Najczęstszymi chorobami jamy ustnej są są zakażenia grzybicze i drobne owrzodzenia. Bardzo częstym i dokuczliwym schorzeniem jamy ustnej jest zapalenie kącików ust, czyli popularne zajady. Z kolei pleśniawki są wynikiem infekcji drożdżakami. Zdarzają się także drobne urazy w jamie ustnej. Leczenie zależy od przyczyny choroby. Dolegliwości bólowe zmniejsza żel na zmiany w jamie ustnej, który izoluje chore miejsca.
Choroby jamy ustnej
Najczęstsze schorzenia w obrębie jamy ustnej
Najczęściej spotykanymi chorobami jamy ustnej jest
- drożdżycę (pleśniawki),
- aftoza,
- zapalenie kącików ust („zajady”),
- grzybica jamy ustnej,
- owrzodzenia,
- opryszczkowe zapalenie jamy ustnej i dziąseł,
- wysiękowe zapalenie jamy ustnej,
- zmiany w następstwie drobnych urazów.
Choroby jamy ustnej zwykle mają charakter łagodny, ustępują samoistnie lub doskonale poddają się leczeniu w domu. Zwykle największym problemem spotykanym u pacjentów z chorobami jamy ustnej, zwłaszcza u dzieci u pacjentów w podeszłym wieku, jest utrudnienie w przyjmowaniu pokarmów i odwodnienie, które często staje się wskazaniem do hospitalizacji i nawadniania dożylnego.
Pleśniawki czyli drożdżyca jamy ustnej
Pleśniawki (drożdżyca jamy ustnej), jedne z najczęściej spotykanych zmian w obrębie jamy ustnej, to białawe naloty o wyglądzie przypominającym zsiadłe mleko lub grudki twarożku ściśle przylegające do błon śluzowych jamy ustnej i języka, wywołane przez zakażenie grzybicze (grzyby z gatunku Candida albicans). Zmiany mogą być pojedyncze, łagodne, ale w niektórych przypadkach spotyka się rozległe pleśniawki stwarzające znaczne dolegliwości bólowe i utrudniające przyjmowanie pokarmów.
Pleśniawki często są wyrazem osłabienia odporności, np. po antybiotykoterapii, w trakcie leczenia steroidami wziewnymi, w zakażeniu wirusem HIV, ale mogą też występować u zdrowych dzieci w pierwszych tygodniach życia.
Leczenie pleśniawek polega na stosowaniu preparatów przeciwgrzybiczych (pędzlowanie chorej jamy ustnej nystatyną). Wspomagająco warto stosować preparaty miejscowe zawierające np. poliwinylopirolidon i kwas glicyretynowy (dostępne np. w postaci żelu).
Działanie łagodzące mają napary ziołowe (rumianek, szałwia). Po każdym posiłku zaleca się płukanie jamy ustnej wodą. Konieczne jest zadbanie o higienę jamy ustnej. Z racji tego, że pleśniawki są zakaźne, należy wyeliminować przedmioty mogące być rezerwuarem Candida (szczoteczki do zębów, a u dzieci smoczki, gryzaki itp.).
Afty w jamie ustnej
Afty to niewielkie, kilkumilimetrowe owrzodzenia w jamie ustnej (małe ranki, często z towarzyszącym niewielkim obrzękiem) zlokalizowane na śluzówkach jamy ustnej lub na języku, sprawiające dolegliwości bólowe i utrudniające przyjmowanie pokarmów. Przyczyna tej choroby jamy ustnej nie jest znana – podejrzewa się, że za ich powstawanie mogą być odpowiedzialne czynniki alergiczne, immunologiczne, genetyczne, nieprawidłowa higiena jamy ustnej, nieprawidłowe nawyki żywieniowe, stres, niedobory witamin i minerałów, urazy śluzówek (np. przygryzienie).
Afty zazwyczaj goją się samoistnie po około 7-10 dniach. Konieczne jest utrzymanie higieny jamy ustnej, w celu złagodzenia dolegliwości można stosować leki miejscowe przeznaczone do leczenia aftozy (np. żele zawierające poliwinylopirolidon tworzący powłoczkę ochronną na powierzchni afty, płyny do płukania jamy ustnej), napary ziołowe (np. napar z szałwii), leki przeciwbólowe. Zaleca się wykluczenie z diety pokarmów kwaśnych i słonych, które nasilają dolegliwości bólowe. Afty mają tendencje do nawrotu.
W leczeniu aft jak i innych zmian w jamie ustnej skuteczne są preparaty w postaci kremów i zeli, które izolują dokuczliwą zmianę. Ze względu na swój skład i właściwości, żel do stosowania w jamie ustnej, stwarza idealne warunki do gojenia aft, sprzyja regeneracji błony śluzowej oraz zapewnia ulgę w bólu.
Zapalenie kącików ust czyli zajady
Kolejną z częściej spotykanych chorób jamy ustnej są jest zapalenie kącików ust. Zapalenie kącików ust, popularnie nazywane „zajadami”, to bolesne nadżerki (pęknięcia) w kącikach ust.
Zapalenie kącików ust najczęściej wywołane jest przez grzyby Candida, przypuszcza się także, że choroba może mieć tło alergiczne. Zajady często są wyrazem niedoborów odporności, niedoborów witamin (np. witaminy B, C, E) lub minerałów (np. żelaza), podrażnień (np. przez aparat ortodontyczny).
