Konfabulacja (wspomnienie rzekome) – czym jest, przyczyny u dzieci i dorosłych

Konfabulacja – co to jest?

Konfabulacja zaliczana jest do zaburzeń pamięci – stanowi ona jeden z podstawowych wyróżnianych w psychopatologii problemów. Określana ona bywa również mianem wspomnień rzekomych i zasadniczo to określenie oddaje istotę tego problemu – konfabulować oznacza bowiem opowiadać o rzeczach, które nie są prawdziwe lub które nigdy nie miały miejsca.

Konfabulant (jak często – choć medycznie nie do końca poprawnie – określa się pacjentów przejawiających konfabulacje) może opowiadać bardzo rozmaite historie, które nie mają nic wspólnego z prawdą. Konfabulacje u dorosłych mogą dotyczyć zarówno zdarzeń, które wydarzyły się niedawno jak i takich, które miały miejsce w dość odległej nawet przeszłości.

Zobacz też: Mitomania, czyli kłamstwo patologiczne

Konfabulacja – przyczyny

Skąd bierze się konfabulacja – choroba, zaburzenie, a może jest ona spowodowana patologiczną chęcią człowieka do kłamania? Otóż same konfabulacje nie są chorobą, a tak naprawdę pojawiają się one przede wszystkim wtedy, gdy dojdzie do uszkodzenia ośrodków mózgowia, które to związane są ze zjawiskami pamięciowymi. Zauważalne jest to, że głównie uszkodzenia dokonane w obrębie płatów czołowych mózgowia oraz ciała modzelowatego doprowadzają do tego, że u ludzi spotykana jest konfabulacja. Psychiatria jest tą dziedziną medycyny, która w szczególny sposób zainteresowana jest wspomnieniami rzekomymi – w przebiegu różnych zaburzeń i schorzeń psychicznych jednym z ich objawów może być właśnie konfabulacja. Psychologia również zajmuje się konfabulacjami – specjaliści tej dziedziny poszukują bowiem nie tylko tego, jakie mogą być przyczyny konfabulacji, ale i prowadzą oni poszukiwania coraz to kolejnych metod terapeutycznych, dzięki którym możliwe będzie wyeliminowanie konfabulowania u pacjenta.

Podkreślając więc raz jeszcze, sama konfabulacja nie jest chorobą, a objawem jakichś zaburzeń i pojawiać się ona może w przebiegu:

• schorzeń z grupy otępień (takich jak np. choroba Alzheimera),
• zespołu Capgrasa,
• zespołu Korsakowa (który stanowi powikłanie długotrwałego nadużywania alkoholu – ze względu na taką możliwą przyczynę wspomnień rzekomych, czasami określa się je jako konfabulacja alkoholowa),
• schizofrenii,
• zapalenia mózgu,
• udaru płata czołowego mózgu,
• krwotoku podpajęczynówkowego,
• zespołu Antona.

Konfabulacja u dorosłych – kiedy występuje?

Prawda jest taka, że większość ludzie mylnie rozumie to, czym jest konfabulacja – znaczenie tego terminu jest inne niż przyszło powszechnie sądzić. Otóż nierzadka jest sytuacja, gdzie konfabulacje u dorosłych utożsamiane są z kłamstwami bądź z mitomanią. Zdecydowanie nie jest to prawdą – o kłamstwie można mówić bowiem wtedy, kiedy człowiek celowo (z różnych powodów) przekazuje innym ludziom nieprawdziwe informacje. Z konfabulacjami jest zaś zdecydowanie inaczej. Po pierwsze osoba, która doświadcza wspomnień rzekomych, nie jest świadoma tego, że są one nieprawdziwe. Po drugie pacjent taki nie wprowadza innych ludzi w błąd celowo – robi to całkowicie nieświadomie i mimowolnie.

O konfabulacjach mówi się, że mają one za zadanie zapełniać istniejące w pamięci chorych luki. Nie jest jasne to, dlaczego u ludzi z zaburzeniami pamięci doświadczane przez nich deficyty mogą być „kompensowane” właśnie poprzez fałszywe wspomnienia. Ludzki umysł nawet dla tych badaczy, którzy analizują jego pracę od dziesięcioleci, pozostaje wciąż zagadką, dlatego też o tym, jaki jest dokładny patomechanizm; przyczyny konfabulowania, dowiemy się – jeżeli w ogóle – zapewne dopiero za pewien czas.

Konfabulacja u dzieci

Konfabulacje bywają spotykane zarówno wśród dorosłych osób, jak i u zdecydowanie młodszych ludzi. Dzieciom również zdarza się konfabulować – wspomnienia rzekome bywają nawet uznawane za pewien naturalny etap rozwojowy. Z tego właśnie powodu u małego dziecka konfabulacje raczej nie stanowią powodu do niepokoju, jeżeli jednak zaczyna ono dorastać (np. wchodzić stopniowo w wiek nastoletni), a mimo to nadal zauważalna jest u niego tendencja do występowania wspomnień rzekomych, to taki stan może być już niepokojący i wynikać niekoniecznie z procesów rozwojowych, a stanowić przejaw istnienia u dziecka jakiejś choroby. W takiej sytuacji konfabulacje u dzieci zdecydowanie powinny zostać skonsultowane z lekarzem.

Konfabulacja – leczenie

Samych konfabulacji – jako, że są one objawem, a nie chorobą – się nie leczy. Oddziaływania terapeutyczne kierowane są ku przyczynie występowania wspomnień rzekomych – to właśnie dlatego u pacjenta, który konfabuluje, aż tak istotne jest poszukiwanie czynników, które odpowiadają za występowanie u niego wspomnień rzekomych.

Leczenie może wyglądać bardzo różnie – przykładowo u chorych, u których doszło do zespołu Korsakowa, do normalizacji ich stanu doprowadzić może całkowite zaprzestanie spożywania alkoholu, ale i suplementacja witaminy B₁ (to właśnie jej niedobory odpowiadają za występowanie tego problemu). Wtedy, gdy u pacjenta wystąpiło krwawienie wewnątrzczaszkowe, konieczne może być przeprowadzenie u niego zabiegu operacyjnego. W sytuacji zaś, gdy konfabulacje powiązane są z zapaleniem mózgu czy ze schizofrenią, w leczeniu wykorzystana może być farmakoterapia.