Zabiegi endoskopowe w ginekologii

Rozwój leczniczych metod endoskopowych

Nowe technologie XX wieku umożliwiły rozwój wielu dziedzin nauki i zmieniły dotychczasowe życie ludzi niemal nie do poznania. Podobne zmiany dotyczyły również medycyny i sposobów wykonywania zabiegów terapeutycznych. Już od XIX wieku pojawiały się nowatorskie pomysły wśród lekarzy, aby zajrzeć do ludzkiego ciała za pomocą narzędzi. Obecnie terminem endoskopia określa się wprowadzenie kamery wraz z oświetleniem do różnych jam ciała, dzięki czemu w mało inwazyjny sposób można je obejrzeć. Początkowo służyła ona, jako metoda czysto diagnostyczna. Jednak w 1987 roku francuski ginekolog Mouret dokonał pierwszego zabiegu operacyjnego za pomocą sprzętu do laparoskopii. Był to moment przełomowy, który zapoczątkował szybki rozwój leczniczych metod endoskopowych. W ginekologii najpopularniejsze są dwa zabiegi wykorzystujące zalety zabiegów endoskopowych: laparoskopia oraz histeroskopia.

Zabiegi endoskopowe – laparoskopia

Istnieją dwa powody, dla których przeprowadza się zabieg laparoskopii. Może on być bowiem procedurą diagnostyczną lub terapeutyczną. Obecne możliwości laparoskopii są dość duże, od zwykłego zajrzenia do jamy brzucha i miednicy, do wykonywania skomplikowanych operacji z powodu nowotworów złośliwych.

Technika zabiegowa uzyskania dostępu do wnętrza jam ciała nie jest bardzo trudna. Pacjentkę układa się na stole operacyjnym w pozycji leżącej z nogami zgiętymi w stawach kolanowych (w trakcie operacji stosuje się pozycję Trendelenburga – nogi chorej ustawia się ponad poziomem głowy, tułów ustawiony jest wtedy ukośnie). Przez pępek, po uprzednim nacięciu skóry w jego obrębie, wprowadza się do brzucha specjalną igłę (Veressa), za pomocą której pompuje się dwutlenek węgla do przestrzeni jamy otrzewnej. Wytwarza się tym sposobem odma wewnątrzbrzuszna, która odsuwa ścianę brzucha od jelit ułatwiając przeprowadzenie operacji i zapewnia lepszą wizualizację narządów. Następnie chirurdzy usuwają igłę i wprowadzają przez wcześniej wykonane nacięcie w pępku trokar główny. Jest to rodzaj tulei, przez którą wprowadza się kamerę optyczną do jamy brzucha. Obraz jest pokazywany operatorowi na osobnym monitorze. Kolejnym etapem jest wykonanie dwóch-trzech cięć dodatkowych w powłokach brzucha, przez które wprowadza się kolejne trokary, służące do umieszczenia narzędzi chirurgicznych wewnątrz jamy otrzewnej. Wtedy to lekarze przystępują do zamierzonego zabiegu. Po jego zakończeniu trokary są wyjmowane z powłok brzucha, a gaz z brzucha wypuszczany jest trokarem głównym. Po operacji pozostają jedynie małe blizny w miejscach nacięć skóry i powłok, przez które wprowadzano sprzęt laparoskopowy.

Czytaj również: Torbiel krwotoczna – co to jest? Przyczyny, objawy i leczenie torbieli krwotocznej jajnika

Laparoskopia – przeciwwskazania

Istnieje szereg przeciwwskazań do przeprowadzania zabiegów laparoskopii, choć obecnie wiele z nich traci na znaczeniu i lekarze chirurdzy posuwają się coraz dalej w wykonywaniu zabiegów w przypadku niedogodnych warunków operacyjnych. Wśród przeciwwskazań względnych do laparoskopii wymienia się:

• znaczną otyłość,
• wcześniejsze operacje w jamie brzusznej (ze względu na ryzyko zrostów),
• duże guzy,
• ciąża wewnątrzmaciczna powyżej 16. tygodnia,
• ogólne schorzenia, takie jak niewydolność krążeniowa przewlekła, niewydolność oddechowa przewlekła, choroba wieńcowa i inne.

