Alergia na pszenicę – przyczyny, objawy, leczenie, dieta w uczuleniu na pszenicę

Występowanie pszenicy

Pszenica jest jednym z najstarszych zbóż uprawianych przez człowieka. Jest to roślina jednoliścienna pochodząca z Azji. Jej owoce (ziarniaki) są bogate w białko, skrobię i gluten. Zawarte w niej są także witaminy (tiamina, ryboflawina, niacyna, witamina D, K, E), sód, potas, wapń, magnez, żelazo, fosfor, a także siarka.

Zboże to jest obecne w bardzo wielu produktach, które spożywa się codziennie, takich jak chleb czy mąka. Pszenica zawarta jest również w wyrobach cukierniczych (ciasta, torty, wafle), kaszkach, grysiku pszennym, makaronach, bułce tartej, otrębach pszennych. Dodawana jest ona również do jogurtów, niektórych wyrobów mięsnych (pasztety, parówki, konserwy mięsne, kiełbasy, niektóre rodzaje wędlin), paluszków i konserw rybnych, sosów, musztard, frytek, chipsów, napojów (piwo pszeniczne, kakao, czekolada do picia), płatków śniadaniowych oraz słodyczy (budynie, kaszki, lody, batony).

W alergii na pszenicę alergenem są jej białka (głównie te należące do frakcji albumin i globulin). Wartym podkreślenia faktem jest to, że białka pszenicy są odporne na wysoką temperaturę – to znaczy, że podgrzewanie nie zmniejsza ich właściwości alergizujących, a z niektórych badań wynika, że może je nawet potęgować.

Objawy alergii na pszenicę

Alergia na pszenicę może objawiać się w niezwykle różnorodny sposób – objawy chorobowe jej towarzyszące mogą dotyczyć wielu układów i narządów naszego ciała. Również nasilenie dolegliwości jest zróżnicowane u różnych chorych – u jednych objawy są ledwie zauważalne, a u innych stanowią bezpośrednie zagrożenie życia. U osoby cierpiącej na alergię na pszenicę możemy zaobserwować następujące objawy:

• ze strony przewodu pokarmowego – nudności, wymioty, bóle brzucha o różnym nasileniu, wzdęcie brzucha, biegunki, ale też zaparcia. U tych pacjentów częściej spotyka się zespół jelita drażliwego i chorobę Leśniowskiego-Crohna;
• zaburzenia dotyczące układu oddechowego – katar (bardzo obfity, wodnisty), uczucie zatkanego nosa, kichanie i kaszel o nieznanej przyczynie, uczucie duszności, napady astmy, świszczący oddech. W ciężkich przypadkach może dojść do obrzęku i zamknięcia światła górnych dróg oddechowych, co jest stanem zagrażającym życiu chorego;
• zmiany skórne – różnego rodzaju wypryski i wysypki skórne, kaszka na twarzy, atopowe zapalenie skóry lub pokrzywka, często z towarzyszącym uczuciem swędzenia, nieraz pieczenia, a nawet bólu. Dodatkowo może wystąpić obrzęk i zaczerwienienie skóry, głównie tej w okolicy ust. Zmiany lokalizują się najczęściej w obrębie skóry twarzy, ale zajmować mogą także szyję, dekolt, dłonie, przedramiona oraz stopy;
• wrażenie kołatania serca, bóle w klatce piersiowej;
• obniżenie nastroju, depresja, zwiększona męczliwość, rozdrażnienie;
• bóle kostno-stawowe;
• zapalenie spojówek – oczy są zaczerwienione, łzawią (nieraz bardzo obficie), towarzyszy temu uporczywy świąd, zlokalizowany przede wszystkim w okolicy kącików oczu.

Jak rozpoznać alergię na pszenicę?

