinoma, łac. carcinoma spinocellulare) jest to złośliwy nowotwór nabłonka płaskiego rozwijający się w obrębie skóry lub błon śluzowych. Należy on, obok raka podstawnokomórkowego, raka brodawkującego i rogowiaka kolczystokomórkowego, do grupy tzw. nieczerniakowych raków skóry (NMSC), które stanowią najczęstsze przypadki nowotworów złośliwych u ludzi. SCC wywodzi się z komórek warstwy kolczystej naskórka.

Charakterystyczną lokalizacją raka kolczystokomórkowego jest pogranicze skóry i błon śluzowych – często rozwija się na wardze dolnej (lokalizacja ta uznawana jest jedną za najczęstszych, lecz niekorzystną rokowniczo), języku, w okolicy oczodołów, nosa oraz zewnętrznych narządach płciowych. Inwazyjny rak kolczystokomórkowy może dawać nawroty oraz przerzuty do okolicznych węzłów chłonnych (5-30% przypadków, zwłaszcza w przypadku długotrwałych, rozległych zmian), rzadziej do odległych narządów (np. płuc).

W przypadku braku leczenia lub wdrożenia leczenia niewłaściwego, rak kolczystokomórkowy w miarę powiększania swoich rozmiarów, może powodować rozległe zniszczenie tkanek. Wzrasta również ryzyko wystąpienia przerzutów.

Ryzyko zachorowania na raka kolczystokomórkowego

Wśród czynników zwiększających ryzyko wystąpienia raka kolczystokomórkowego wymienia się:

• promieniowanie jonizujące,
• arsen,
• nieprawidłowe bliznowacenie,
• blizny pooparzeniowe,
• smołę pogazową,
• olej silnikowy,
• kreozot (składnik smoły drzewnej),
• leczenie PUVA (stosowane np. w leczeniu łuszczycy);
• drażnienie mechaniczne,
• przewlekłe owrzodzenia troficzne goleni,
• immunosupresję (stosowana np. u biorców przeszczepów narządów),
• jasną karnację,
• xeroderma pigmentosum – schorzenie dziedziczne, polegające na zaburzeniu mechanizmów naprawy uszkodzeń DNA.

W powstawaniu raka kolczystokomórkowego przypisuje się również rolę infekcji HPV (wirus brodawczaka ludzkiego), który uznany jest za wirusa onkogennego, a więc zwiększającego ryzyko rozwoju nowotworów m.in. raka szyjki macicy, czy raka prącia.

Za główną zmianę poprzedzającą wystąpienie raka kolczystokomórkowego uznaje się rogowacenie słoneczne, które rozwija się przede wszystkim w obszarach skóry nadmiernie eksponowanych na działanie promieniowania słonecznego. Z tego względu niezwykle istotne, zarówno dla osób, które nigdy nie chorowały na SCC, jak i dla pacjentów po przebytym leczeniu z powodu tego nowotworu, jest wystrzeganie się przesadnego opalania oraz stosowanie kremów ochronnych z wysokim filtrem.

Jak wygląda rak kolczystokomórkowy skóry?

Rak kolczystokomórkowy skóry (SCC) może przyjmować różne postacie morfologiczne – od gładkiej do nadmiernie rogowaciejącej powiększającej się płytki, guzka lub owrzodzenia. Zwykle charakteryzuje się naciekiem podstawy oraz wałowato uniesionymi brzegami. Zmianie mogą towarzyszyć również objawy kliniczne pod postacią świądu skóry, bólu lub krwawienia – zwłaszcza po podrażnieniu. Wyróżniamy dwie odmiany morfologiczne raka kolczystokomórkowego:

• odmiana wrzodziejąca – ma postać głębokiego owrzodzenia, otoczonego twardym, uniesionym brzegiem,
• odmiana brodawkująca (bujająca) – ma wygląd guzka o nierównej, brodawkowatej powierzchni.

Rozpoznanie raka kolczystokomórkowego skóry

Wstępne rozpoznanie raka kolczystokomórkowego skóry opiera się na stwierdzeniu charakterystycznego obrazu klinicznego oraz wywiadu przeprowadzonego z pacjentem. Ostateczne postawienie rozpoznania opiera się na wyniku badania histopatologicznego.

W przypadku rozpoznania raka kolczystokomórkowego skóry, badaniu podlegają również węzły chłonne, ze względu na potencjalną możliwość obecności przerzutów – lekarz wykonuje badanie palpacyjne w celu wstępnej oceny stanu węzłów chłonnych, często poszerzone o biopsję węzła wartowniczego. W celu pełnej diagnostyki wykonywane są również badania dodatkowe:

• USG szyi,
• USG jamy brzusznej,
• RTG lub tomografia komputerowa klatki piersiowej.

Leczenie raka kolczystokomórkowego skóry

Leczenie raka kolczystokomórkowego polega na przede wszystkim na chirurgicznym usunięciu zmiany z marginesem zdrowych tkanek. Zabieg zwykle wykonywany jest w znieczuleniu miejscowym. W przypadku raka kolczystokomórkowego zlokalizowanego w miejscu, które uniemożliwia wykonanie resekcji chirurgicznej (np. ze względów kosmetycznych) oraz u osób w podeszłym wieku w leczeniu wykorzystywana jest radioterapia.

U pacjentów, u których rak kolczystokomórkowy zajmuje rozległe obszary skóry, rozważane jest leczenie miejscowe przy użyciu 5-fluorouracylu lub imikwimodu. W przypadku stwierdzenia obecności komórek nowotworowych w badaniu biopsyjnym węzła wartowniczego, wykonuje się chirurgiczne usunięcie danej grupy węzłów np. węzły szyjne, czy pachowe.

Pacjenci po zakończeniu leczenia powinni pozostać pod stałą kontrolą poradni dermatologicznej, ze względu na potencjalną możliwość wznowy lub powstania nowego ogniska raka kolczystokomorkowego w innym obszarze skóry.