D-MER – trudne emocje podczas karmienia piersią

Czym jest D-MER – zjawisko podczas karmienia piersią

D-MER (dysphoric milk ejection reflex, czyli wypływ mleka z dysforią) to syndrom, o którym zaczęto mówić w 2007 roku. Jako pierwsza nazwę nadała mu Alia Macrina Heise – konsultantka laktacyjna, która zauważyła tę przypadłość u siebie samej.

Istota D-MER polega na pojawianiu się bezpośrednio przed wypływem mleka negatywnych emocji. Najczęściej wymienia się tu złość, uczucie pustki, przygnębienie, irytację, niektóre kobiety mówią nawet o chwilowym ataku paniki [1].

Należy w tym miejscu wyraźnie zaznaczyć, że D-MER nie dotyczy samego karmienia piersią, a momentu poprzedzającego wypływ mleka z piersi. To również wyjaśnia, dlaczego negatywne emocje odczuwane są bardzo krótko - zaledwie od kilkunastu sekund do około 2 minut.

Symptomy D-MER mogą pojawić się zarówno przy pierwszym dziecku, jak i przy każdym kolejnym.

Objawy D-MER

Objawy D-MER mogą być zróżnicowane, niemniej najczęściej wymienia się:

• uczucie nagłej pustki w żołądku, często przyrównywane do stanu niepokoju, który pojawia się przed spodziewanym otrzymaniem złych informacji,
• smutek,
• strach,
• drażliwość,
• irytacja,
• poczucie bezradności,
• lęk,
• pobudzenie emocjonalne [2].

W publikacjach na temat D-MER wyróżnia się trzy stopnie nasilenia problemu. Gdy syndrom ma łagodny przebieg, młodym matkom dokucza przede wszystkim lęk, uczucie dziwnej pustki w żołądku, a także poczucie beznadziejności. Objawy te zazwyczaj samoistnie znikają w ciągu trzech miesięcy od porodu, w związku z czym mama najczęściej nie potrzebuje specjalistycznej pomocy.

Jeśli podczas wypływu mleka z piersi u młodej matki pojawiają się dodatkowo krótkie ataki paniki oraz drażliwość, mówimy o umiarkowanym nasileniu D-MER. W takim przypadku objawy utrzymują się znacznie dłużej, bo nawet przez 12 miesięcy karmienia piersią. Zdarza się, że symptomy ustępują samoistnie, niemniej wiele matek podejrzewa już u siebie pewne zaburzenia i szuka pomocy u specjalisty.

O ciężkim nasileniu D-MER mówi się wówczas, gdy matka przez długie miesiące w momencie wypływu mleka z piersi odczuwa nie tylko spadek nastroju, lęk, poczucie beznadziejności, panikę czy drażliwość, ale również złość, silne napięcie i pobudzenie. W najpoważniejszych przypadkach D-MER u młodej matki mogą pojawić się nawet myśli samobójcze - wówczas niezbędna jest już oczywiście jak najszybsza konsultacja lekarska, a nierzadko rozpoczęcie farmakoterapii [3].

Negatywne uczucia związane z wypływem mleka - przyczyny

Początkowo sądzono, że za ataki paniki oraz inne negatywne emocje pojawiające się bezpośrednio przed karmieniem piersią odpowiedzialne są zmiany w wydzielaniu oksytocyny [1]. To oksytocyna bezpośrednio odpowiada bowiem za wypływ mleka.

W miarę rozpoznawania problemu okazało się, że o wiele większą rolę w występowaniu objawów D-MER odgrywają zmiany poziomu dopaminy oraz prolaktyny [2]. W tym miejscu należy wyjaśnić, że dopamina jest neuroprzekaźnikiem, który ma duży wpływ na nasze samopoczucie psychiczne (emocje). W momencie, w którym dochodzi do spadku poziomu dopaminy, pojawiają się objawy ze spektrum przygnębienia: to smutek, poczucie winy, lęk, i wrażenie bezradności.

W trakcie karmienia piersią następuje wyrzut prolaktyny, co stanowi dla organizmu sygnał, że musi on zacząć produkować mleko. Zwiększenie poziomu prolaktyny wywołuje jednocześnie zmniejszenie się poziomu dopaminy. Zdecydowana większość kobiet nie zauważy w związku z tym zmian samopoczucia, u niektórych jednak natychmiast pojawią się silne objawy D-MER.

Podsumowując, nie ma żadnych powodów, aby karmiąca cierpiąca na D-MER czuła się złą matką. W tym przypadku nie chodzi bowiem o niechęć do swojego dziecka, dojrzałość karmiącej czy choćby jej cierpliwość. Przyczyny dolegliwości mają charakter wyłącznie hormonalny. I tak jak nikt nie może siłą woli powstrzymać wypadania włosów, do którego dochodzi na skutek obniżenia poziomu hormonów tarczycy, tak i kobieta karmiąca nie może powstrzymać smutku, który pojawia się w trakcie wyrzutu mleka i spadku poziomu dopaminy.

