Zębina – odkryta, na wierzchu, nadwrażliwa – objawy i leczenie

Co to jest zębina – budowa i funkcje

Zębina, inaczej określana jako dentyna, jest zmineralizowaną tkanką zęba o budowie kanalikowej. Wytwarzana jest przez komórki nazywane odontoblastami. W obrębie korony zęba jest przykryta szkliwem, zaś w obrębie korzenia przykrywa ją cement korzeniowy. Zębina otacza miazgę zęba, znajdującą się wewnątrz komory i kanałów korzeniowych. Zbudowana jest w większości z substancji mineralnej, w mniejszym stopniu z substancji organicznej oraz wody. Kanaliki w sposób kręty biegną od miazgi do granicy ze szkliwem.

Wraz z miazgą zębina tworzy kompleks miazgowo-zębinowy – zębina ochrania miazgę, zaś ta ją odżywia. To właśnie ochrona miazgi jest jej najważniejszą funkcją. Oprócz tego zębina jest bardzo wrażliwa na bodźce, szczególnie na ciepło i zimno, co również zapewnia odruchy obronne i ochronę głębiej położonych tkanek.

Sprawdź, jakie są przyczyny powstawania białych plam na zębach

Jakie są rodzaje zębiny?

Można wyróżnić kilka rodzajów zębiny, w zależności od etapu jej powstania lub jej tworzenia w wyniku odpowiedzi na chorobowe bodźce. Rodzaje zębiny są bardzo trudne do rozróżnienia gołym okiem, nawet przy pracy lekarza w mikroskopie stomatologicznym. Między innymi są to:

• prazębina (prezębina) – powstaje przez całe życie zęba, dopóki jego miazga jest żywa. Jest niezmineralizowaną warstwą zębiny położoną najbardziej wewnętrznie.
• Zębina pierwotna (zębina pierwszorzędowa) – tworzy się do momentu zakończenia rozwoju korzenia zęba. Ma regularny układ kanalików.
• Zębina wtórna fizjologiczna (zębina drugorzędowa) – odkłada się przez całe życie, po zakończeniu powstawania zębiny pierwotnej, przy obecności żywej miazgi zęba. Powstaje w odpowiedzi na naturalne bodźce, takie jak żucie pokarmów.
• Zębina wtórna patologiczna (zębina trzeciorzędowa) – powstaje w odpowiedzi na patologiczne bodźce zewnętrzne, takie jak próchnica, wypełnienie, czy ubytki niepróchnicowego pochodzenia. Jest wynikiem reakcji obronnej kompleksu miazgowo-zębinowego. Ma nietypową budowę o mniejszej ilości kanalików. Dzieli się na zębinę reakcyjną i zębinę naprawczą (reparacyjną).
• Zębina sklerotyczna – jest wynikiem procesu starzenia. Następuje całkowite zamknięcie światła kanalików przez okołokanalikową zębinę, która staje się przezroczysta.

Dowiedz się, co oznacza odwapnienie zębów

Nadwrażliwość zębiny – widoczna zębina na wierzchu

Terminem „nadwrażliwość zębiny” określamy krótki, ostry ból powstały w odpowiedzi na działanie nieszkodliwych bodźców na odsłoniętą zębinę, który nie może być przypisany innemu defektowi lub patologii zęba. Są to bodźce termiczne, dotykowe, osmotyczne i dehydratacyjne występujące naturalnie w środowisku jamy ustnej. Nadwrażliwość zęba jest jednostką chorobową, której rozpoznanie wymaga diagnozy różnicowej.

Kolokwialnie mówiąc, jeśli zębina jest widoczna na wierzchu i zadziała na nią jeden z wyżej wymienionych bodźców możliwe jest powstanie dolegliwości bólowych, które tworzą się w wyniku aktywacji włókien nerwowych. Jest to swego rodzaju sygnał ostrzegawczy, informujący o tym, że kanaliki zębinowe są otwarte i drożne w kierunku miazgi zęba, a co za tym idzie są łatwo podatne na działanie bodźców, dostęp toksyn bakteryjnych oraz wnikanie do nich samych bakterii.

Nadwrażliwość zębów najczęściej występuje, kiedy zębina jest odsłonięta w okolicy szyjki zębów przedtrzonowych i kłów, nieco rzadziej dotyczy zębów siecznych i trzonowych, jednak jest to kwestia bardzo indywidualna.

Przeczytaj: Usuwanie korzenia zęba – kiedy jest konieczne?

Odsłonięta zębina – objawy nadwrażliwości

Ból zębinowy pojawia się w wyniku aktywacji włókien nerwowych z grupy A, w wyniku czego pojawia się ostry, przemijający i umiejscowiony ból. Towarzyszy on różnym stanom klinicznym, między innymi: ubytkom próchnicowym, próchnicy pod wypełnieniem, nadłamaniu lub złamaniu korony zęba bez obnażenia miazgi, zębom z nieszczelnymi wypełnieniami, zębom ze zbyt wysokimi wypełnieniami, nadwrażliwości zębów po leczeniu.

Różnice w dolegliwościach bólowych u każdej osoby mogą być znaczne (zależy to od osobniczej wrażliwości na ból ), ale też mogą się pojawić nawet u tego samego pacjenta, co jest spowodowane innym stanem ujść kanalików zębinowych w poszczególnych zębach. Ból pojawia się nagle, pacjent może go z łatwością zlokalizować i trwa tak długo, jak długo działa bodziec. Czynnikiem drażniącym mogą być:

• temperatura (gorące i zimne pokarmy ),
• czynniki chemiczne (pokarmy kwaśne ),
• czynniki osmotyczne (duża ilość cukru i soli ),
• czynniki mechaniczne (szczotkowanie zębów, dotyk ).

Najczęściej pacjenci skarżą się na nadmierną wrażliwość zębiny na zimno lub na wiele różnych bodźców naraz.

Przeczytaj, co oznacza ból zęba po leczeniu kanałowym

Nadwrażliwa zębina – leczenie

Według obserwacji u 20–45 proc. osób następuje samoistna remisja choroby – ujścia kanalików zębinowych ulegają zamknięciu przez substancje pochodzenia ślinowego oraz tworzenia zębiny sklerotycznej i reakcyjnej. W przypadku uciążliwych objawów oraz ich utrzymywania się konieczne jest zastosowanie odpowiedniego leczenia w gabinecie stomatologicznym.

Są dwa mechanizmy leczenia nadwrażliwości zębiny. Pierwszy polega na zamknięciu ujść lub zmniejszeniu średnicy kanalików zębinowych, drugi zaś dąży do przerwania odpowiedzi nerwowej na bodziec bólowy. Stosuje się w tym celu między innymi związki fluoru, wapnia, strontu, aldehyd glutarowy, związki potasu, bioszkło, żywice oraz laser. W niektórych przypadkach związanych z utratą tkanek zęba istnieje konieczność odbudowy materiałem glassjonomerowym, kompozytowym lub zastosowanie koron ceramicznych. Przy braku odpowiedzi na leczenie i ciągłym występowaniu znacznych bólu spowodowanego odkrytą zębiną u niewielkiego odsetka pacjentów zachodzi konieczność leczenia kanałowego.

Nie należy się opierać leczeniu nadwrażliwości zębiny, gdyż otwarte i odsłonięte kanaliki mogą w szybszym czasie doprowadzić do zapalenia miazgi i zakażeń bakteryjnych tkanek głębiej położonych.

Zobacz, na czym polega leczenie endodontyczne