Skala Barthel – co to jest? Interpretacja wyników

Do czego służy skala Barthel?

Międzynarodowa skala Barthel została opracowana ponad 50 lat temu jako narzędzie do oceny stanu pacjentów po udarze. Jest jedną ze skal ADL (Activities of Daily Living – Aktywności Życia Codziennego). Obecnie jej zastosowanie rozszerzono na osoby zmagające się z chorobami układu kostno-stawowego oraz chorobami neurologicznymi i neurodegeneracyjnymi, które utrudniają chorym samodzielne funkcjonowanie na co dzień.

Należy pamiętać, że narzędzie to nie służy do diagnozowania jakiejkolwiek choroby. Służy jedynie do oceny sprawności ruchowej chorego i tego, czy jest on w stanie wykonywać podstawowe czynności samodzielnie, czy też potrzebuje pomocy innych.

Ile punktów ma skala Barthel? Co podlega ocenie?

Samodzielnie funkcjonujący pacjent może zdobyć w skali Barthel 100 punktów. Punkty przyznawane są w dziesięciu kategoriach z zakresu podstawowych czynności, takich jak: przemieszczanie się, higiena osobista, spożywanie posiłków i kontrolowanie czynności fizjologicznych.

Dziesięć czynności dnia codziennego w skali Barthel

Spożywanie posiłków

• Pacjent nie jest w stanie samodzielnie jeść lub przełykać (0 pkt.);
• potrzebuje pomocy w krojeniu, smarowaniu, karmieniu doustnym (5 pkt.);
• samodzielnie spożywa posiłek (10 pkt.).

Przemieszczanie się z łóżka na krzesło/siadanie

• Pacjent nie jest w stanie przemieszczać się, nie zachowuje równowagi przy siedzeniu (0 pkt.);
• przemieszcza się z pomocą fizyczną innych osoby, może siedzieć (5 pkt.);
• konieczna niewielka pomoc (słowna lub fizyczna) przy przemieszczeniu się (10 pkt.);
• siada i przemieszcza się z łóżka na krzesło samodzielnie (15 pkt.).

Utrzymanie higieny osobistej

• Pacjent nie jest w stanie wykonać żadnych czynności higienicznych (0 pkt.);
• potrzebuje pomocy przy wykonywaniu czynności higienicznych, takich jak mycie zębów czy czesanie (5 pkt.);
• samodzielny przy myciu twarzy, czesaniu się, myciu zębów, także z zapewnionymi pomocami (10 pkt.).

Korzystanie z toalety

• Pacjent w ogóle nie korzysta z toalety (0 pkt.);
• potrzebuje pomocy całkowitej lub częściowej przy korzystaniu z toalety (5 pkt.);
• samodzielny w dotarciu do toalety oraz podczas korzystania z niej (10 pkt.).

Mycie/kąpiel całego ciała

• Pacjent kąpany przez inne osoby w wannie przy pomocy podnośnika (0 pkt.);
• wymaga pomocy podczas kąpieli (5 pkt.);
• kąpie się samodzielnie (10 pkt.).

Poruszanie się po powierzchniach płaskich

• Pacjent w ogóle się nie przemieszcza (0 pkt.);
• porusza się na odległość do 50 m za pomocą sprzętu wspomagającego i z pomocą co najmniej jednej osoby (5 pkt.);
• samodzielny w poruszaniu się na odległość powyżej 50 m, również z użyciem sprzętu wspomagającego (10 pkt.).

Wchodzenie i schodzenie po schodach

• Pacjent nie jest w stanie wchodzić i schodzić po schodach nawet z pomocą innej osoby (0 pkt.);
• potrzebuje pomocy fizycznej lub asekuracji (5 pkt.);
• samodzielnie wchodzi i schodzi ze schodów (10 pkt.).

Ubieranie się i rozbieranie

• Pacjent potrzebuje kompleksowej pomocy innej osoby (0 pkt.);
• potrzebuje częściowej pomocy innej osoby (5 pkt.);
• samodzielnie ubiera się i rozbiera (również zapina guziki, zasuwa zamki, zawiązuje sznurowadła) (10 pkt.).

Kontrolowanie stolca/zwieracza odbytu

• Nie panuje nad oddawaniem stolca (0 pkt.);
• sporadycznie bezwiednie oddaje stolec (5 pkt.);
• kontroluje oddawanie stolca (10 pkt.).

Kontrolowanie moczu/zwieracza pęcherza moczowego

• Nie panuje nad oddawaniem moczu (0 pkt.)
• sporadycznie bezwiednie oddaje mocz (5 pkt.)
• kontroluje oddawanie moczu (10 pkt.).

Skala Barthel – jak interpretować wynik?

Punkty uzyskane w ocenie sprawności chorego we wszystkich kategoriach ankiety dodaje się do siebie, uzyskując w ten sposób ostateczny wynik. Maksymalna ilość punktów w skali Barthel, jaką może zdobyć samodzielna osoba, to 100.

Stosuje się trzy przedziały oceny:

• 100-81 punktów – osoba całkowicie samodzielna, nie potrzebuje pomocy, aby wykonywać codzienne czynności – stan „lekki”;
• 80-21 punktów – osoba tylko częściowo samodzielna, przy niewielkiej pomocy chory może funkcjonować samodzielnie – stan „średnio ciężki”;
• 20-0 punktów – chory niesamodzielny, nie jest w stanie wykonać podstawowych czynności, potrzebuje stałej opieki – stan „bardzo ciężki”.

Należy zwrócić uwagę na dużą rozpiętość punktową przedziału średniego, która zostawia duże pole do interpretacji stanu pacjenta. Część chorych z tej grupy jest uprawniona do otrzymania pomocy długoterminowej w ramach NFZ. Jakie warunki trzeba spełnić?

Ile punktów w skali Barthel potrzebne jest do opieki długoterminowej?

Obecnie w Polsce kryterium, od jakiego przyznawane są świadczenia pielęgnacyjne, to 40 punktów w skali Barthel. Uzyskanie w punktacji właśnie takiej lub mniejszej liczby powoduje zakwalifikowanie chorego do opieki długoterminowej.

Skierowanie do objęcia stałą opieką pielęgniarską lub do zakładu opiekuńczo-leczniczego wystawia lekarz. Ankietę może wypełnić on sam lub pielęgniarka środowiskowa.

Ważna informacja jest taka, że przyznanie świadczeń pielęgnacyjnych i opiekuńczych jest czasowe. Ocena stanu chorego jest regularnie powtarzana i jeśli stan pacjenta poprawi się, w wyniku czego przekroczy on granicę 40 punktów, straci on prawo do korzystania z opieki długoterminowej.

40 punktów w skali Barthel – kontrowersje

System przyznawania świadczeń pielęgnacyjnych budzi wiele kontrowersji wśród osób chorych oraz ich opiekunów. Wiele osób, które nie zakwalifikowały się do uzyskania opieki długoterminowej, funkcjonuje na bardzo niskim poziomie życiowym, ponieważ nie ma możliwości uzyskania innego rodzaju pomocy.

Skala Barthel nie uwzględnia też wielu dodatkowych czynności, niezbędnych do samodzielnego funkcjonowania, jak np. zakupy czy używanie telefonu.

Mimo że każdy przypadek chorego rozpatrywany jest indywidualnie, to musi być określone jakieś kryterium graniczne. Jak na razie nic nie wskazuje na to, aby miało się ono zmienić.