Zdiagnozowanie nietolerancji pszenicy nie jest dla lekarza zadaniem łatwym, gdyż schorzenie to może manifestować się w różnorodny sposób i tym samym łudząco przypominać inne jednostki chorobowe. Niezwykle ważne, tak jak i w przypadku innych chorób alergicznych, są wywiad i badanie lekarskie. Z badań i testów dodatkowych zastosowanie w przypadku alergii na pszenicę znalazły:

• testy prowokacji i eliminacji – są one bardzo powszechnie stosowane w celu diagnostyki przyczyn alergii pokarmowych. W pierwszej kolejności wykonuje się test eliminacji, który polega na wyłączeniu z diety osoby chorej pokarmu podejrzewanego o powodowanie dolegliwości. Kolejnym etapem jest test prowokacji, czyli ponownego wprowadzenia tego wyeliminowanego składnika pokarmowego do diety. Jeśli w wyniku testu objawy znikną, a pojawią się ponownie po prowokacji, to znaczy, że dana substancja jest odpowiedzialna za ich wystąpienie;
• testy skórne – w tym przypadku mają ograniczone znaczenie, gdyż wykrywają one głównie alergie powstające w mechanizmie zależnym od przeciwciał klasy IgE, a alergia na pszenicę nie powstaje w tym mechanizmie. Oczywiście można je wykonać, głównie w celu wykluczenia innych przyczyn zgłaszanych przez chorego dolegliwości. Badanie polega na nakropieniu na skórę lub wstrzyknięciu pod nią niewielkiej ilości specjalnie przygotowanego wyciągu alergenów. Pojawienie się zaczerwienienia (o ściśle określonej wielkości) w miejscu jego podania potwierdza występowanie nadwrażliwości na daną substancję.

Leczenie alergii na pszenicę

Najbardziej skutecznym sposobem walki z tą alergią jest wyeliminowanie z jadłospisu produktów zawierających pszenicę. Usunąć z diety pszenicę nie jest jednak łatwo, gdyż zboże to jest niemalże wszechobecne w dzisiejszym świecie. Aczkolwiek zawsze warto dokładnie czytać etykiety produktów zawierające ich skład. W przypadku wystąpienia objawów alergii można je zwalczać lub przynajmniej osłabić ich nasilenie dzięki stosowaniu preparatów antyhistaminowych.

Pszenica a jadłospis

Całkowite wyeliminowanie zbóż z diety nie jest możliwe, nie byłoby również dla nas korzystne, gdyż stanowią one cenne źródło witamin i mikroelementów. Osoby uczulone na pszenicę mogą próbować ją zastąpić. Najczęściej w tym celu wybierane są produkty, które zawierają:

• ryż – makaron ryżowy, wafle i pieczywo ryżowe, alkohol;
• owies – najczęściej jako płatki owsiane;
• kukurydza – zawiera dużo witaminy A, natomiast nie ma glutenu. Na rynku dostępne są między innymi: mąka kukurydziana, chrupki, kaszki, wafle, płatki;
• orkisz – jest to zboże bardzo podobne do pszenicy. Zawiera duże ilości glutenu, kwasu linolenowego, witamin (A i E) oraz cynk, miedź i selen. Na rynku powszechnie dostępne są produkty go zawierające – chleb orkiszowy i mąka orkiszowa. Można kupić również wafle orkiszowe, kasze, a nawet kawę;
• amarantus – czyli szarłat wyniosły. Jest to roślina nazywana często „zbożem XXI wieku” ze względu głównie na wartości odżywcze jej nasion. Zawiera witaminy (A, C, D i E), żelazo, magnez, wapń oraz nienasycone kwasy tłuszczowe. Ważne jest to, że w przeciwieństwie do pszenicy nie zawiera glutenu. Dostępne są nasiona, mąka i kasza;
• gryka – jest to roślina o dość charakterystycznym smaku. Zawiera dużo wapnia, witamin (głównie z grupy B oraz witaminy E). Produkowane są z niej kasze oraz makarony, ale też kiełki;
• proso – stanowi ono cenne źródło białka, witamin (zwłaszcza z grupy B), lecytyny, a także związków mineralnych, takich jak magnez, potas czy wapń. Na rynku dostępna jest kasza i mąka jaglana.