Uzależnienie od hazardu – przyczyny, objawy, postępowanie, leczenie

Co to jest hazard?

Gry hazardowe to gry, w których o wygranej decyduje przypadek, a nie umiejętności czy możliwości grającego (chociaż hazardzista jest przekonany, że już znalazł, albo zaraz znajdzie, „jakiś system”). Oczywiście chodzi o wygraną – pieniądze albo inną nagrodę materialną, aczkolwiek „hazardowy styl myślenia” może dotyczyć wielu różnych obszarów życia.

Gry hazardowe w historii

Ustalenie początków hazardu w historii ludzkości nie jest najprostszym zadaniem. Liczne źródła wskazują, że chętnie grano już w starożytności – pierwsze kości do gry zostały odnalezione w wykopaliskach na terenie Mezopotamii. Tysiące lat przed naszą erą organizowano wyścigi konne oraz wyścigi psów, a w Chinach i Tebach grano miedzy innymi o niewolników.

Dowody na obecność gier hazardowych w życiu ludzi, którzy żyli tysiące lat temu, znajdują się między innymi na inskrypcjach na piramidzie Cheopsa, a także w Biblii.

Uzależnienie od hazardu – współcześnie

Jednym z najważniejszych wydarzeń w historii hazardu było jego zalegalizowanie w Nevadzie blisko 100 lat temu – to ono zapoczątkowało rozwój Las Vegas, czyli światową stolicę hazardu.

Należy jednak podkreślić, że uzależnić można się nie tylko od ruletki, pokera, blackjacka czy automatów losowych. Równie niebezpieczne są loterie i gry liczbowe, wyścigi konne czy obstawianie wyników w zakładach bukmacherskich. Ryzyko uzależnienia jest wysokie w przypadku hazardu online.

Hazard – klasyfikacje

Specjaliści zajmujący się hazardem dzielą go na:

• hazard rekreacyjny, stanowiący jedynie okazjonalną rozrywkę;
• hazard ryzykowny. W tym przypadku pojawiają się już negatywne skutki grania, ale są one na tyle niewielkie, że dana osoba potrafi sama je pokonać;
• hazard problemowy, w którym występują poważne, negatywne konsekwencje grania;
• hazard patologiczny – osoba uzależniona nie ma już możliwości zaprzestania grania. Skutki uzależnienia są bardzo odczuwalne zarówno dla niego, jak i jego bliskich.

Przyczyny uzależnienia od hazardu

Uzależnienie od hazardu to złożony problem, który może wynikać z różnych, trudnych do ustalenia przyczyn. Niemniej istnieją pewne czynniki, które zwiększają ryzyko wpadnięcia w nałóg:

• czynniki biologiczne, a zwłaszcza niski poziom serotoniny;
• czynniki psychologiczne – na uzależnienia behawioralne bardziej narażone są osoby przeżywające stres i trudności rodzinne;
• czynniki społeczne – łatwy dostęp do gier hazardowych oraz uzależnienie od hazardu występujące u członków rodziny. Z badań wynika, że dzieci nałogowych graczy są od 2 do 4 razy bardziej narażone na wpadnięcie w nałóg;
• przypadkowa duża wygrana. Doświadczenie wielkiej wygranej sprawia, że kolejna wydaje się bardzo prawdopodobna, nawet jeżeli tak nie jest;
• skłonność do innych uzależnień;
• brak umiejętności radzenia sobie ze stresem;
• problemy finansowe;
• długotrwale występujący obniżony nastrój.

Badania wskazują, że uzależnienie od hazardu często współwystępuje z zaburzeniami osobowości, depresją oraz uzależnieniami od substancji psychoaktywnych. W jednej z badanych grup 75% hazardzistów cierpiało również na depresję, 40% na zaburzenia lękowe, 40% na zaburzenia obsesyjno-kompulsywne. U około 45% stwierdzono problemy związane z przyjmowaniem substancji psychoaktywnych.

Objawy uzależnienia od hazardu

Według DSM-IV-TR (klasyfikacji Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego) z patologicznym hazardem mamy do czynienia, gdy:

• dana osoba jest pochłonięta graniem mimo negatywnych konsekwencji. Hazardzista jest skupiony na doświadczeniach związanych z graniem, planowaniu kolejnych rozgrywek oraz wymyślaniu sposobów zdobycia pieniędzy;
• pojawia się poczucie przymusu hazardowego grania oraz nieskuteczne próby jego ograniczenia. Innymi słowy – mimo podejmowanych wysiłków, uzależniony nie jest w stanie przestać grać;
• aby osiągnąć pewien stan podniecenia, potrzebne są coraz większe kwoty;
• przerwanie lub zakończenie hazardowego grania powoduje silny dyskomfort. W zależności od stopnia zaawansowania nałogu, uczucie to może mieć różne nasilenie;
• gry hazardowe stanowią ucieczkę od problemów lub są sposobem na poprawę nastroju;
• po przegraniu pieniędzy pojawia się przymus grania w kolejnym dniu w celu „wyrównania rachunków”;
• osoba uzależniona okłamuje członków rodziny i terapeutów w zakresie czasu spędzanego na grach hazardowych i wydanych na nie pieniędzy;
• by zdobyć pieniądze na hazard, narusza prawo;
• patologiczny hazard sprawia, że osoba uzależniona traci pracę, istotne związki bądź możliwości rozwijania kariery;
• by zdobyć pieniądze, popada w zależność od osób, które oferują pożyczki.

Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne określiło również kryteria diagnostyczne dla hazardu internetowego. Na uzależnienie wskazuje co najmniej pięć z następujących zachowań:

• zaabsorbowanie grami (myślenie o przeszłych i przyszłych aktywnościach związanych z graniem);
• doświadczanie symptomów odstawienia (smutku, rozdrażnienia);
• wydłużanie czasu spędzanego w Internecie, zwiększanie częstotliwości grania;
• podejmowanie nieudanych prób kontrolowania grania;
• utrata zainteresowania dla wcześniejszych zainteresowań. Granie staje się dla osoby uzależnionej jedynym interesującym sposobem spędzania wolnego czasu;
• podtrzymywanie nałogowych zachowań mimo świadomości ich szkodliwości;
• oszukiwanie członków rodzin i terapeutów co do czasu spędzanego w Internecie;
• używanie gier internetowych w celu ucieczki od negatywnego nastroju;
• zaniedbywanie życia rodzinnego i pracy.

Fazy uzależnienia od hazardu

Hazard rozwija się stopniowo – w ciągu kolejnych miesięcy osoba uzależniona przechodzi przez kilka faz. Są to:

• Faza zwycięstwa

Uzależnienie od hazardu rozpoczyna się od sporadycznego, okazjonalnego grania, które wiąże się z dużymi emocjami i podekscytowaniem.

• Faza straty

W drugiej fazie patologicznego hazardu osoba uzależniona przegrywa coraz więcej pieniędzy. Jej myśli coraz częściej krążą wokół obmyślania nowych strategii grania, może ona już zacząć pożyczać pieniądze.

• Faza desperacji

Na tym etapie patologiczny hazard staje się ogromnym problemem – nierzadko dochodzi do porzucenia przez rodzinę, utraty pracy, podejmowania działań o charakterze przestępczym. W tej fazie wiele osób stwierdza, że potrzebne jest im leczenie uzależnienia.

• Faza utraty nadziei

To stan, w którym hazardzista traci nadzieję na wyjście z nałogu i doświadcza ogromnego poczucia winy. Mogą wystąpić u niego myśli samobójcze.

Leczenie uzależnienia od hazardu

Podstawą podjęcia leczenia, podobnie jak w przypadku alkoholizmu i każdego innego uzależnienia, jest gotowość pacjenta do zmiany i chęć pracy nad swoim zdrowiem psychicznym. Jeśli pacjent nie chce zmian, leczenie hazardu, np. podjęte np. pod naciskiem rodziny, prawdopodobnie okaże się nieskuteczne.

W leczeniu patologicznego hazardu stosuje się indywidualną terapię, terapię grupową, a także leczenie farmakologiczne. W wielu przypadkach sprawdza się również zasięgnięcie porady fundacji specjalizującej się w pomaganiu w wychodzeniu z długów. Sporządzenie planu spłaty długów pomaga odzyskać poczucie bezpieczeństwa i zmniejsza negatywne emocje, co ułatwia wyjście z nałogu.

W przypadku uzależnienia, w przebiegu którego zagrożone jest życie chorego, wskazany jest prywatny ośrodek leczenia uzależnień.

W 2015 roku dokonano przeglądu badań na temat hazardu. Wynika z nich, że przynajmniej 101 placówek w Polsce ma w ofercie różne formy pomocy dla osób uzależnionych. Są to:

• grupowa terapia uzależnień,
• terapia indywidualna,
• poradnictwo,
• zajęcia edukacyjne,
• działania profilaktyczne.

Ogromne znaczenie dla procesu leczenia ma wsparcie bliskich. Należy jednak pamiętać, że z takim problemem nie powinni oni radzić sobie samodzielnie. Im również – w celu zrozumienia, na czym polega uzależnienie, poznania sposobów radzenia sobie ze stresem oraz nabycia wiedzy o odpowiednich technikach pomagania – zalecana jest pomoc psychologiczna. Wyniki wspomnianych wyżej badań wskazują, że terapię indywidualną dla członków rodzin osób uzależnionych od hazardu oferują w Polsce 64 placówki.