Anemia a odchudzanie

Przyczyny anemii

Najczęstszą przyczyną anemii jest zmniejszona ilość żelaza w diecie. Doprowadza to do anemii z niedoboru żelaza, nazywanej anemią mikrocytarną, w której zmniejszona jest nie tylko liczba, ale i objętość krwinek czerwonych.

Ponadto anemia może być spowodowana niedoborem witaminy B₁₂ oraz kwasu foliowego. Wówczas rozwija się anemia megaloblastyczna. Niedokrwistość stwierdza się także w chorobach zapalnych, zmniejszonym wchłanianiu i wielu innych stanach. Pomimo różnorodności przyczyn rozwojowi anemii towarzyszą zwykle podobne objawy, takie jak uczucie osłabienia, zmęczenie, brak koncentracji, trudności w zapamiętywaniu, bladość skóry.

Czytaj również: Niska hemoglobina – przyczyny

Przyczyny zmniejszenia masy ciała w anemii

W dużej części przypadków anemia jest skutkiem odchudzania, ale może też towarzyszyć chorobom nowotworowym, zaburzeniom odżywiania, np. jadłowstrętowi psychicznemu. Przyczynami zmniejszenia masy ciała może być wiele stanów opisanych poniżej:

• trwający stan przewlekły – choroby przewlekłe, często wiążące się ze współwystępowaniem stanu zapalnego, mogą prowadzić do wyniszczenia, spadku masy ciała oraz ograniczonego wchłaniania wielu składników pokarmowych,
• nowotwory – jeśli w krótkim czasie doszło do zmniejszenia masy ciała, to może być to sygnał rozwijającego się nowotworu. W takim przypadku suplementacja żelaza okazuje się nieskuteczna, ponieważ następuje jego stała utrata,
• odchudzanie – prowadzi do niedoboru wielu składników żywieniowych, a jego naturalną konsekwencją w przypadku niezaprzestania stosowania drastycznej diety może być niedokrwistość,
• zaburzenia odżywiania – niechęć przyjmowania pokarmów występująca w jadłowstręcie psychicznym już po niedługim czasie prowadzi do znacznego ubytku masy ciała oraz rozwijających się nieprawidłowości, dotyczących gospodarki żelaza i innych pierwiastków,
• niewłaściwe odżywianie – czasami anemia może rozwijać się nawet w przypadku spożywania odpowiedniej dobowej ilości kalorii. Stan taki rozwija się, kiedy dieta nie jest odpowiednio zbilansowana, a produkty nie zapewniają odpowiedniej dobowej dawki żelaza bądź kwasu foliowego,
• zmniejszone wchłanianie – w stanach po resekcji jelit pomimo odpowiedniej zawartości mikroelementów w diecie może dochodzić do ich niedoboru, a zmniejszone wchłanianie składników pokarmowych może prowadzić do ubytku wagi.

Anemia a dieta

W zależności od tego, jaki rodzaj anemii został zdiagnozowany, należy zastosować się do właściwej diety. W przypadku, kiedy przyczyną anemii nie jest niedobór jakiegoś składnika, ale tocząca się w organizmie choroba, to należy ją leczyć, ponieważ wyrównywanie niedoboru w takim przypadku będzie nieskuteczne. Natomiast jeśli przyczyna niedokrwistości jest niedoborowa, to istotną rolę odgrywa prawidłowa dieta, zawierająca podstawowe składniki odżywcze oraz rezygnująca z tych, które mogą zaburzać ich wchłanianie. Podstawowe zasady diety w anemii zostały opisane poniżej.

Żelazo

Żelazo jest pierwiastkiem, który wchodzi w skład hemoglobiny, będącej przenośnikiem tlenu i zawartej w krwinkach czerwonych (erytrocyty). Wyróżnia się żelazo hemowe (dwuwartościowe) oraz żelazo niehemowe (trójwartościowe). To pierwsze jest znacznie łatwiej przyswajalne przez organizm, a jego źródłem są produkty pochodzenia zwierzęcego. Żelazo niehemowe jest natomiast zawarte w produktach roślinnych, a organizm przyswaja je znacznie gorzej.

Zapotrzebowanie na żelazo wynosi od 15 do 18 mg na dzień. U kobiet karmiących dzienna ilość tego pierwiastka powinna wynosić około 20 mg na dobę, natomiast u kobiet ciężarnych powinna oscylować wokół 30 mg na dobę. Wchłania się jedynie ok. 10% spożytego żelaza, dlatego należy zadbać o to, by ilość przyswajalnych form żelaza była w pożywieniu jak największa.

