Uzależnienie od leków uspokajających i nasennych

Uzależnienie od leków uspokajających i nasennych

Uzależnienie od leków należy podejrzewać wtedy, gdy danej osobie zaczyna wydawać się, że bez „swojego” leku nie może żyć, że bez leku nie zaśnie albo nie będzie w stanie przetrwać dnia. Posiadanie leku, zdobycie na niego recepty, niepokój, czy wystarczy go na następny dzień albo tydzień stają się dominującymi tematami w życiu pacjenta. Wszystkie inne sprawy schodzą na dalszy plan – człowiek staje się niewolnikiem swojego uzależnienia.

Objawy uzależnienia od leków uspokajających i nasennych

Wyróżnia się następujące objawy uzależnienia od leków uspokajających i nasennych:

• silne pragnienie lub uczucie przymusu zażycia leku,
• utrata kontroli nad przyjmowaniem leku – np. pomimo przeczucia, że „coś jest nie tak” i składanej sobie obietnicy, że „tym razem tego nie wezmę”, lek jest jednak przyjmowany,
• objawy związane z nieprzyjęciem leku – jeżeli leku zabraknie, pojawią się objawy „głodu” – nie tylko silne pragnienie, żeby go ponownie zażyć, ale również wiele nieprzyjemnych, trudnych do wytrzymania objawów – nasilenie niepokoju, uczucie lęku, drżenia mięśni (drżenia rąk, nóg, głowy), nudności, zaburzenia koncentracji, bezsenność,
• wzrost tolerancji na lek – jeżeli początkowo skuteczna, wystarczająca do szybkiego zaśnięcia albo uśmierzenia niepokoju była np. jedna tabletka leku, to po pewnym czasie potrzebne są dwie, potem trzy, cztery i tak dalej, aż do ilości, które dla przeciętnego, zdrowego człowieka są wręcz trudne do wyobrażenia,
• podporządkowanie życia zdobywaniu i przyjmowaniu leku – odwiedzanie lekarzy w celu zdobycia recepty, próby wyłudzenia leku z apteki albo od znajomych, kupowanie go na czarnym rynku; sprawa dostępności lekarstwa staje się najważniejsza – wszystkie inne schodzą na dalszy plan, lek musi być zawsze w zasięgu ręki i za wszelką cenę,
• przyjmowanie leku pomimo świadomości, że przynosi to złe skutki – niezależnie, czy jest to własna obserwacja pacjenta, czy informacja od lekarza, czy niepokój bliskich osób, lek jest przyjmowany. Wspomniane złe skutki to np. oszołomienie albo senność uniemożliwiająca sprawne funkcjonowanie, zauważalne, coraz bardziej nasilone objawy związane z brakiem leku, zażywanie jego coraz większych ilości albo pomimo wiedzy o ryzyku, z jakim to będzie się wiązało, jeżeli za chwilę trzeba będzie wsiąść do samochodu i prowadzić.

Przeczytaj też: Mówienie przez sen – przyczyny

Przyczyny uzależnienia od leków uspokajających i nasennych

Niestety, na pierwszym miejscu należy wspomnieć o niedostatecznej ostrożności lekarzy, którzy „lekką ręką” wypisują recepty na leki uzależniające. Pacjenci często nie wiedzą, który lek może ich uzależnić, a który nie. Bardzo przewrotną „zaletą” leków uzależniających jest to, że działają natychmiast. Można sobie wyobrazić, że dla kogoś, kto nie może spać albo czuje niepokój czy lęk, lek, który w pół godziny od jego przyjęcia przynosi ulgę, będzie wybawieniem. I oczywiście są to leki, które lekarze zapisują pacjentom.

Problem zaczyna się wówczas, gdy nie zostanie w sposób jasny powiedziane, że powinny być stosowane przez krótki czas – tydzień albo dwa, przeznaczone do używania jedynie doraźnego, na przykład w związku z chwilową, kryzysową, stresującą sytuacją w życiu pacjenta.

