Uczulenie na gluten – objawy i leczenie alergii na gluten

Co to jest uczulenie na gluten?

Co to jest gluten? Gluten jest białkiem roślinnym występujących w niektórych zbożach i wytwarzanych z nich produktach. Uczulenie na gluten to w fachowym ujęciu alergia na gluten. Mamy z nią do czynienia, kiedy układ immunologiczny reaguje nieprawidłowo na białka obecne w zbożach glutenowych. W czym jest gluten? Składnik ten znajdziemy m.in. w pszenicy, życie i jęczmieniu, a czasem w owsie. W przypadku alergii na dany produkt z glutenem układ odpornościowy reaguje na jego pojawienie się w organizmie w podobny sposób, jak podczas zakażenia drobnoustrojami chorobotwórczymi – traktuje go jak intruza i próbuje zwalczyć. Dlatego też reakcje na spożycie produktów z glutenem przez osoby z alergią mogą być gwałtowne.

Alergia na gluten jest dosyć powszechna. To drugi po białkach mleka najczęstszy alergen pokarmowy. Wśród osób z alergiami pokarmowymi aż 10–25 proc. osób wykazuje uczulenie na gluten. Uczulenia na gluten nie należy mylić z celiakią oraz nadwrażliwością na gluten, ponieważ są to schorzenia o innym podłożu i odmiennych skutkach dla organizmu. Podstawą leczenia alergii na gluten jest dieta bezglutenowa.

Zobacz też: Alergia wziewna – przyczyny, objawy, leczenie

Objawy uczulenia na gluten – jak rozpoznać alergię na gluten?

Objawy alergii na gluten mogą pojawić się w ciągu kilku minut od spożycia glutenu (reakcja natychmiastowa) lub po kilku godzinach, a nawet 1–2 dniach po zjedzeniu pokarmu z glutenem (reakcja późna). Reakcja natychmiastowa zachodzi z udziałem przeciwciał klasy IgE specyficznych dla glutenu, a do jej objawów należą:

• wymioty, biegunka,
• wstrząs anafilaktyczny,
• pokrzywka skórna,
• wodnisty katar,
• skurcze oskrzeli,
• zmiany skórne o typie atopowego zapalenia skóry.

W reakcji późnej u osób z uczuleniem na gluten nie uczestniczą przeciwciała IgE, a objawia się ona najczęściej biegunką lub zaostrzeniem atopowego zapalenia skóry.

Zobacz też: Alergia w ciąży – jak leczyć?

Uczulenie na gluten u dziecka i dorosłego

Alergia na gluten może pojawić się w każdym wieku, a u dzieci i dorosłych przebiega nieco inaczej. Uczulenie na gluten u dzieci może pojawiać się już po spożyciu śladowych ilości glutenu w pokarmach i najczęściej objawia się atopowym zapaleniem skóry oraz dolegliwościami ze strony układu pokarmowego (biegunka, wymioty). U dzieci z uczuleniem na gluten objawem mogą być także problemy z układem oddechowym w postaci duszności i kataru. Czy uczulenie na gluten mija? Alergia na gluten u dzieci w większości przypadków przemija z wiekiem.

Uczulenie na gluten u dorosłych może trwać wiele lat. Do wywołania objawów konieczne są dużo wyższe dawki glutenu – nawet 10 g i więcej. Obserwuje się też postać alergii na gluten ściśle powiązaną z wysiłkiem fizycznym. Objawy uczulenia na gluten u dorosłych to: pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy, wstrząs anafilaktyczny, biegunka.

Jak sprawdzić, czy to uczulenie na gluten?

Zdiagnozowanie alergii na gluten jest dosyć trudne. Testy skórne rzadko dają pewność, co do występowania lub braku uczulenia na gluten. Wyniki dodatnie pojawiają się u osób, które w rzeczywistości nie mają alergii. Jednocześnie część pacjentów z uczuleniem nie zawsze uzyskuje się dodatni wynik testu skórnego. W diagnozowaniu alergii na gluten wykonuje się badania laboratoryjne, które mają na celu wykluczenie występowania celiakii. Oznacza się poziom przeciwciał przeciwko transglutaminazie tkankowej (tTG) oraz przeciwko endomyzjum mięśni gładkich (IgAEmA).

Jeśli nie stwierdzi się ich obecności, wyklucza się możliwość chorowania na celiakię, jednak badania te nie dają odpowiedzi, czy to alergia na gluten. Najczęściej w celu potwierdzenia diagnozy wprowadza się dietę eliminacyjną – dietę bezglutenową. Z jadłospisu należy usunąć wszelkie produkty zawierające gluten i obserwować, czy objawy ustępują. Następnie ponownie wprowadza się potencjalnie uczulający pokarm. Ponowne wystąpienie objawów można zdiagnozować jako alergię na gluten.

Nietolerancja glutenu – uczulenie na gluten – celiakia – nadwrażliwość na gluten

W pojęciu nietolerancja glutenu mieszczą się trzy różne schorzenia:

• celiakia (choroba trzewna),
• alergia – uczulenie na gluten,
• nadwrażliwość na gluten.

Celiakia czyli choroba trzewna to schorzenie immunologiczne o podłożu genetycznym, która dotyka co najmniej 1 proc. populacji. U osób chorych nawet śladowe ilości glutenu działają na organizm toksycznie i prowadzą do zniszczenia kosmków jelitowych odpowiedzialnych za wchłanianie składników odżywczych. Nieleczona celiakia może prowadzić do niedożywienia, dużych niedoborów pokarmowych, anemii, osteoporozy czy poronień. Jej powikłań jest znacznie więcej. Celiakia nie jest alergią, dotyka zarówno dzieci, jak i dorosłych i może ujawnić się w każdym wieku. Jedyną metodą leczenia celiakii jest przestrzeganie ścisłej diety bez glutenu.

O nadwrażliwości na gluten mówi się wtedy, gdy osoby zgłaszają niepokojące objawy (np. uczucie ciągłego zmęczenia, ból brzucha, głowy, biegunki, zaparcia) pojawiające się w ciągu kilku godzin lub dni po spożyciu glutenu, a wykluczono w ich wypadku możliwość celiakii i alergii na gluten. Nadwrażliwość na gluten nie jest dziedziczna i nie wiadomo dokładnie, co ją powoduje. Problem jest powszechny, nadwrażliwość na gluten może dotyczyć aż 6 proc. populacji. W celu ustąpienia objawów należy wprowadzić dietę bezglutenową, która może być stosowana czasowo i nie tak restrykcyjnie jak w celiakii.