W leczeniu zapalenia kącików ust zaleca się stosowanie preparatów miejscowych o działaniu przeciwzapalnym, preparatów przeciwgrzybiczych, kremów steroidowych, maści cynkowych, maści zawierające witaminy A i E. Zaleca się dietę bogatą w witaminy, ewentualnie stosowanie kompleksów witamin. Ulgę mogą przynosić domowe sposoby, np. stosowanie kojących okładów z ogórka lub z aloesu.
Jeżeli zapalenie kącików ust utrzymuje się długo, słabo się goi, warto zwrócić się z problemem do lekarza. Powikłaniem może być bowiem szerzenie się zapalenia i stan zapalny jamy ustnej.
Drobne urazy śluzówek jamy ustnej i owrzodzenia śluzówek
Stosunkowo częstym problemem są drobne urazy śluzówek jamy ustnej przez przygryzienia (częste przygryzienia mogą być skutkiem wady zgryzu), podrażnienia przez aparat ortodontyczny lub protezę, gorące płyny i żywność, podrażnienia chemiczne (np. przez środki żrące). Drobne urazy mogą skutkować owrzodzeniem (ubytkiem) śluzówek lub hiperkeratozą (pogrubieniem naskórka) objawiającą się powstaniem białego pasma na śluzówkach. Rzadko dochodzi do powstawania zmian włóknistych (twarde grudki na śluzówkach).
Gojenie drobnych zmian urazowych na śluzówkach można wspomagać, stosując preparaty miejscowe, np. zawierające poliwinylopirolidon tworzący powłoczkę ochronną izolującą zmianę w jamie ustnej od czynników zewnętrznych. W leczeniu owrzodzeń stosuje się preparaty przeciwbólowe i przeciwzapalne, wspomagające działanie mają preparaty miejscowe. Warto pamiętać, że długo gojące się owrzodzenie w jamie ustnej stanowi wskazanie do konsultacji lekarskiej – konieczne jest bowiem zróżnicowanie owrzodzenia urazowego od zmiany nowotworowej.
Opryszczkowe zapalenie jamy ustnej i dziąseł
Opryszczkowe zapalenie jamy ustnej i dziąseł to jedna z częstszych postaci zakażenia wirusem HSV (wirus opryszczki pospolitej – herpes simplex virus). Ta choroba jamy ustnej najczęściej dotyczy dzieci, zwłaszcza małych, poniżej 3 roku życia, ale spotykane też jest u dorosłych. Wirus przenoszony jest przez ślinę – do zakażenia może dojść przez kontakt bezpośredni (całowanie), ale też poprzez przedmioty mające styczność ze śliną nosiciela (np. przez smoczki, zabawki itd.). W przebiegu choroby dochodzi do tworzenia się niewielkich owrzodzeń na błonach śluzowych policzków, na dziąsłach i na języku.
Bolesność zmian w jamie ustnej i towarzyszące obrzmienie śluzówek jamy ustnej i dziąseł sprawia dyskomfort i utrudnia przyjmowanie pokarmów. Objawami towarzyszącymi są: gorączka (często wysoka, ok. 40 st. C) i powiększenie węzłów chłonnych. Dolegliwości utrzymują się ok. 7 dni. Powikłaniem opryszczkowego zapalenia jamy ustnej i dziąseł może być nadkażenie grzybicze i kandydoza jamy ustnej.
Opryszczkowe zapalenie jamy ustnej i dziąseł leczone jest objawowo, czasami stosuje się acyklowir (wskazany w przypadku wczesnego rozpoznania choroby). Zdarza się, że dziecko z opryszczkowym zapaleniem jamy ustnej i dziąseł odmawia jedzenia i picia, co prowadzi do odwodnienia – wówczas konieczna bywa hospitalizacja i nawadnianie dożylne.
Wirus opryszczki jamy ustnej pozostaje w organizmie w postaci latentnej (utajonej), stąd zapalenie może nawrócić w sytuacjach osłabienia odporności, w trakcie miesiączki, w sytuacjach stresowych, po oziębieniu itp.
Wysiękowe zapalenie jamy ustnej
Wysiękowe zapalenie jamy ustnej jest chorobą jamy ustnej wywoływaną zwykle przez wirusy z grupy Coxsackie. Objawia się gorączką, złym samopoczuciem, utratą apetytu, bolesnością w obrębie jamy ustnej, często bólem gardła, nieprzyjemnym zapachem z ust. Może dochodzić do krwawienia ze śluzówek jamy ustnej.
Chorobę leczy się objawowo. Podaje się leki przeciwbólowe i przeciwzapalne. Jeżeli pacjent ma trudności z gryzieniem pokarmów, warto zastosować dietę półpłynną. Konieczne jest zadbanie o to, aby nie dopuścić do odwodnienia.
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- Zarys współczesnej ortodoncji, pod. red. Ireny Karłowskiej. Wyd. 2008 r.
- Endodoncja, Mahmoud Torabinejad, Richard E. Walton. Wyd. 2010 r.
- Choroby błony śluzowej jamy ustnej, radiologia, chirurgia stomatologiczna, Paul Coulthard, Keith Horner. Wyd. 2011 r.
Agnieszka Zaremba-Wilk
Lekarz
Absolwentka I Wydziału Lekarskiego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. W trakcie studiów aktywnie działała w Studenckich Kołach Naukowych: pediatrycznych oraz chirurgicznych. Aktualnie w trakcie specjalizacji z pediatrii. Poza chorobami dzieci interesuje się chirurgią, chirurgią dziecięcą, chorobami wewnętrznymi.
Komentarze i opinie (1)
opublikowany 27.10.2021