Głośna muzyka a uszkodzenie słuchu

Uraz akustyczny

Uraz akustyczny ( trauma acusticum ) i związane z nim uszkodzenie słuchu należy do najstarszych opisanych dolegliwości, albowiem już Hipokrates opisywał niedosłuch u kotlarzy. Stały rozwój przemysłu, zwłaszcza ciężkiego, motoryzacji i gromadzenie coraz większej liczby ludzi zamieszkujących duże miasta, rozpowszechnienie koncertów oraz dyskotek prowadzi do coraz częstszego narażenia na uszkodzenie słuchu.

Wyróżnia się uraz akustyczny:

• nagły,
• ostry,
• przewlekły.

Nagły uraz akustyczny może spowodować huk, zwłaszcza często powtarzający się.

Ostry uraz akustyczny może wystąpić po bardzo nagłym, przekraczającym próg bólowy natężeniu hałasu powyżej 130 dB. Może to nawet wywołać ogłuchnięcie.

W przewlekłym urazie akustycznym stopniowo pogarsza się odbiór wysokich tonów – występują trudności w porozumiewaniu się z otoczeniem, gorzej słychać zegarek, dzwonek u drzwi itp.

Rodzaje hałasu wywołujące uraz

• Uraz wywołany działaniem czystego tonu, rzadko dotychczas spotykany, obecnie jednak coraz częstszy (hałas wywołany przez odrzutowce i turbiny).
• Uraz wywołany przez hałas, który obejmuje wszystkie częstości, przy czym natężenie głośności jest wielokrotnie zmienne w czasie ekspozycji na hałas (hałas przemysłowy i hałas uliczny).
• Uraz spowodowany przez wystrzał. Zazwyczaj u wojskowych, myśliwych. Jest to uraz wywołany przez krótkotrwały bodziec o bardzo dużym natężeniu, a mimo tego pozostawia często trwałe zmiany (przeszywający ból w uchu, stały szum oraz niedosłuch).
• Uraz spowodowany przez wybuch. Dochodzi do zmian w obrębie ucha wewnętrznego oraz środkowego (uporczywy ból ucha, niekiedy krwawienie z chorego ucha, szum oraz niedosłuch, często występuje pęknięcie błony bębenkowej).

Poziomy natężenia hałasu

Ucho jest wrażliwe na częstotliwości w zakresie 16-20.000 Hz, a największą czułość wykazuje w częstotliwościach 2.000-3.000 Hz. Przekroczenie górnej granicy słyszalności (110-120 dB) powoduję osiągnięcie tzw. progu bólu, czyli spowodowanie uszkodzenia słuchu. Przekroczenie jej o 30 dB prowadzi do bezpowrotnego urazu. Natomiast hałas powyżej 160 dB może być hałasem powodującym śmierć. Dyskoteka czy rockowe koncerty muzyczne to poziom powyżej 110, a nawet 120 dB.

Czynniki wpływające na powstanie urazu akustycznego

Szkodliwe działanie hałasu zależy od różnych czynników, fizycznych (wartości hałasu), jak i tych związanych ze stanem zdrowia osoby narażonej na uraz.

Wpływ wywierają następujące czynniki:

• natężenie,
• częstotliwość,
• charakter hałasu,
• czas działania w ciągu dnia i sumaryczny czas działania w ciągu całego życia,
• wrażliwość osobnicza,
• wiek,
• płeć,
• inne czynniki nie akustyczne – np. współistniejące stany chorobowe.

Szybkość jak i wielkość urazu jest proporcjonalna do natężenia dźwięku.Wartość krytyczna natężenia hałasu jest wartością graniczną między działaniem nieszkodliwym a szkodliwym dla ludzkiego ucha. Wartość ta jest różnie oceniana i wynosi ok. 85-90 dB. W zależności od częstotliwości, ulega ona zmianie: dla częstości 100-200Hz wynosi 95 dB, 200-3200 Hz wynosi 90 dB a dla częstotliwości 3200-6400 Hz wynosi 85 dB.

Częstotliwość hałasu

Częstotliwość hałasu również odgrywa istotną rolę w rozwoju urazu akustycznego. Tony wysokie są bardziej szkodliwe od niskich. Nie ma ochronnego działania mięśni ucha środkowego, najbardziej szkodliwe są w granicach 1000-2000 Hz.