Do przeciwwskazań bezwzględnych zalicza się:

• rozlane zapalenie otrzewnej,
• niewyrównane stany niewydolności oddechowej,
• ostre stany dysfunkcji krążeniowej,
• skaza krwotoczna,
• niedrożność jelit.

Laparoskopia – wskazania

Powszechnie przyjętymi wskazaniami do wykonania laparoskopii operacyjnej w ginekologii są :

• ciąża ekotopowa,
• mięśniaki macicy,
• torbiele jajników,
• endometrioza,
• kauteryzacja jajników (nakłucie) w zespole policystycznych jajników.

Bardziej specjalistycznymi zabiegami wykonywanymi endoskopowo są operacje onkologiczne (np. w przypadku raka endometrium, szyjki) czy hysterektomia. Laparoskopia służy również, jako narzędzie do przeprowadzania zabiegów diagnostycznych, mających na celu ocenę danej patologii występującej w jamie brzusznej. Przykładem może być procedura podania do jamy macicy barwnika i następcze obserwowanie jego wypływu ujściami brzusznymi jajowodów. Celem takiego zabiegu jest ocena drożności jajowodów w trakcie poszukiwania przyczyn niepłodności kobiecej.

Laparoskopia jest, tak jak każda procedura inwazyjna, obarczona pewną ilością powikłań. Biorąc pod uwagę jej popularność i liczbę wykonywanych zabiegów, to częstość wydarzeń niepożądanych jest dość nikła. Szacuje się, że odsetek powikłań laparoskopowych sięga maksymalnie 1%. Do najczęstszych powikłań zalicza się:

• uszkodzenia naczyń i narządów podczas wkłuwania trokarów lub igły Veressa (szczególnie narażone są jelita i naczynia powłok brzucha),
• oparzenia,
• powikłania urologiczne,
• odmy.

Zabiegi endoskopowe – histeroskopia

Histeroskopia polega na wprowadzeniu do jamy macicy histeroskopu i podaniu środka rozszerzającego jego jamę. Wykonuje się ją w krótkotrwałym znieczuleniu dożylnym. Przed wprowadzeniem narzędzi do wnętrza narządu rodnego, bywa konieczne rozszerzenie kanału szyjki macicy specjalnymi rozszerzadłami – hegarami. Za pomocą kamery i światła w histeroskopie obraz wnętrza macicy pokazywany jest na monitorze. Histeroskopia pozwala na dokładne obejrzenie i ocenę endometrium, kanału szyjki i ujść macicznych jajowodów. Możliwa jest również procedura zabiegowa, polegająca na usunięciu patologicznych zmian (mięśniaki, polipy, przegrody, zrosty) z jamy macicy. Wskazaniami do histeroskopii są:

• nieregularne krwawienia u kobiet,
• nieprawidłowości budowy macicy,
• krwawienia po menopauzie,
• obecność zmian rozrostowych endometrium,
• patologiczne zmiany w jamie macicy,
• ocena ujść macicznych (np. w niemożności zajścia w ciążę).

Metoda ta jest obarczona rzadko występującymi powikłaniami, ocenia się ich częstość na około 1%. Wyróżnia się powikłania:

• pourazowe i krwotoczne (w razie uszkodzenia szyjki lub ściany jamy macicy),
• spowodowane znieczuleniem,
• infekcyjne (wprowadzanie ciała obcego i rozszerzanie kanału szyjki macicy sprzyjają zakażeniu).

Obie wyżej opisane metody mają ogromne zalety. Niepodważalna jest ich rola w ówczesnej medycynie. Pacjentki poddawane tym procedurom mogą czuć się bezpieczne. Zabiegi tego typu są bowiem mało inwazyjne, zapewniają szybszy powrót do zdrowia i krótszy czas hospitalizacji.