Sigmoidoskopia – wskazania, przeciwwskazania, przygotowanie, przebieg

Co badamy podczas sigmoidoskopii?

Sigmoidoskopia stosowana jest do badania końcowej części przewodu pokarmowego. Układ ten przyjmuje formę rury, która zaczyna się jamą ustną, przechodzi w gardło, przełyk i żołądek, jelito cienkie i jelito grube, a zakończona jest odbytem. Każdą z tych części podzielić można bardziej szczegółowo. W jelicie grubym, patrząc od strony jelita cienkiego, wyróżniamy:

• kątnicę z wyrostkiem robaczkowym,
• okrężnicę wstępującą (wstępnicę),
• okrężnicę poprzeczną (poprzecznicę),
• okrężnicę zstępującą (zstępnicę),
• esicę,
• odbytnicę przechodzącą w odbyt.

W sigmoidoskopii badamy dwie ostatnie z wymienionych części (stąd nazwa badania – sigmoid to po łacinie esica). Narządy te mogą ucierpieć z powodu wielu różnych chorób, w tym tak poważnych jak rak jelita grubego, który najczęściej lokalizuje się właśnie w odbytnicy i esicy.

Na czym polega sigmoidoskopia?

Sigmoidoskopia opiera się na wykorzystaniu technik endoskopowych do uwidocznienia i oceny odbytnicy i esicy „od środka”, umożliwiając dokładne obejrzenie wyglądu błony śluzowej w poszukiwaniu zaburzeń jej budowy (np. polipów, owrzodzeń), jak również niektórych innych nieprawidłowości jelita (zwężenia, rozdęcie). Zasadniczym instrumentem wymaganym do przeprowadzenia badania jest endoskop, czyli cienki, długi, najczęściej elastyczny przewód, na którego końcu zamontowane jest źródło światła i kamera przekazująca obraz do monitora.

Endoskop przystosowany do sigmoidoskopii nazywany jest często sigmoidoskopem. Badanie polega na wprowadzeniu przyrządu do światła jelita przez odbyt i powolnym wsuwaniu go aż do osiągnięcia miejsca przejścia zstępnicy w esicę. W tym czasie lekarz ocenia powierzchnię błony śluzowej i poszukuje wszelkich nieprawidłowości. Sigmoidoskopia to badanie endoskopowe jelita grubego pozwalające również na pobranie wycinków do badania histopatologicznego lub usunięcie niektórych znalezionych zmian. Może mieć więc zastosowanie zarówno diagnostyczne, jak i terapeutyczne.

Wielu pacjentów zastanawia się, czym się różni sigmoidoskopia od kolonoskopii. Jak już wspomniano, w przypadku sigmoidoskopii badany jest tylko końcowy odcinek jelita grubego, tj. esica oraz odbytnica. Kolonoskopia jest natomiast badaniem całego jelita grubego. W porównaniu z kolonoskopią sigmoidoskopia jest badaniem tańszym, mniej obciążającym organizm i wymagającym mniejszego przygotowania.

Wskazania do sigmoidoskopii

Sigmoidoskopia należy do podstawowych badań w chorobach końcowego odcinka przewodu pokarmowego, wykorzystywana jest więc w wielu sytuacjach klinicznych. Wśród wskazań do jej wykonania wymienić można szczególnie:

1. Podejrzenie raka jelita grubego – z uwagi na to, że rak jelita grubego jest jedną z najczęstszych przyczyn śmierci spowodowanych przez nowotwory złośliwe, a ryzyko jego powstania rośnie wraz z wiekiem, wskazane jest wykonywanie badań przesiewowych w jego kierunku. Podstawą ich jest badanie lekarskie, badanie kału na krew utajoną oraz badania endoskopowe – kolonoskopia i sigmoidoskopia;
2. Badania kontrolne w przypadku uprzedniego wykrycia zmian podejrzanych o charakter nowotworowy i ich ewentualne usunięcie – zdarza się, że podczas badań jelita grubego wykrywa się polipy śluzówki jelita grubego lub inne „podejrzane” zmiany. Zaleca się, aby stany takie kontrolować w regularnych odstępach czasu. Poza oceną wyglądu zmian, sigmoidoskopia umożliwia pobranie z nich wycinków na badanie histopatologiczne i – w wielu przypadkach – ich usunięcie;
3. Krwawienie z dolnego odcinka przewodu pokarmowego – sigmoidoskopia może być szczególnie przydatna w przypadku pojawienia się w stolcu świeżej, żywo czerwonej krwi. Badanie to pozwala w większości przypadków szybko zlokalizować miejsce krwawienia i – jeśli to konieczne – zatamować je. Jednocześnie pomaga ustalić przyczynę krwotoku. Jest to o tyle ważne, że może to być jeden z pierwszych objawów nowotworu jelita grubego. Do innych niepokojących objawów należą zmiana rytmu wypróżnień, uczucie niepełnego wypróżnienia, mimowolne oddawanie stolca, niewyjaśniony ból brzucha, czy utrata masy ciała bez uchwytnej przyczyny;
4. Ocena stanu odbytnicy i esicy przed zabiegami operacyjnymi na ich terenie oraz kontrola ich efektu.

