Spermatogeneza – na czym polega ten proces, co go zaburza?

Na czym polega proces spermatogenezy?

Spermatogeneza to proces dojrzewania plemników, czyli gamet męskich, który zachodzi w kanalikach nasiennych jąder i składa się z trzech etapów:

1. Początkowo pierwotne komórki płciowe (spermatogonia) w wyniku podziałów mitotycznych dzielą się i przekształcają w spermatocyty I rzędu. Każda z powstałych komórek zawiera 46 chromosomów.
2. Następnie podziały mejotyczne sprawiają, że spermatocyty I rzędu przechodzą w spermatocyty II rzędu. Z jednej komórki zawierającej 46 chromosomów powstają dwie o zredukowanej o połowę liczbie chromosomów. Następnie drugi podział mejotyczny sprawia, że ze spermatocyty II rzędu tworzą się spermatydy.
3. W trzecim i ostatnim etapie, nazywanym spermiogenezą, następuje przeobrażenie spermatyd w plemniki, czyli gamety męskie, których zadaniem jest doprowadzenie do zapłodnienia komórki jajowej w drogach rodnych kobiety.

Proces powstawania dojrzałych plemników rozpoczyna się w okresie pokwitania po osiągnięciu dojrzałości płciowej, czyli 13-14 roku życia. Trwa do końca życia mężczyzny, choć z biegiem czasu parametry nasienia mogą się obniżać.

Spermatogeneza jest procesem regulowanym przy pomocy osi podwzgórze-przysadka mózgowa-jądra i znajduje się pod ścisłym wpływem męskich hormonów płciowych, a mianowicie androgenów. Jednak nadrzędną rolę w nim odgrywają hormony przysadki mózgowej – FSH (hormon folikulotropowy) i LH (hormon luteinizujący). To właśnie LH nasila produkcję androgenów w komórkach Leydiga, natomiast FSH oddziałuje na komórki podporowe, czyli komórki Sertolego stanowiące rusztowanie oraz podporę dla dojrzewających komórek płciowych i pobudza ten proces.

W organizmie mężczyzny czas potrzebny do ukończenia pełnego cyklu spermatogenezy wynosi ok. 74 dni. Następnie dojrzałe plemniki, które nabyły już zdolności ruchu, wraz z pozostałymi składnikami nasienia są transportowane przez cewki nasienne proste i przewodziki odprowadzające jądra do najądrzy, gdzie są magazynowane. Aby produkcja plemników mogła prawidłowo zajść, niezbędna jest temperatura o 2-3 stopnie Celsjusza niższa niż temperatura ciała. Z tego też powodu jądra znajdują się poza jamą brzuszną, w mosznie.

Co może zaburzyć proces produkcji plemników?

Wiele czynników może w negatywny sposób wpływać na proces spermatogenezy i co za tym idzie istotnie obniżać jakość nasienia. Do najistotniejszych z nich i stanowiących obecnie największy problem należą:

• otyłość – nadmierna masa ciała ma negatywny wpływ na zdolności mężczyzn do rozrodu. Nie tylko zakłóca działanie osi podwzgórze-przysadka mózgowa-jądra, ale również w sposób niekorzystny oddziałuje na stan naczyń krwionośnych, może prowadzić do wzrostu temperatury w mosznie oraz zmniejszenia libido. Liczne badania potwierdziły, że u mężczyzn z otyłością parametry nasienia są dużo częściej obniżone w stosunku do mężczyzn z prawidłową wagą,
• palenie papierosów – to kolejny czynnik mający negatywny wpływ na podziały mitotyczne i mejotyczne zmierzające do powstania dojrzałych plemników w procesie spermatogenezy. Dodatkowo udowodniono, że nałóg palenie tytoniu wiąże się z istotnym obniżeniem popędu seksualnego,
• przegrzanie jąder – obcisła odzież, nawyk trzymania laptopa na udach to czynniki, które mogą w negatywny sposób wpłynąć na proces spermatogenezy i sprawić, że po spotkaniu z komórką jajową dojrzały plemnik nie będzie w stanie jej zapłodnić.

Do pozostałych czynników obniżających jakość plemników należy nadmierne spożywanie alkoholu, niektóre leki np.: cytostatyki używane w leczeniu nowotworów oraz zaburzenia gospodarki węglowodanowej.

Jak poprawić jakość męskich komórek rozrodczych?

Spermatogeneza to proces prowadzący do powstania dojrzałych, zdolnych do zapłodnienia plemników z pierwotnych komórek płciowych. Podejmując odpowiednie działanie, jesteśmy w stanie w pozytywny sposób wpłynąć na ich jakość.

Po pierwsze na początku warto zadbać o odpowiednie nawyki żywieniowe. Codzienna dieta powinna być skomponowana w ten sposób, by dostarczyć organizmowi niezbędnych witamin i minerałów. Szczególnie dobry wpływ na jakość plemników mają pokarmy bogate w witaminy z grupy B, witaminę C, D oraz E, a także cynk i selen. Na co dzień warto natomiast zrezygnować z żywności wysoko przetworzonej, takiej jak fast-foody, chipsy czy słodycze.

Warto również zadbać o odpowiednią dawkę aktywności fizycznej, która w połączeniu ze zdrowym odżywaniem ułatwia utrzymanie prawidłowej masy ciała. WHO zaleca, by każda osoba dorosła ćwiczyła przez przynajmniej 150 min tygodniowo.

Poza tym, aby poprawić jakość plemników, warto zrezygnować z używek, takich jak papierosy czy alkohol.