Działania, które wpływają na intensywność objawów D-MER

Na podstawie badań nad czynnikami wpływającymi na poziomy dopaminy i oksytocyny naukowcy stworzyli listę działań, które mogą zwiększać lub zmniejszać natężenie objawów D-MER [3].

Obecnie przypuszcza się, że nasilenie symptomów ze spektrum przygnębienia i złości może zmniejszać się na skutek:

• palenia papierosów (palenie skutkuje wzrostem poziomu dopaminy, ale należy pamiętać, że obniża poziom oksytocyny; oczywiście nie zaleca się palenia w celu zmniejszenia nasilenia objawów D-MER),
• zażywania pseudoefedryny (u kobiet zażywających pseudoefedrynę - np. podczas przeziębienia, dochodzi do osłabienia laktacji, co z kolei oznacza wzrost poziomu dopaminy),
• jedzenia lodów czekoladowych (działanie to skutkuje zwiększeniem się poziomu dopaminy).

Działania, które nasilały symptomy D-MER, to przede wszystkim:

• przyjmowanie metoclopramidu (środka przeciwwymiotnego),
• spożywanie kofeiny,
• narażenie się na ostry stres (stres powoduje obniżenie się poziomu dopaminy),
• spotkania rodzinne (zauważono, że spotkania z bliskimi zwiększały nasilenie symptomów ze spektrum przygnębienia, aczkolwiek nie wiadomo, dlaczego tak się dzieje).

Czynnikiem, który nie ma natomiast żadnego wpływu na pojawienie się czy intensywność objawów D-MER, jest spożycie jednej porcji alkoholu.

Negatywne emocje a karmienie piersią: opis przypadku

Aby łatwiej zrozumieć, czym jest D-MER, w jakich okolicznościach może występować i dlaczego syndrom też może skutecznie zniechęcić do karmienia piersią, warto przytoczyć przypadek wspomnianej Alii Macriny Haise - konsultantki laktacyjnej, która jako pierwsza opisała symptomy zjawiska.

A. M. Haise była doradczynią dr. karmienia piersią w programie IWC (Women, Infants and Children). Objawy D-MER pojawiły się u niej nie przy pierwszym dziecku, a dopiero przy trzecim. Warto dodać, że noworodek przyszedł na świat w domu, poród przebiegł bez żadnych komplikacji, matka nie zauważyła również żadnych problemów z karmieniem piersią.

Jak wynika z publikacji zamieszczonej w International Breastfeeding Journal, na początku A.M. Haise zaczęła zastanawiać się nad tym, czy doświadczane objawy - uczucie pustki, poczucie winy, szereg symptomów ze spektrum niepokoju i złości, mogą wskazywać na depresję poporodową. Jej wątpliwości wzbudzało jednak spostrzeżenie, że negatywne emocje utrzymują się bardzo krótko i dzieje się to tylko i wyłącznie w okolicznościach związanych z karmieniem piersią. Warto zauważyć, że objawy pojawiały się nie tylko w chwili przystawiania noworodka do piersi, ale również gdy mleko było odciągane (ręcznie lub mechanicznie) oraz gdy wypływało automatycznie podczas myślenia o dziecku. Czasem wystarczyła drobna stymulacja brodawek - na przykład podrażnienie na skutek kontaktu z bielizną, by w danym momencie u młodej matki natychmiast pojawił się gwałtowny spadek nastroju [3].

Szczęśliwie złożyło się, że symptomy D-MER wystąpiły u konsultantki laktacyjnej. A. M. Haise postanowiła podzielić się swoim doświadczeniem z innymi specjalistami. Na gruncie tej współpracy powstała strona internetowa d-mer.org, która stanowi wsparcie dla kobiet borykających się z podobnym problemem. Strona przekierowuje również do grupy wsparcia na Facebooku - obecnie grupa ta łączy już ponad 3,6 tysiąca członków.

D-MER – jak często występuje?

W 2019 roku w magazynie Breastfeed Magazine [4] ukazał się opis pierwszego badania, w którym określono częstotliwość występowania D-MER. Aby móc ją ustalić, przez 12 miesięcy podsuwano młodym matkom, zgłaszającym się na kontrolę w 6-8 tygodniu po porodzie, anonimowe ankiety. Zawierały on 36 pytań dotyczących między innymi objawów D-MER.

