Rak podstawnokomórkowy skóry (carcinoma basocellulare) – rodzaje, objawy, leczenie

Czym jest rak podstawnokomórkowy?

Rak podstawnokomórkowy skóry (ang. BCC – basal cell carcinoma, łac. basoepithelioma, carcinoma basocellulare) jest powoli rosnącym, lecz lokalnie złośliwym guzem pochodzącym z warstwy podstawnej skóry i struktur mieszka włosowego. Stanowi 65-75% zmian nowotworowych skóry. W 2011 r. zanotowano w Polsce ponad 11000 nowych przypadków nowotworów skóry niebędących czerniakiem (NMSC), o tysiąc więcej niż w roku poprzednim.

Zachorowalność rośnie gwałtownie po 50 roku życia, a ryzyko pojawienia się w ciągu całego życia oceniane jest na blisko 30%. Rak podstawnokomórkowy skóry najczęściej pojawia się w okolicach często wystawianych na działanie promieni słonecznych, toteż głównie lokalizuje się w obrębie czoła, warg, policzków, nosa, szyi czy uszu. Może również rozwinąć się w bliźnie, owrzodzeniu lub w miejscu uszkodzonej skóry, np. ranie po przebytym oparzeniu lub takiej, w której toczy się przewlekły proces zapalny. Nowotwór ten z reguły nie daje przerzutów odległych, ale charakteryzuje się tzw. miejscową złośliwością. Oznacza to, że guz rośnie powoli, często latami, systematycznie naciekając okoliczne tkanki.

Czytaj również: Guzek pod pachą – jakie są przyczyny zgrubienia pod pachą?

Niepodjęcie żadnego leczenia w tym czasie może prowadzić do znacznego powiększenia wymiarów owrzodziałego guza, który spowoduje zniszczenie okolicznych struktur (zniekształcenie nosa, nacieczenie zatoki szczękowej, przebicie się do śluzówki policzka). Rak podstawnokomórkowy cechuje się ponadto wysokim współczynnikiem wznów miejscowych. Raz usunięty, może pojawić się ponownie w tym samym lub pobliskim miejscu w ciągu następnych kilku lat. Istotne jest zatem, aby blizny po usunięciu BCC szczególnie obserwować pod kątem pojawienia się podobnych zmian w przyszłości.

Sprawdź też: Strupy w nosie – przyczyny, objawy, leczenie

Ryzyko zachorowania na raka podstawnokomórkowego

Rak podstawnokomórkowy skóry najczęściej rozwija się u osób narażonych na działanie niekorzystnych dla skóry promieni ultrafioletowych (UVB) – zawartych zarówno w promieniowaniu słonecznym, jak i tych pochodzących z lamp w solariach. Do innych czynników ryzyka rozwoju tego nowotworu należą:

• predyspozycja genetyczna zwłaszcza u osób o jasnej karnacji, podatnych na oparzenia słoneczne,
• płeć męska,
• wiek powyżej 40 lat,
• rogowacenie słoneczne,
• zakażenie onkogennym typem wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV),
• przewlekłe drażnienie mechaniczne skóry,
• immunosupresja, tzn. stan po przeszczepie narządów, przewlekłe niedobory odporności,
• narażenie na związki arsenu i pestycydy.

Nawrót raka podstawnokomórkowego zależy od:

• rozmiaru guza (najczęściej powyżej 2 cm),
• lokalizacji (centralna część twarzy – okolice oczu, warg, nosa),
• naciekania okolicznych naczyń i nerwów,
• typu morfologicznego nowotworu.

To też może Cię zainteresować: Guzek na szyi – co może oznaczać?

Jak wygląda podstawnokomórkowy rak skóry?

We wczesnym etapie choroby rak podstawnokomórkowy przypomina wyglądem najczęściej drobną grudkę z licznymi małymi naczynkami. W jej środkowej części czasem daje się zauważyć strupek, który odpada np. podczas golenia lub w nocy podczas snu. Towarzyszy temu zazwyczaj niewielkie krwawienie. Charakterystyczną cechą wczesnej postaci BCC jest brak zanikania zmiany pod wpływem stosowania leków w postaci kremów czy maści. Rak podstawnokomórkowy skóry następnie może przybierać kilka postaci, co skłoniło badaczy do podziału nowotworu na kilka podtypów morfologicznych.

