Zapalenie zatoki klinowej – przyczyny, objawy, leczenie

Zapalenie zatoki klinowej – co to jest?

Zatoki to przestrzenie powietrzne w kościach czaszki, które pełnią różnorodne funkcje: nawilżają i ogrzewają wdychane powietrze, stanowią izolację termiczną dla oczodołu i podstawy czaszki, zmniejszają wagę czaszki, biorą udział w odczuwaniu zapachów. Na ogólne pojęcie zatoki przynosowe składają się: zatoki czołowe, zatoki sitowe (komórki sitowe), zatoki szczękowe, zatoka klinowa (czasem dwie).

Zatoki są połączone z jamą nosową, co w określonych sytuacjach staje się przyczyną wystąpienia zapalenia ich błony śluzowej. Najczęściej stany chorobowe wywołuje zapalenie zatok szczękowych i czołowych. Zapalenie zatoki klinowej jest zdecydowanie rzadsze, przede wszystkim ze względu na jej głębsze umiejscowienie w obrębie czaszki. Gdy już jednak rozwinie się zapalenie zatoki klinowej, jego diagnostyka, leczenie oraz możliwe powikłania są znacznie poważniejsze niż w przypadku pozostałych zatok, m.in. zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

W zależności od czasu trwania zapalenia wyróżnia się:

• ostre zapalenie zatok (poniżej 12 tygodni, prowadzi do całkowitego wyleczenia);
• przewlekłe zapalenie zatok (powyżej 12 tygodni, może ulegać okresowym zaostrzeniom);
• nawracające zapalenie zatok (4 epizody zapalenia zatok w ciągu roku).

Przeczytaj również: Ropa w dziąśle, przyczyny, objawy, postępowanie

Jakie są przyczyny zapalenia zatok klinowych?

Najczęstsza przyczyna zapalenia zatok przynosowych, w tym zatoki klinowej to nadkażenie bakteryjne uszkodzonej wcześniej przez infekcję wirusową błony śluzowej nosa i zatok. Typowe bakterie identyfikowane przy zapaleniu zatok to Streptococcus pneumoniae , Haemophilus influenzae i Moraxella catarrhalis. Istnieją liczne czynniki ryzyka sprzyjające wystąpieniu zapalenia zatoki klinowej, m.in.:

• odmienności anatomicznej budowy nosa; polipy nosa;
• przerost migdałka gardłowego;
• choroby alergiczne; częste infekcje wirusowe, zakażenia;
• mukowiscydoza;
• urazy mechaniczne;
• przewlekłe nieleczone zapalenie zatok sąsiadujących.

Przeczytaj też: Zespół przewlekłego spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła

Objawy chorych zatok klinowych

Zapalenie zatoki klinowej nie daje charakterystycznych objawów. Chore zatoki dają zwykle zbliżone symptomy. Zwykle obecne są:

• ból głowy o znacznym nasileniu – odczuwany jest przede wszystkim w okolicy oczu, między nimi, promieniuje do szczytu głowy i potylicy, chociaż obecny może być w każdym rejonie głowy; ból zatok nasila się przy pochylaniu, leżeniu na plecach, przy wysiłku oraz rano;
• ogólne osłabienie, zmęczenie, uczucie rozbicia;
• spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła;
• podwyższona temperatura ciała;
• brak apetytu.

Wśród możliwych powikłań zapalenia zatoki klinowej wymienić należy zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zakrzepowe zapalenie zatoki jamistej, upośledzenie węchu, neuralgię nerwu trójdzielnego, pozagałkowe zapalenie nerwu wzrokowego oraz inne powikłania oczodołowe.

Leki na chore zatoki

Badanie fizykalne w większości przypadków nie pozwala na postawienie diagnozy zapalenia zatoki klinowej. Wywiad i objawy ogólne są pomocne w rozpoznaniu, jednak aby zyskać pewność konieczne są zwykle badania obrazowe. W badaniu endoskopowym lekarz może zaobserwować obecność ropnej wydzieliny, obrzęk i przekrwienie w okolicy ujścia zatoki klinowej. Prześwietlenie zatok przynosowych w znacznej części przypadków nie pozwala na uwidocznienie patologii, dlatego badaniem z wyboru przy podejrzeniu rozwijającego się zapalenia w obrębie zatoki klinowej jest tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny.

Gdy przyczyną dolegliwości jest infekcja bakteryjna, koniecznym elementem leczenia jest antybiotyk na zatoki. Lekiem pierwszego rzutu jest amoksycylina. Gdy jednak ona nie pomaga, pacjent nie toleruje tej substancji lub nastąpił wczesny nawrót choroby, stosowana jest amoksycylina z klawulanianem, cefalosporyny (cefuroksym, ceftriakson) lub lewofloksacyna, moksyfloksacyna, a przy nadwrażliwości na beta laktamy – klarytromycyna lub azytromycyna.

Leczenie zatok – co jeszcze jest pomocne?

Oprócz antybiotyku pomocne w leczeniu zapalenia zatoki klinowej są:

• leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe (aspiryna, ibuprofen, acetaminofen);
• leki zmniejszające obrzęk błony śluzowej nosa – ksylometazolina, tetrazolina w sprayu; należy pamiętać, aby nie stosować ich dłużej niż 5–7 dni, gdyż prowadzą wtedy do nadmiernego wysuszenia błony śluzowej nosa i nasilenia objawów.;
• kortykosterydy donosowe – zmniejszają odpowiedź zapalną.

Niekiedy w przypadku zapalenia zatoki klinowej konieczna jest interwencja chirurgiczna. W związku z ryzykiem rozwoju wspomnianych wcześniej bardzo poważnych powikłań zwlekanie z radykalnym leczeniem jest często nierozsądnym postępowaniem. Zabiegi przeprowadzane są zwykle z wykorzystaniem technik endoskopowych. Jednocześnie możliwa jest korekcja budowy anatomicznej nosa mogącej stać za przyczyną zwiększonego ryzyka wystąpienia zapalenia. Jednakże nawet po leczeniu chirurgicznym zapalenie może nawrócić.

Domowe sposoby na zapalenie zatok klinowych

Oprócz leków na zatoki lub zabiegu chirurgicznego istnieją liczne domowe sposoby na zmniejszenie dolegliwości związanych z zapaleniem zatok, w tym zatoki klinowej. Wspierają one powyższe metody leczenia. Warto wspomnieć o niektórych z nich:

• odpowiednia dawka odpoczynku, która wspomoże procesy powracania do stanu zdrowia;
• unoszenie głowy podczas spania, co może zmniejszyć uczucie zatkania zatok i nosa i umożliwia odpływanie wydzieliny z zatok;
• przyjmowanie odpowiedniej ilości płynów, co ułatwia rozrzedzanie wydzieliny i jej łatwiejszy odpływ; ciepłe napoje dodatkowo rozszerzają naczynia krwionośne i wspomagają drenaż;
• odpowiednia, zdrowa dieta zawierająca warzywa i owoce, bogata w witaminy i antyoksydanty wspomagające organizm w walce z infekcją;
• stosowanie inhalacji parą wodną, ewentualnie z dodatkiem olejków eterycznych – udrażniają drogi oddechowe, działają nawilżająco, zmniejszając uporczywe dolegliwości i sprzyjając oczyszczeniu zatok;
• nawilżanie powietrza;
• płukanie zatok przynosowych (irygacja nosa); w tym celu warto zaopatrzyć się w domowe zestawy do płukania zatok, które dostępne są bez recepty.