Leki o doraźnym działaniu uspokajającym i nasennym są stosowane również na początku leczenia pewnych chorób, których podstawowe leczenie jest długoterminowe. Przykładem może być początek leczenia depresji – ponieważ leki przeciwdepresyjne nie przynoszą poprawy samopoczucia od pierwszej dawki, a często na ich przeciwdepresyjne działanie trzeba poczekać nawet dwa, trzy tygodnie, leki o doraźnym działaniu uspokajającym i nasennym są na początku leczenia bardzo potrzebne – przynoszą pacjentom chorującym na depresję ulgę w cierpieniu. Jednak leki te (doraźnie działające uspokajająco i nasennie) nie wyleczą depresji! Usuwają jedynie pewne jej objawy – głównie bezsenność i lęk, natomiast nie leczą choroby, nie mają wpływu na usunięcie podstawowej przyczyny depresji, nie są lekami przeciwdepresyjnymi.

Tak jak wspomniano we wcześniejszym podrozdziale, u wielu osób zbyt długo przyjmujących leki uspokajające i nasenne dochodzi do powstawania coraz większej tolerancji na lek, to znaczy dawka, która przez jakiś czas zapewniała sen, przestaje być skuteczna i trzeba ją podwoić, co po jakimś czasie ponownie przestaje być skuteczne i dalej trzeba ją zwiększać, bez końca. Jednocześnie objawy, nazywane przez lekarzy abstynencyjnymi, czyli te, które zaczynają się pojawiać, gdy w organizmie pacjenta spada stężenie leku, są bardzo nieprzyjemne. Skutkiem jest to, że sam pacjent, już uzależniony, zaczyna aktywnie leku poszukiwać, na różne sposoby stara się zdobyć receptę i dalej go zażywa, uzależniając się coraz bardziej.

Konsekwencje uzależnienia od leków

Ktoś mógłby zapytać – jeżeli leki uspokajające i nasenne przynoszą ulgę osobom cierpiącym z powodu lęku albo bezsenności, to dlaczego nie mielibyśmy ich stosować, nawet pomimo wzrostu tolerancji na ich działanie? Otóż zażywanie tych leków przez zbyt długi czas przynosi wiele szkód.

Po pierwsze, długoterminowe stosowanie leków uspokajających i nasennych wywiera niekorzystny wpływ na układ nerwowy. Leki te wiążą się z pewnymi receptorami,zlokalizowanymi na powierzchni komórek układu nerwowego (mózgu) w taki sposób, że z jednej strony wywierają pożądane działanie uspokajające albo nasenne, ale z drugiej strony zmieniają działanie tych receptorów tak, że pacjent wraz z upływem czasu odczuwa coraz więcej lęku i ma coraz większe kłopoty ze snem. Innymi słowy, błędne koło: ktoś zaczyna brać lek z powodu lęku albo bezsenności i początkowo czuje się lepiej, ale po pewnym czasie – właśnie z powodu zbyt długiego używania tych leków – czuje się jeszcze gorzej niż przed leczeniem.

Po drugie, nie ma leków, które są dla organizmu człowieka całkowicie bezpieczne. Długotrwałe używanie leków uspokajających i nasennych prowadzi do poważnych i nieodwracalnych konsekwencji, na przykład do uszkodzenia wątroby i do uszkodzenia układu nerwowego, czego skutkiem są zaburzenia neurologiczne (na przykład utrwalone drżenia rąk, upośledzenie sprawności ruchowej) i poznawcze – narastające (i często niestety nieuleczalne) zaburzenia pamięci, myślenia i koncentracji.

Które leki uzależniają?

Najczęstszym uzależnieniem jest uzależnienie od benzodiazepin – jest to właśnie wielokrotnie wcześniej wspomniana grupa leków o doraźnym działaniu uspokajającym i nasennym. Badanie stężenia benzodiazepin w moczu pozwala wykryć nadużywanie tych środków.

Rzadziej zdarza się uzależnienie od leków opioidowych – jest to grupa leków wykorzystywanych w medycynie przede wszystkim z powodu ich działania przeciwbólowego. Warto przy okazji wspomnieć, że większość leków psychotropowych nie uzależnia – leki przeciwdepresyjne czy przeciwspychotyczne nie niosą ze sobą takiego ryzyka.