Problemy z pamięcią u osób starszych – czy można je leczyć?

Pamięć i koncentracja a wiek

Pamięć to jeden z podstawowych procesów psychicznych, dzięki któremu człowiek gromadzi informacje i przechowuje je, co służy mu do budowania bazy własnych doświadczeń. Rolą pamięci jest zapamiętywanie, przechowywanie, przetwarzanie i odtwarzanie różnych informacji. Z wiekiem bardzo często pojawiają się problemy z pamięcią, ale także z koncentracją. Koncentracja jest zjawiskiem, które polega na skupieniu uwagi, skierowaniu jej na określoną myśl, przedmiot, zagadnienie, wydarzenie, sytuację czy zjawisko i utrzymywaniu w czasie. Pamięć i koncentracja są bardzo istotnymi umiejętnościami, a co ważne kształtują się już w dzieciństwie. Z wiekiem skutki ich braku stają się dla bardzo uciążliwe.

Za prawidłowe zapamiętywanie odpowiadają ośrodki kory mózgowej, które z wiekiem stają się coraz mniej sprawne. Problem ten dotyczy nie tylko osób starszych ale także młodych. Nieprawidłowe funkcjonowanie tych ośrodków w mózgu powoduje słabsze przyswajanie informacji oraz ich przekazywanie.

Zapamiętywanie a starzenie się

Starzenie fizjologiczne jest procesem naturalnym i normalnym, związanym z wiekiem. Z czasem dochodzi do wolniejszego kojarzenia, uczenia się, zapamiętywania oraz przekazywania informacji. Jest to wynikiem ginięcia neuronów (komórek nerwowych) oraz zahamowaniem tworzenia się nowych połączeń synapytcznych. Połączenia pomiędzy komórkami nerwowymi odpowiada także za kłopoty z koncentracją. W miejsce neuronów, które zginęły, bądź zostały uszkodzone nigdy nie powstaną nowe. Proces ten powoduje jednocześnie zmniejszenie masy mózgu.

Wpływ na pogarszanie pamięci ma także sytuacja psychospołeczna. Dotyczy to wszelkich sytuacji stresujących i towarzyszących im negatywnym emocjom. Wymienić tutaj należy problemy finansowe, stratę pracy, śmierć osoby bliskiej, konflikty w rodzinie, a nawet zmianę miejsca zamieszkania. Na pogorszenie pamięci i koncentracji wpływ mają również różne choroby, głównie neurologiczne (np. choroba Alzheimera), stosowanie różnych leków, infekcje zarówno wirusowe jak i bakteryjne.

Czytaj również: Japońskie zapalenie mózgu – przyczyny, objawy, leczenie, szczepionka

Problemy z pamięcią u osób starszych

Problemy z pamięcią mogą pojawiać się w każdym wieku, najczęściej dotyczą one jednak osób starszych. W tej grupie pojawiają się problemy z pamięcią krótkotrwałą. Bardzo często objawia się to w ten sposób, iż osoby te:

• z trudnością zapamiętują nowe, przed chwilą przekazane im informacje,
• wykazują problemy z koncentracją,
• nie mogą sobie przypomnieć z kim i o czym przed chwilą rozmawiały,
• nie są w stanie odtworzyć informacji zasłyszanych.

W przypadku osób starszych pamięć długotrwała bardzo często działa bez zarzutu. Zdarzają się przypadki, iż działa ona nawet lepiej niż w młodym okresie życia. Zaburzenia pamięci długotrwałej w starszym wieku najczęściej są następstwem chorób, niewłaściwego stylu życia, nadmiernych stresów, nadużywania alkoholu, papierosów, niedoborów witamin czy z częstymi wahaniami nastroju.

Osoby starsze same zauważają, że ich pamięć i koncentracja wraz z wiekiem funkcjonują gorzej. Najczęściej problemy z pamięcią u osób starszych dotyczą:

• przypomnienia sobie imion i nazwisk najbliższych domowników, krewnych czy znajomych pomimo bardzo dobrego zapamiętania rysów ich twarzy,
• zapominanie nazw używanych codziennie rzeczy,
• problemów z orientacją przestrzenną, np. zapominania lokalizacji ulic,
• występowania problemów z liczeniem, co wiąże się z trudnościami w opłacaniu rachunków czy planowaniu wydatków
• rozkojarzenia, poczucia zagubienia i poczucia niepewności,
• unikania kontaktów z rodziną znajomymi wskutek trudności z kojarzeniem i zapamiętywaniem,
• zapominania podstawowych słów,
• stopniowego zmniejszenia zasobu słów,
• pojawiania się trudności z przyswajaniem i zapamiętywaniem nowych informacji,
• zapominania trasy powrotnej do domu, zamknięcia drzwi, wyłączenie żelazka, kuchenki gazowej czy dokonania opłat stałych,
• pojawienia się problemów z uczeniem się, przyswajaniem nowej wiedzy, rozwojem.