• Guzkowy rak podstawnokomórkowy. Najczęstsza postać BCC. Pojawia się zwykle na głowie (skrzydełka nosa, czoło), na szyi lub górnej części pleców. Wyglądem przypomina półprzezroczysty guzek o perłowych lub woskowych brzegach. Przy uważnej obserwacji w jego obrębie daje się zauważyć teleangiektazje, tzn. poszerzone drobne naczynka często określane przez pacjentów jako „pajączki naczyniowe”. W środku może pojawić się zagłębienie lub niewielka ranka pokryta strupem. Jego usunięcie powoduje krwawienie. Większe zmiany są związane z centralnie występującym owrzodzeniem.
• Naciekający rak podstawnokomórkowy (wrzodziejący). Zmiany nowotworowe przyjmują postać niebolesnego owrzodzenia, które może naciekać i niszczyć okoliczne tkanki, a nawet kości i mięśnie. Granica owrzodzenia jest zwykle niewyraźna, może przypominać łańcuszek pereł. Do tej postaci BCC odnosi się nazwa wrzód drążący (ulcus rodens). Ogniska raka lokalizują się zwykle w okolicy fałdu nosowo-wargowego, kątu oka, wokół uszu.
• Powierzchniowy rak podstawnokomórkowy. Zmianą nowotworową jest dobrze odgraniczona plama, najczęściej wieloogniskowa, mająca charakter rumieniowy, często pokryta strupami, która ulega powolnemu wzrostowi. Ten typ najczęściej lokalizuje się na plecach, rzadko w ciemieniowej części głowy. Guz może imitować ognisko łuszczycy.
• Barwnikowy rak podstawnokomórkowy. Ognisko nowotworowe przybiera najczęściej postać grudkową lub guzkową, a barwę od sinoniebieskiej do czarnej. Może być mylone z czerniakiem.
• Twardzinopodobny rak podstawnokomórkowy. Przyjmuje postać zanikowej blizny w kolorze skóry z nielicznymi drobnymi naczynkami. Umiejscawia się zwykle na twarzy - w okolicy nosa, na czole lub policzkach. Bardzo rzadko może pojawić się owrzodzenie czy pokrycie strupkiem.
• Torbielowaty rak podstawnokomórkowy. Ten typ BCC wygląda jak miękka przezroczysta grudka, zlokalizowana zwykle w okolicy oczu.
• Mieszany rak podstawnokomórkowy. W obrębie tego samego ogniska występuje utkanie różnych nowotworów skóry. Oprócz raka podstawnokomórkowego mogą pojawić się komórki raka płaskonabłonkowego (SCC) lub raka kolczystokomórkowego. Jest to podtyp o zwiększonej agresywności nowotworowej.
• Metastatyczny (przerzutowy) rak podstawnokomórkowy. Dotyczy zwłaszcza dwóch bardzo rzadkich odmian nowotworu.

Rozpoznanie raka podstawnokomórkowego skóry

Pewną podstawą rozpoznania BCC zawsze powinno być badanie histopatologiczne usuniętego guza. Zanim jednak przystąpi się do resekcji zmiany podejrzanej o charakter nowotworowy pomocne może być wykonanie:

• badania dermatoskopowego,
• ultrasonografii wysokiej rozdzielczości,
• biopsji cienkoigłowej wskazującej na obecność komórek nowotworowych i konieczność usunięcia zmiany.

Leczenie raka podstawnokomórkowego

Niewielkie ogniska nowotworowe można zamrażać przy użyciu techniki zwanej krioterapią. Najbardziej polecaną metodą leczenia z punktu widzenia pojawienia się wznów miejscowych wydaje się jednak doszczętne wycięcie ogniska nowotworowego z marginesem zdrowych tkanek i przesłanie materiału do badania histopatologicznego celem oceny czy cała masa guza została usunięta podczas zabiegu. W miejsce dużego ubytku skóry po wyciętym guzie dla celów kosmetycznych można zastosować przeszczep.