Produktami o wysokiej zawartości żelaza są np. podroby (wątróbka), suszone morele, rodzynki, chleb pełnoziarnisty, warzywa strączkowe, żółtko jaj.

Witamina C

Witamina C ułatwia wchłanianie żelaza, dlatego zaleca się, by produkty bogate w żelazo podawać z tymi, które w dużych ilościach zawierają witaminę C. Z tego powodu w każdym posiłku powinno się uwzględniać świeże warzywa i owoce, które zawierają dużo witaminy C. Dobowa dawka witaminy C nie powinna przekraczać 150 mg.

Kwas foliowy

Kwas foliowy należy spożywać nie tylko w przypadku anemii, lecz także jako suplementację u kobiet przed planowaną ciążą i w czasie pierwszego trymestru ciąży. Kobiety planujące zajść w ciążę powinny przyjmować preparaty kwasu foliowego na 3 miesiące przed poczęciem w dawce 0,4 mg i kontynuować ich przyjmowanie w czasie pierwszego trymestru. Kwas foliowy chroni przed rozwojem wad cewy nerwowej. Kobiety, które urodziły wcześniej dziecko z wadą cewy nerwowej, powinny zwiększyć dawkę dziesięciokrotnie i przyjmować 4 mg kwasu foliowego na dobę. Produktami bogatymi w kwas foliowy są wątroba, szpinak, kapusta.

Witamina B₁₂

Do niedoboru witaminy B₁₂ dochodzi rzadko, ponieważ jest magazynowana w organizmie, a jej pokłady wystarczają na około 4 lata. Łatwiej niedobór witaminy B₁₂ rozwija się u wegetarian oraz wegan. W przypadku anemii megaloblastycznej spowodowanej niedoborem witaminy B₁₂ należy uwzględnić w diecie między innymi mięso czy mleko.

Dieta bogatobiałkowa

Dieta bogatobiałkowa jest czynnikiem, który ułatwia wchłanianie żelaza. Dieta powinna uwzględniać białko wartościowe, wchodzące w skład takich produktów, jak mleko i jego przetwory, mięso, ryby, białko jaj.

Ograniczenia w diecie

1. Ograniczenie picia kawy i herbaty – zawierają taniny, związki, które mogą spowodować ograniczone wchłanianie żelaza, dlatego zaleca się picie kawy i herbaty w mniejszych ilościach oraz między posiłkami.
2. Ograniczenie spożycia fosforanów i fitynianów – zawarte w kaszy, grochu czy orzechach ograniczają wchłanianie żelaza.

Anemia a ciąża

W ciąży szczególne znaczenie ma anemia z niedoboru kwasu foliowego. Niedobór tego pierwiastka jest odpowiedzialny za powstawanie wad cewy nerwowej u płodu, dlatego należy suplementować kwas foliowy tak, jak opisano to wyżej. Ponadto zaleca się przyjmowanie 30 mg żelaza dziennie od początku ciąży, natomiast podczas karmienia piersią 100 mg na dzień.

Anemia a leczenie farmakologiczne

W zależności od przyczyny anemii stosuje się rożne metody leczenia. W przypadku anemii z niedoboru danej witaminy lub składnika pokarmowego jest to suplementacja odpowiednio żelaza, witaminy B₁₂ lub kwasu foliowego. W sytuacji, gdy anemia spowodowana jest inną chorobą, należy w pierwszej kolejności leczyć chorobę podstawową.

Na sam koniec należy podkreślić, że bardzo ważne jest to, jaki zachowamy odstęp czasu pomiędzy spożywaniem preparatów żelaza a stosowaniem innych leków, jak np. antybiotyków z grupy tetracyklin bądź leków zobojętniających kwas żołądkowy. Preparaty żelaza powinno przyjmować się 2 godziny przed nimi albo 4 godziny po ich spożyciu. Wyjątek od tej reguły stanowi wodorotlenek żelaza, który może być przyjmowany w trakcie posiłków. Zaleca się, by dawka spożywanego żelaza wynosiła od 150 do 200 mg. Leczenie takie kontynuuje się po normalizacji stężenia hemoglobiny przez około 6 miesięcy, by uzupełnić zapasy żelaza w organizmie.