Co robić by poprawić pamięć i koncentrację osoby starszej?

Kondycja fizyczna

Dotleniony i właściwie ukrwiony mózg zawsze pracuje lepiej i wydajniej. Warto zatem znaleźć czas na aktywność fizyczną (przebywanie na świeżym powietrzu, poranna gimnastyka, spacery, bieganie czy chodzenie o kijkach). Warto aranżować spotkania ze znajomymi w sposób aktywny a unikać spędzania wolnego czasu w sposób bierny, np. przed telewizorem. Ćwiczenia te powinny być regularne i dostosowane do kondycji osoby starszej.

Sen i wypoczynek

Brak snu, problemy z zasypianiem czy nocne budzenie się powodują, iż mózg nie jest w stanie wydajnie pracować, pojawiają się problemy z pamięcią i koncentracją, rozdrażnienie. Długotrwały brak snu i wypoczynku a w konsekwencji tego pojawiający się stres niszczy komórki nerwowe (neurony).

Dobre samopoczucie i pozytywne nastawienie

W momencie gdy ciągle jesteśmy zestresowani, smutni i negatywnie nastawieni do życia pojawiają się problemy z koncentracją i zapamiętywaniem przekazywanych nam informacji. Należy nauczyć się walczyć ze stresem i zmienić swoje nastawienie na przyjazne i pozytywne. Warto także nabrać dystansu do pewnych spraw czy osób.

Odżywianie

Prawidłowe odżywianie daje możliwość prawidłowego i sprawnego funkcjonowania mózgowi. Należy jeść dużo warzyw i owoców, w których zawarte są antyoksydanty, warto jeść ryby, ponieważ zawierają nienasycone kwasy tłuszczowe. Ciemne pieczywo, otręby, brązowy ryż, pełnoziarniste pieczywo oraz orzechy, ziarna soi, dyni i słonecznika to produkty, których nie powinno zabraknąć w diecie.

Trening pamięci

Osoby starsze powinny trenować pamięć (zarówno same jak i przy pomocy rodziny oraz znajomych). Trening pamięci u osób starszych musi być regularny, ważne by odbywał się każdego dnia. Pamięć można ćwiczyć poprzez zapamiętywanie nazw ulic, bloków, imion i nazwisk osób, które poznajemy, układanie puzzli, grę w szachy czy warcaby. Ważną rolę odgrywa czytanie książek oraz prasy. Pomocny może okazać się komputer wraz z wybranymi aplikacjami.

Ćwiczenie na koncentrację u osób starszych

Koncentracja to nic innego jak skierowanie i skupienie uwagi na określonym wydarzeniu bądź zadaniu. Dzięki niej możliwe jest efektywne i szybkie wykonywanie pracy fizycznej oraz umysłowej.

Przyczyny problemów z koncentracją mogą być różne od silnego stresu, zmartwień, lęków, pospiechu, braku snu, odpoczynku, hałasu po ból, wiek, choroby (np. choroba Alzheimera) i urazy. Aby utrzymać koncentrację zawsze na najwyższym poziome ważne jest:

• nastawienie psychiczne,
• prawidłowo funkcjonujący organizm (sen, odpoczynek, odżywianie),
• otoczenie,
• oraz ćwiczenia.

W każdym przypadku bardzo ważną rolę odgrywa zdiagnozowanie przyczyny występowania problemów z koncentracją. W celu poprawy koncentracji należy zadbać o zdrowie, ograniczyć hałas, planować zadania oraz zadbać o miejsce pracy czy nauki. Koncentrację można także usprawniać i ćwiczyć. Proces ten wymaga regularności, powtarzalności, cierpliwość oraz spokoju.

Proste ćwiczenia na koncentrację:

• odliczanie od 100 do 1 lub odwrotnie od 1 do 100,
• rozwiązywanie krzyżówek,
• układanie puzzli,
• sudoku,
• gra na instrumentach,
• medytacja,
• techniki relaksacji,
• ćwiczenia ruchowe,
• pobudzanie wyobraźni.

Co poprawia pamięć i koncentrację?

W aptekach znajduje się ogromna ilość substancji i leków wspomagających pracę mózgu. Znanym preparatem jest lecytyna, która poprawia zdolności pamięciowe. Zawiera ona cholinę, która dostępna jest w produktach sojowych oraz jajkach. Warto także sięgnąć po preparaty z miłorzębem japońskim, żeń-szeniem, z kofeiną oraz po minerały, witaminy, które zwiększają wydajność mózgu. Na zdolność koncentracji i kojarzenia wpływa także wyciąg z liści Bacopa monnieri . Wspiera zdolności poznawcze, co jest szczególnie ważne u ludzi w podeszłym wieku.Warto dostarczać organizmowi odpowiednie ilości witaminy B12, fosforu oraz magnezu, gdyż wpływają one na prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego oraz sprawne przewodnictwo bodźców nerwowych. Witamina A oraz cynk chronią organizm przed wczesnym starzeniem się.