Sen polifazowy – na czym polega?

Sen polifazowy – co to?

Sen polifazowy to taki rodzaj snu, w którym rezygnuje się z długiego, zazwyczaj 8-godzinnego snu, trwającego bez przerw, na rzecz krótszych faz snu. W taki sposób sypiali m.in. Leonardo da Vinci, Albert Einstein czy Napoleon.

Eksperci zajmujący się odpoczynkiem i regeneracją wyróżniają dwie główne techniki spania:

• sen monofazowy – czyli sen odbywany raz na dobę, trwający nieprzerwanie co najmniej kilka godzin (około 6-8 godzin). Składa się z kilku faz: zasypianie, faza NREM, sen głęboki i faza REM. Cały cykl w ciągu nocy powtarza się kilkukrotnie, z czasem jedynie wydłuża się faza REM;
• sen polifazowy – mówiąc najprościej to każda inna forma spania, gdzie dominują krótkie drzemki odbywane w trakcie dnia, umożliwiające szybką regenerację organizmu. W tym przypadku nie dochodzi do regularnego powtarzania się całego cyklu faz snu.

Sen polifazowy nie jest naturalnym zwyczajem, lecz specjalną techniką opracowaną głównie po to, by zredukować do minimum ilość niezbędnego w ciągu doby czasu na sen, przy jednoczesnym zachowaniu zdolności do normalnego funkcjonowania i przyzwoitego samopoczucia, zarówno pod względem fizycznym, jak i umysłowym. Za prekursora metody snu polifazowego uznaje się Leonarda Da Vinci. Wykorzystywana była ona ponadto przez tak znane postacie, jak Albert Einstein czy Napoleon.

Rezygnując z długiego, kilkugodzinnego snu zasadniczego na rzecz krótkich, ale często odbywających się drzemek, mózg odpoczywa na bieżąco, zachowując lepszą koncentrację i zdolność do szybkiego reagowania na bodźce natychmiast po przebudzeniu. Kluczem do skuteczności tej metody okazuje się jednak regularność. Drzemki, by były naprawdę efektywne, muszą odbywać się o stałych porach.

Sen polifazowy – najpopularniejsze rodzaje

Analizując system snu polifazowego, można wyróżnić kilka najczęściej stosowanych rodzajów tej metody. Są to głównie: sen bifazowy, everyman, dymaxion, uberman i siesta. Różnią się długością i ilością faz snu oraz drzemek.

Czym się charakteryzują?

• Sen bifazowy – stanowi połączenie drzemki w ciągu dnia z właściwym odpoczynkiem nocnym, który jednak ulega skróceniu do maksymalnie 6 godzin. Drzemka z kolei nie powinna trwać dłużej niż 20-30 minut. W dzisiejszych czasach wiele osób stosuje na co dzień właśnie tę technikę, nie będąc nawet w pełni tego świadomym.
• Everyman – metoda ta ogranicza sen właściwy do 3-4 godzin na dobę, dokładając do niego krótkie, 20-30-minutowe drzemki kilkukrotnie w ciągu dnia.
• Dymaxion, czyli sen czterofazowy – pozwala ograniczyć czas snu do 2 godzin w ciągu doby. Zakłada odbywanie regularnie (co 6 godzin) drzemek, trwających 30 minut.
• Uberman – kolejna z metod pozwalająca ograniczyć ilość snu do 2 godzin na dobę. Kierując się jednak tą techniką snu polifazowego, zakładamy odbywanie co cztery godziny krótkich, 20-minutowych drzemek w ciągu całej doby. Metoda ta została stworzona przede wszystkim z myślą o żołnierzach i wojskowych, którzy muszą być na polu bitwy w stałej gotowości.
• Siesta – technika wykorzystywana głównie przez mieszkańców krajów, gdzie w ciągu dnia panują wysokie temperatury. Zakłada ograniczenie snu nocnego na rzecz popołudniowego odpoczynku, gdy na zewnątrz panują najwyższe temperatury.

Sen polifazowy – dla kogo?

Sen polifazowy to rozwiązanie, które najczęściej wykorzystywane jest przez wojskowych, studentów, sportowców oraz osoby pracujące w nienormowanych godzinach pracy. Mogą z niego korzystać jednak wszyscy, którym zależy na możliwościach, jakie oferuje ta metoda.

Należy jednak pamiętać, że sen polifazowy rozregulowuje nasz naturalny rytm okołodobowy (dzień – noc) i zmniejsza poziom produkowanej melatoniny, co w długotrwałej perspektywie może jednak nieznacznie zmniejszać wydajność organizmu.

Jak przejść na sen polifazowy?

Chcąc wypróbować metodę odpoczynku, jaką jest sen polifazowy, należy w pierwszej kolejności zastanowić się, jaki model spania będzie dla nas najbardziej odpowiedni, uwzględniając codzienne zobowiązania i tryb życia.

Początkowo przestawienie się na ten rodzaj odpoczynku i rezygnacja z długotrwałego snu głębokiego mogą nie być proste, lecz z czasem organizm powinien zaadaptować się do nowych warunków. Zazwyczaj okres adaptacji w przypadku snu polifazowego wynosi od kilku dni do nawet kilku tygodni. Jak przyspieszyć osiągnięcie sukcesu? Pomocne może okazać się ułożenie grafiku drzemek w ciągu dnia i dokładne jego przestrzeganie, zarówno jeśli chodzi o częstotliwość, jak i długość ich trwania. Warto również zadbać o odpowiednią higienę i jakość snu, na które wpływają między innymi warunki oświetlenia, wygodne łóżko czy odpowiednia temperatura otoczenia.

Sen polifazowy a zdrowie

Choć pierwsze doniesienia na temat snu polifazowego pochodzą już sprzed kilkuset lat, tak naprawdę większość badań na ten temat została przeprowadzona stosunkowo niedawno. Według nich sen polifazowy nie różni się znacząco pod względem wpływu na zdrowie od snu monofazowego, pod warunkiem że przestrzegamy ustalonych wcześniej zasad.

Najczęściej jakiekolwiek zaburzenia w funkcjonowaniu organizmu pojawiają się w początkowej fazie adaptacyjnej, a większość z nich (jak np. spadek koncentracji) ma charakter przemijający.

Większość badań zakłada jednak, że sen polifazowy ma być jedynie rozwiązaniem przejściowym i nie może być stosowany niezmiennie przez długi czas, wtedy bowiem dochodzi do stałego spowolnienia reakcji na bodźce i zmniejszenia zdolności poznawczych człowieka. Wynika to chociażby ze wspomnianego wcześniej niedoboru syntetyzowanej przez nasz organizm w godzinach nocnych melatoniny.