Charakter hałasu

Charakter hałasu także wpływa na powstanie urazu. Hałas impulsami jest bardziej szkodliwy od hałasu ciągłego o stałym natężeniu. Hałasy o zmiennym natężeniu częstotliwości są bardziej dokuczliwe od hałasu o stałych wartościach. Zupełnie inną przyczynę urazu akustycznego stanowi słuchanie bardzo głośnej, nieraz na granicy bólu. Największe niebezpieczeństwo istnieje przy słuchaniu muzyki rockowej lub typu heavy metal itp. Ciekawostką jest, że uszkodzenie słuchu występuje w większości u słuchaczy niż u wykonawców. Jest to powiązane z faktem, że głównym źródłem hałasu są bardzo silne głośniki wzmacniające muzykę, a te skierowane są w kierunku słuchaczy. Również dużym niebezpieczeństwem trwałego urazu akustycznego stanowi długotrwałe używanie odtwarzaczy muzycznych typu walkman, mp3. Słuchanie głośnej muzyki poprzez słuchawki powoduje znaczne wzmocnienie dźwięku. Miejscami w których szczególnie młodzi ludzie są narażeni na ogromne ilości decybeli to dyskoteki, kluby. Tego typu uszkodzeń słuchu nie spotyka się przy słuchaniu muzyki klasycznej.

Czas działania urazu akustycznego

Hałas trwający bez przerwy ma działanie bardziej szkodliwe w porównaniu z tą sama ilością energii akustycznej, rozdzielonej przerwami, w czasie których osoba narażona może odpocząć w ciszy.

Ważną role w powstawaniu urazu odgrywawrażliwość osobnicza, wiek i płeć. Wśród wielu pracowników w tym samym wieku i o tych samych warunkach zdrowotnych, narażonych na taki sam uraz akustyczny, uszkodzenie słuchu wystąpiło nie u wszystkich w jednakowym stopniu. Nawet u tego samej osoby wrażliwość może wahać się w zależności od np. zmęczenia, stanu psychicznego itp. Osoby młodsze są mniej wrażliwe na uraz akustyczny niż osoby starsze. Uważa się, że kobiety są mniej wrażliwe od mężczyzn. U mężczyzn przeważnie ubytki słychu są większe, zarówno pod względem natężenia jak i częstotliwości.

Wpływ hałasu na organizm

• Bezpośredni wpływ na ucho wewnętrzne i środkowe. Objawia się jako ubytek słuchu o typie przewodnictwa (ucho środkowe) i typu odbiorczego (ucho wewnętrzne), występowania szumu i uczucia pełności w uszach. Osoby narażone na uraz przez dłuższy czas nie zgłaszają żadnych dolegliwości. Mimo że badanie audiometryczne ujawnia duży ubytek słuchu, zwłaszcza w tonach wysokich. Ze skargami na niedosłuch zgłaszają się dopiero, kiedy występują trudności w porozumiewaniu się z innymi. Przy ostrym urazie akustycznym może wystąpić krwawienie z ucha, pęknięcie błony bębenkowej. Szumy uszne mają charakter ciągły, mają różny stopień nasilenia i różną charakterystykę (gwizdy, buczenie, syczenie, dzwonienie w uszach). Na początku występuję tylko w trakcie lub bezpośrednio po ustąpieniu urazu akustycznego, później trwają stale. Bóle uszu występują zazwyczaj przy dużych natężeniach hałasu (powyżej 120 dB np. wybuchy).
• Pośredni wpływ na układ nerwowy i psychikę.W miarę nasilenia się natężenia hałasu, ujawniają się typowe objawy i zespoły chorobowe. Początkowo występuje poczucie niepewności, niepokoju, obawy a także trwogi. Dalsze narastanie wywołuje wyraźne uczucie rozdrażnienia, pobudzenia, wzmożonego napięcia. Małe krótkotrwałe, nieistotne bodźce dźwiękowe są najbardziej dokuczliwe w chwilach przeznaczonych na wypoczynek, w ciszy i w chwilach skupienia np. szeleszczenie papierkami w teatrze, zgrzyt hamulców, zgrzyt metalu po szkle itp.
• Pośredni wpływ na czynność innych narządów. Do zaburzeń dochodzi poprzez trwałe podrażnienie ośrodkowego układu nerwowego. Kiedy siła i liczba działających bodźców jest zbyt duża, dochodzi do zachwiania czynności – występują zmiany ciśnienia krwi (nagłe podwyższenie, spadek i po kilku godzinach ponowne podwyższenie i spadek), zmiany w rytmie tętna, w obrębie przewodu pokarmowego występuje nadmierne wydzielanie soku żołądkowego, zaburzenia perystaltyki – przyczyny np. wrzodów żołądka, spada poziom glukozy we krwi. Występują zaburzenia czynności hormonalnej. U kobiet obserwuje się zaburzenia miesiączkowania nieraz bezpłodność.