Egocentryk – kim jest? Czym się różni od egoisty?

Egocentryk – kim jest?

Egocentryzm to sposób myślenia, w którym jednostka skupia się na realizacji własnych potrzeb i interesów – bez zwracania uwagi na potrzeby, jakie mają inni ludzie.

Często używamy terminu egocentryk, gdy mówimy o kimś, kto zawsze stawia siebie w centrum zainteresowania i ignoruje położenie innego człowieka. W codziennym życiu egocentryzm jest postrzegany jako negatywna cecha charakteru, a egocentryk – jako osoba, która dąży do natychmiastowego zaspokojenia swoich potrzeb. Nic więc dziwnego, że ta cecha osobowości nie jest najmilej przyjmowana w otoczeniu egocentryka.

Egoista, egocentryk – czym się różnią?

Wiele osób używa terminów egocentryzm i egoizm zamiennie. Nie jednak to jednak właściwe. Choć działanie egoisty wydaje się do złudzenia podobne do działania egocentryka, to jest on realnie osadzony w rzeczywistości. Z kolei egocentryk w codziennym życiu faktycznie jest przekonany o własnej racji i nie potrafi przyjąć perspektywy drugiej osoby. Nie myśli więc „narzucam innym swoją wolę”, przyjmuje swoje działanie za ogólny punkt widzenia. Problem egocentryzmu leży głębiej w ludzkiej psychice i jest bardziej skomplikowany niż zachowanie egoistyczne.

Przyczyny egocentryzmu

Choć wielu może wydawać się to dziwne, egocentryzm sam w sobie nie jest nienaturalnym mechanizmem psychicznym. Wręcz przeciwnie, przejawia go każde zdrowo rozwijające się dziecko i niejeden rodzic doskonale o tym wie. Egocentryzm dziecięcy pozwala małemu człowiekowi jasno informować o swoich potrzebach. Dzieci w wieku przedszkolnym jeszcze nie potrafią zrozumieć zdań odnoszących się do empatii, ich emocje złożone nie są bowiem jeszcze wykształcone. Naturalny egocentryzm zanika na późniejszych etapach rozwoju, kiedy dzieci poznają perspektywę innych osób i zauważają, że wiele z nich myśli inaczej. Zaczyna więc rozumieć, że nie jest centrum wszechświata i niekoniecznie jego własny punkt widzenia jest najlepszy.

Egocentryzm dziecięcy badał przez lata austriacki psycholog rozwojowy Jean Piaget. Szczególnie istotne były tutaj wyniki jednego testu. Dzieci sadzane były przy makiecie przedstawiającej góry. Po drugiej stronie stołu znajdowała się figurka fotografa. Eksperymentator prosił badanych, aby wskazały obrazek z własną perspektywą, oraz z perspektywą fotografa. Okazało się jednak, że maluchy wybierały jeden i ten sam obrazek. Nie były bowiem w stanie zrozumieć, że osoba naprzeciwko widzi góry z innej perspektywy; opis dziecka był taki sam dla obydwu wersji.

W ten sposób Piaget odkrył, że małe dzieci nie potrafią patrzeć z innego punktu widzenia niż własny – są przekonane, że to, co widzi osoba siedząca w innym miejscu, to ten sam obraz, który widzą one same. Małe dziecko przyjmie zawsze swoją perspektywę. Dopiero dzieci w wieku szkolnym potrafią wczuć się w cudzą – umożliwiają im to właśnie wykształcone już emocje złożone.

Dorosły egocentryk – skąd się bierze?

Egocentryzm dziecięcy zaczyna zanikać mniej więcej w wieku pójścia do szkoły. Dziecko odchodzi wówczas od egocentrycznego postrzegania świata, gdyż uczy się, że rówieśnicy mogą mieć inne zdanie. Po pewnym czasie potrafi wczuć się w ich potrzeby i uwzględnić je jako istotne.

Skoro egocentryzm zanika samoistnie w wieku szkolnym, skąd biorą się osoby egocentryczne w dorosłym życiu? Przyczyny należy doszukiwać się w nieprawidłowym przebiegu etapu rozwojowego. Problem ten może pojawić się zarówno u osób, których rodzice mieli tendencję do nadopiekuńczości, rozpieszczania i stawiania dziecka w centrum uwagi, jak i u tych, które mają doświadczenia zaniedbania emocjonalnego i niską samoocenę. Zdarza się, że egocentryk był również ofiarą przemocy w dzieciństwie.

Egocentryk – cechy charakteru

Jak rozpoznać egocentryzm u osoby dorosłej? Najbardziej charakterystyczne są tendencje do przeceniania siebie i myślenia jedynie o swoich potrzebach, ignorując potrzeby innych. Egocentryk stawia siebie w centrum uwagi, a jego myśli krążą wokół swoich interesów. Nie znosi sprzeciwu i nie zauważa potrzeb innych, jest też przekonany, że inni „wszystkie rzeczy robią gorzej ode mnie”. Jeśli egocentryzm nie zostanie prawidłowo przepracowany, może doprowadzić do poważnych konsekwencji, takich jak głębsze problemy z osobowością i zaburzenia psychiczne. Może też odbić się na prywatnym życiu – wiele osób twierdzi bowiem, że egocentryk nie potrafi kochać i nie chce wchodzić z nim w głębsze relacje.

Egocentryzm – jak sobie z nim radzić?

Nie jest łatwo namówić egocentryka na leczenie, na pierwszą sugestię ze strony bliskiej osoby zazwyczaj czuje się urażony i jest niemal pewne, że nie wyrazi zgody. Jeśli jednak się uda, podstawową metodą jest psychoterapia . Terapeuta daje pacjentowi przydatne wskazówki, aby mógł przeanalizować sytuację i własny tok myślenia. Przy pomocy specjalisty egocentryk stara się odpowiedzieć sobie na poniższe pytania: czy reaguję nadmiernie emocjonalnie? Czy potrafię przyjąć cudzą perspektywę? Nieraz dochodzi do pojawienia się poczucia winy: pacjent zastanawia się, czy jako egocentryk potrafi kochać, czy jest wartościową osobą. Jednak specjalista pomaga mu przejść przez ten etap.

Osoba w terapii i terapeuta starają się wybrać najkorzystniejsze metody terapeutyczne, które pacjent może wdrożyć w swoim życiu. Jeśli czujesz, że masz tendencję do egocentryzmu, nie wahaj się więc skontaktować ze specjalistą. Dzięki diagnozie i terapii otrzymasz przydatne wskazówki, które pomogą Ci dokonać korekty błędów poznawczych popełnianych przez całe życie.