Należy pamiętać, że sigomidoskopia nie nadaje się do badania całego jelita grubego, stąd też często w jej miejsce wykonuje się kolonoskopię.

Jak wygląda sigmoidoskopia?

Aby badanie sigmoidoskopii było bezpieczne, a jego wynik wiarygodny, konieczne jest pewne przygotowanie. Kwestią podstawową jest rozmowa z lekarzem, w której należy poinformować go o wszystkich obecnych i przebytych chorobach i zabiegach operacyjnych, o przyjmowanych lekach (włączając w to leki dostępne bez recepty, witaminy i preparaty ziołowe), uczuleniach (zwłaszcza na leki) oraz o ewentualnym nosicielstwie chorób przenoszonych drogą krwi (jak wirusy zapalenia wątroby bądź HIV). Konieczne jest również oczyszczenie jelita. Szczegółowe instrukcje, które należy ściśle wypełnić, przekazywane są przez lekarza w odpowiednim czasie przed badaniem. Przygotowanie jelita osiągane jest zazwyczaj przez stosowanie diety płynnej przez 1-3 dni przed badaniem, stosowanie środków przeczyszczających i wykonywanie lewatyw.

Pacjenci często zadają pytanie, czy sigmoidoskopia boli. To badanie endoskopowe jelita grubego na ogół jest dobrze tolerowane – może powodować niewielki dyskomfort, jednak nie jest bolesne i na ogół nie przeprowadza się go w znieczuleniu ogólnym. Nie wymaga też przyjęcia na oddział szpitalny.

Podczas badania pacjent leży na lewym boku z podkulonymi nogami. W pierwszej kolejności lekarz przeprowadza badanie per rectum (badanie palcem przez odbyt), aby ostatecznie wykluczyć zwężenie odbytu. W następnym etapie lekarz wprowadza delikatnie przez odbyt do przewodu pokarmowego giętki aparat – sigmoidoskop, jednocześnie„wpompowując” powietrze do jelita grubego oraz powoli przesuwając endoskop aż do osiągnięcia poprzecznicy. W trakcie badania lekarz na bieżąco obserwuje wygląd badanej części jelita oraz, w przypadku zaistnienia takiej konieczności, pobiera wycinki i usuwa niektóre zmiany. Jelito oceniane jest po raz drugi podczas wysuwania narzędzi. Procedura trwa zazwyczaj około 20 minut. W przypadkach, w których nie zastosowano znieczulenia, pacjent może powrócić do codziennych zajęć bezpośrednio po zakończeniu badania.

Przeciwwskazania do sigmoidoskopii

Sigmoidoskopia jest badaniem bezpiecznym, z niewielkim ryzykiem powikłań. Mimo to nie może być wykonana u wszystkich. Bezwzględnym przeciwwskazaniem do sigmoidoskopii jest:

• perforacja („przedziurawienie”) jelita – stan wymagający pilnego leczenia operacyjnego,
• zwężenie odbytu,
• ostre stany zapalne jelita grubego,
• zapalenie otrzewnej,
• ciężki stan pacjenta (np. ciężka niewydolność serca lub ostra niewydolność oddechowa).

To badanie endoskopowe jelita grubego nie powinno być ponadto przeprowadzane u osób cierpiących na poważne zaburzenia krzepnięcia krwi, chyba że wymaga tego stan pacjenta. Wykonanie badania jest utrudnione w przypadku braku odpowiedniego przygotowania jelita i u osób bardzo niespokojnych.