Badanie jąder – kiedy i jak badać, przez lekarza i samobadanie

Jak zbudowane są męskie narządy moczowo-płciowe?

Męskie narządy moczowo-płciowe zbudowane są z następujących elementów:

• moszny (łac. scrotum) ­– czyli worka, w którym mieszczą się jądra, najądrza i powrózek nasienny. Moszna zapewnia odpowiednia temperaturę w otoczeniu jąder (o 2-4 stopnie Celsjusza mniejszą niż temperatura ciała), co jest niezwykle ważne dla prawidłowego przebiegu procesu spermatogenezy – procesu powstawania plemników;
• jąder (łac. testis) – czyli właściwych narządów płciowych męskich. Wraz z najądrzem, nasieniowodami i pęcherzykami nasiennymi zaliczane się do wewnętrznych narządów płciowych, które odpowiadają za powstawanie i transport nasienia do cewki moczowej. Lewe jądro jest zazwyczaj trochę większe niż prawe i ułożone nieco niżej;
• prącia (łac. penis) – czyli męskiego zewnętrznego narządu kopulacyjnego, na jego szczycie znajduje się ujście zewnętrzne cewki moczowej, przez które wydzielane jest zarówno nasienie, jak i mocz. Prącie zbudowane jest wewnętrznie z dwóch ciał jamistych i ciała gąbczastego, które wspólnie otaczają cewkę moczową. Natomiast budowa zewnętrzna składa się z trzech zasadniczych części: nasady prącia wraz z trzonem, żołędzi prącia oraz zdwojonego fałdu skórnego czyli napletka.

W jakim celu wykonuje się badanie jąder?

Badanie fizykalne (inaczej przedmiotowe) męskich narządów płciowych jest podstawowym elementem diagnostyki urologicznej. Każde badanie jąder, czy prącia poprzedzone powinno być zawsze dokładnym wywiadem lekarskim. Przeprowadzając wywiad lekarz szczególnie zwraca uwagę na:

• dolegliwości bólowe w okolicy nadłonowej, krocza, moszny, czy cewki moczowej;
• zaburzeń w oddawaniu moczu (np. bolesnego oddawania moczu);
• przebytych schorzeń układu moczowo-płciowego oraz urazów okolicy łonowej i krocza;
• zaburzeń związanych z wydalaniem nasienia, np. obecności krwi w nasieniu;
• zaburzeń erekcji i problemów związanych z niepłodnością.

Informacje uzyskane z wywiadu mogą wskazać konieczność wykonania dokładniejszego badania palpacyjnego (tzn. za pomocą dotyku) oraz ewentualnych badań obrazowych, czy laboratoryjnych.

Na czym polega badanie jąder?

Każde badanie fizykalne składa się z początkowo z oglądania badanej okolicy. Podczas oglądania zwraca się uwagę na stan odżywienia skóry, stopień napięcia skóry ze szczególnym uwzględnieniem obecności zaczerwienienia, uwypuklenia bądź zmiany kształtu badanych narządów. Następnym etapem jest badanie palpacyjne.

W badaniu moszny, które wykonuje się zarówno w pozycji stojącej, jak i leżącej, ocenianymi parametrami są wielkość, kształt moszny oraz kolor skóry.

W czasie badania jąder ocenia się konsystencję, wielkość oraz bolesność gruczołów. W prawidłowych warunkach obecne w mosznie jądra swobodnie zwisają i są swobodnie przesuwalne względem moszny. Badanie powinno wykonywać się za pomocą kciuka i palca wskazującego przetaczając jądro delikatnie między tymi dwoma palcami. W ten sposób sprawdza się obecność podskórnych zgrubień bądź grudek. Na tylnej ścianie jąder wyczuwalne jest małe i twarde zgrubienia połączone z jądrem, w którym przebiegają najądrza oraz początkowy odcinek nasieniowodów. Istotne znaczenie ma porównanie, czy wystąpiły zmiany w wyglądzie, kształcie, konsystencji w odniesieniu do poprzedniego badania.

Badanie prącia składa się z również z kilku składowych, w tym z: oceny możliwości odprowadzenia napletka, oglądania ujścia zewnętrznego cewki moczowej, z ze zwróceniem szczególnej uwagi na położenie cewki i na obecność zwężeń w jej obrębie oraz badania trzonu prącia. Badając trzon prącia delikatnie się go uciska za pomocą kciuka i palca wskazującego jednej ręki, obejmując kolejno okolice od podstawy prącia poprzez trzon prącia aż do okolicy żołędzi prącia. Badanie to może ujawnić zarówno nieprawidłowości w budowie, jak i obecność nieprawidłowego wycieku z cewki moczowej.

Co może zaniepokoić w trakcie badania jąder?

W czasie wykonywania badania jąder można stwierdzić wiele nieprawidłowości, które mogą wskazywać na poniższe stany chorobowe:

• powiększenie moszny: wodniak jądra, przepuklina pachwinowa, guz jądra, krwiak pourazowy;
• zaczerwienienie, wygładzenie i napięcie skóry moszny: stan zapalny jądra i najądrzy;
• przemieszczenie jądra ku górze lub jego ułożenie w płaszczyźnie poprzecznej: skręcenie tzw. szypuły jądra;
• bolesność i obrzęk jądra: stan zapalny jądra lub najądrza;
• powiększenie jądra oraz zwiększenie twardości jądra i jego nierównej powierzchni: nowotwór jądra (np. rak jądra);
• brak możliwości odprowadzenia napletka: stulejka;
• wyciek wydzieliny ropnej lub krwistej z cewki moczowej: kamica układu moczowego lub nowotwór w obrębie prącia;
• obrzęk w obrębie trzonu prącia: stan zapalny ciał jamistych.

Samobadanie jąder

Ważnym elementem jest także dokonywania samobadania jąder, ponieważ duża ilość schorzeń, np. rak jądra mogą przebiegać początkowo bez żadnych objawów klinicznych, a właściwe i regularnie dokonywane badanie jąder, może zapobiec rozwojowi choroby do bardzo zaawansowanych stadiów. Wystarczy jak badanie wykonamy raz w miesiącu, a jego wykonanie zajmuje maksymalnie 3-5 minut.