Diagnostyka medyczna – czym jest, rodzaje badań diagnostycznych

Na czym polega diagnostyka medyczna?

Diagnostyka medyczna jest gałęzią nauki zajmującą się rozpoznawaniem chorób na podstawie ich objawów, podmiotowego i przedmiotowego badania lekarskiego, oraz dodatkowych badań laboratoryjnych lub obrazowych. Nowoczesna diagnostyka stanowi fundament skutecznego leczenia, to właśnie dzięki niej specjaliści są w stanie odróżnić nieprawidłowości w stanie zdrowia pacjenta i odpowiednio sklasyfikować schorzenia, a także na bieżąco monitorować postępy leczenia.

W prawidłowej diagnostyce, specjalista najpierw wykonuje badanie podmiotowe, w którym przeprowadza z pacjentem szczegółowy wywiad lekarski. Pacjent jest pytany o charakter niepokojących go objawów, czas trwania choroby, historię chorób współistniejących, czasami o występowanie poszczególnych chorób w rodzinie.

Po zebraniu danych następuje badanie przedmiotowe – jest to fizykalna ocena stanu chorego. W praktyce może być to oglądanie jamy ustnej i gardła, badanie palpacyjne tkanek (np. piersi lub węzłów chłonnych), opukiwanie i osłuchiwanie klatki piersiowej z użyciem rąk lub stetoskopu, a także pomiar ciśnienia tętniczego i pulsu.

Im diagnostyka jest szersza, tym więcej informacji dostarcza na temat stanu pacjenta, dlatego zwykle specjaliści zlecają badania dodatkowe, jak badania krwi, wymazy mikrobiologiczne, badania moczu, zdjęcia RTG i inne.

Jakie są rodzaje badań?

Współczesna medycyna dysponuje całym wachlarzem różnorodnych badań diagnostycznych, które dobierane są odpowiednio do stanu zdrowia pacjenta czy celu podjętych działań medycznych.

Do najpopularniejszych typów badań diagnostycznych zalicza się:

• badania krwi – to bardzo szeroka grupa testów umożliwiających ustalenie nie tylko podstawowych parametrów krwi, ale również wielu różnych białek czy markerów nowotworowych lub świadczących o infekcji. Dzięki postępowi technologii badawczych i maszyn laboratoryjnych, wiele wyników badań krwi jest dostępnych dla pacjenta już po kilku godzinach, a nawet kilkunastu minutach;
• badania moczu – to również jedno z najczęściej zlecanych przez lekarzy rodzinnych badanie, dzięki któremu można szybko zidentyfikować infekcje dróg moczowych, zaburzenia pracy nerek lub wątroby;
• badania kału – pozwalają na identyfikację zakażeniami pasożytem, a także chorób jelit;
• badania dermatologiczne – służą ocenie podejrzanych zmian skórnych, zgrubień, pieprzyków, trudno gojących się ran;
• badania słuchu – służą ocenie podstawowych funkcji ucha, zdolności słyszenia, wykrywają ewentualne ubytki słuchu wywołane stanami zapalnymi, uszkodzeniami mechanicznymi lub wadami genetycznymi;
• badania endoskopowe – czyli takie, gdzie do jam ciała wprowadza się specjalne wzierniki – sondy zakończone kamerą lub narzędziami chirurgicznymi;
• badania serca – oceniają wydolność i pracę serca, a także jego budowę anatomiczną, mogą służyć rozpoznaniu nadciśnienia (jak holter ciśnieniowy);
• badania histopatologiczne – polegają na ocenie wycinka pobranej tkanki pod mikroskopem, niezbędne przy diagnostyce nowotworowej;
• badania wzroku – wykorzystywane w doborze okularów korekcyjnych, ocenie zakresu pola widzenia, ostrości oraz widzenia barw lub ciśnienia wewnątrzgałkowego;
• badania obrazowe – umożliwiają zobrazowanie większości struktur ciała i patologii znajdujących się w ich obrębie (jak guzy, torbiele, obszary martwicy czy krwiaki). Do najpopularniejszych badań tego typu należy rentgen (RTG), ultrasonografia (USG), tomografia komputerowa (TK).

Badania krwi

Badania laboratoryjne krwi należą chyba do najczęściej zlecanych badań diagnostycznych. Krew stanowi doskonały materiał badawczy, ponieważ jest nośnikiem większości hormonów, białek i przeciwciał, jest też stosunkowo łatwa do pobrania od pacjenta, niezależnie od jego wieku i stanu zdrowia.

Jakich informacji może dostarczyć krew? Badania krwi mogą być klasyfikowane według następujących rodzajów:

• badania biochemiczne krwi – jest to ogólna analiza stężenia składników osocza, obejmuje m.in.: wykonanie morfologii krwi wraz z wzorem odsetkowym poszczególnych składowych (erytrocytów, leukocytów, płytek krwi etc), lipidogram, poziom glukozy, hormonów czy enzymów (np. enzymów wątrobowych);
• badania hormonalne – umożliwiają stwierdzenie nieprawidłowości układu endokrynnego i wykonanie tzw. profilu hormonalnego, m.in. hormonów tarczycy TSH, FT3 i FT4, prolaktyny, FSH, kortyzolu, estradiolu czy testosteronu;
• badania w kierunku alergii – oznaczają stężenia poszczególnych klas przeciwciał skierowanych przeciwko konkretnym alergenom;
• badania w kierunku chorób autoimmunologicznych – złożona grupa badań immunologicznych pozwalająca zidentyfikować nieprawidłowości w pracy układu odpornościowego; obejmuje m.in wykonanie oznaczenia białka CRP, stężeń skłądowych układu dopełniacza oraz przeciwciał przeciwjądrowych;
• badania patogenów – służą ustaleniu źródła zakażenia: wirusowego (np. testy na COVID-19), bakteryjnego (np. test na zakażenie Helicobacter pylori) lub pasożytniczego (np. swoiste przeciwciała wytwarzane przy zakażeniu toksoplazmozą);
• markery nowotworowe – białka syntetyzowane przez komórki nowotworowe, ich podwyższony poziom może świadczyć o rozwoju nowotworu. Jedne z najbardziej znanych to m.in PSA – marker raka prostaty u mężczyzn czy CA-125 – marker raka jajnika;
• badania genetyczne – dzięki próbce DNA pozyskanego z krwi pacjenta możliwe jest ustalenie istnienia ewentualnych mutacji genetycznych i wad wrodzonych, a co za tym idzie ryzyka zachorowania na choroby przenoszone drogą dziedziczenia.

Ile kosztuje pakiet badań z krwi?

W ramach podstawowej opieki zdrowotnej zapewnionej przez NFZ, każdy ubezpieczony ma prawo otrzymać od swojego lekarza rodzinnego skierowanie na wykonanie bezpłatnych, profilaktycznych badań krwi.

Jeśli jednak zależy nam na czasie, lub chcemy poszerzyć podstawowy panel badania, można skorzystać z komercyjnych punktów pobrań, które umożliwiają szybkie i fachowe wykonanie setek analiz. Ceny badań komercyjnych wahają się od kilku do nawet kilkuset złotych, w zależności od stopnia skomplikowania testu i ceny odczynników niezbędnych do jego wykonania.

Podstawowa morfologia krwi wraz z wzorem odsetkowym kosztuje ok. 10-15 zł, w zależności od firmy oraz miasta, w jakim wykonamy badanie. Z kolei cena zbadania poziomu prób wątrobowych, AST oraz ALT, to średni koszt od 30-40 zł. Jeśli zdecydujemy się na prywatne badanie stężenia hormonów tarczycy, powinniśmy liczyć się z kosztami około 20 zł za jeden hormon (TSH, FT3, FT4).

Popularny test laboratoryjny identyfikujący zakażenie bakterią Helicobacter pylori (na podstawie oznaczenia przeciwciał IgG) to koszt około 50-60 zł.

Dużą popularnością wśród komercyjnej diagnostyki medycznej cieszą się tzw. pakiety badań z krwi, oferujące pulę kilku do kilkunastu badań. Tu jednak ceny są znacznie wyższe. Przykładowo, pakiet badań dla kobiet w ciąży to kwota od 200 do nawet 400 zł. Cena za pakiet profilaktycznych badań dla mężczyzn po 50 r.ż., zawierający 24 testy, wynosi około 350-400 zł, natomiast dla kobiet po menopauzie nawet 300-500 zł, w zależności od ilości badań hormonalnych.