Na podstawie szczegółowych analiz zebranej dokumentacji uznano, że objawy ze spektrum niepokoju, przygnębienia i złości występowały u 9,1% kobiet. Uwzględniano nie tyle symptomy, które wskazywałyby na ogólną niechęć do karmienia piersią, ale typowe objawy D-MER, pojawiające się podczas wypływu mleka i mijające po dość krótkim momencie.

Z powyższego łatwo wysunąć wniosek, że choć większość młodych matek nie wie, czym jest D-MER, to naprawdę wiele może go doświadczać.

Ustępowanie objawów D-MER

D-MER nie jest jednostką chorobową, w związku z tym nie diagnozuje się go i nie leczy. Najczęściej zresztą nie ma takiej potrzeby, ponieważ - jak informuje Australian Breastfeeding Association (Australijskie Stowarzyszenie na Rzecz Karmienia Piersią), dolegliwości zazwyczaj ustępują w ciągu pierwszych trzech miesięcy karmienia. O wiele rzadziej dochodzi do sytuacji, w których symptomy D-MER są obecne przez 3-9 miesięcy, a nawet powyżej roku.

Jednocześnie warto wiedzieć, że jeśli negatywne emocje przeszkadzają młodej matce karmić piersią, są przyczyną intensywnych wyrzutów sumienia albo wręcz agresji, to warto zgłosić się do lekarza psychiatry i/lub do psychologa. W niektórych przypadkach konieczne jest zaprzestanie karmienia piersią oraz rozpoczęcie farmakoterapii.

D-MER: jak sobie pomóc?

Nawet jeżeli D-MER nie jest bardzo nasilony, to zazwyczaj i tak powoduje szereg negatywnych emocji, między innymi poczucie winy i smutek. Jak można sobie pomóc w przypadku wystąpienia takich objawów?

Najważniejsze jest, aby karmiąca mama potrafiła sobie wytłumaczyć, że pojawianie się objawów D-MER nie jest w żaden sposób zależne od jej emocji, uczuć czy woli. Syndrom jest tylko i wyłącznie efektem działania hormonów. Specjaliści często mówią o nim jak o fizjologicznym odruchu i porównują na przykład do odruchu kolanowego. Innymi słowy, nie ma możliwości wpłynięcia na pojawiające się emocje, a zatem nie powinny one też wiązać się z poczuciem winy.

Aby poprawić swój stan emocjonalny, ważne jest również, aby:

• Otaczać się wsparciem

D-MER może wywoływać uczucie zawstydzenia, z którego będzie wynikała niechęć do mówienia o własnych emocjach. Warto te uczucia zwalczyć i otoczyć się stosownym wsparciem - nie tylko partnera, ale również kobiet, które mają dzieci i doświadczyły różnych trudności w zakresie karmienia piersią.

• Dbać o kontakt "skóra do skóry"

Z badań wynika, że kontakt "skóra do skóry" wpływa na zmniejszenie się poziomu kortyzolu w organizmie matki. Kortyzol nazywany jest również "hormonem stresu", a stres, jak wynika z przytoczonych wyżej badań, powoduje nasilenie się objawów D-MER.

• Ćwiczenie uważności

W pokonaniu negatywnych emocji bardzo pomagają techniki uważności (mindfulness). Koncentrowanie się na sygnałach wysyłanych przez organizm ułatwia spojrzenie na nie nieco "z boku". Innymi słowy, uważna i skupiona na sobie mama jest w stanie pomyśleć: "Aha, właśnie poczułam smutek, co oznacza, że spadł poziom dopaminy w moim organizmie. To zaraz minie. "

Niezbędną pomoc - nie tylko w zakresie pokonywania objawów D-MER, ale także ogólnie pojętego karmienia piersią, można znaleźć również w poradni laktacyjnej. W placówkach tego typu pracują zazwyczaj serdeczne, wspierające osoby, które mają ogromną wiedzę i duże doświadczenie.

Jeśli natomiast młoda mama biegle posługuje się językiem angielskim, wsparcie i sposoby na poprawę nastroju znajdzie na stronie internetowej www.d-mer.org oraz na grupie na Facebooku (facebook.com/DMERORG/).

D-MER a awersja do karmienia piersią – różnice

Warto wiedzieć, że w niektórych przypadkach pojawiający się smutek, złość, poczucie bezradności czy lęk nie mają związku z D-MER, a z niechęcią do karmienia piersią. Na czym polega różnica i co robić, gdy karmienie nie sprawia młodej matce przyjemności, a wręcz ją odpycha?

BAA (Breastfeeding Aversion and Agitation) to niechęć do karmienia piersią, inaczej po prostu awersja. Występowanie negatywnych emocji wiąże się w tym przypadku z samą czynnością, a nie z hormonalnymi zmianami związanymi z wypływem mleka. W związku z tym przygnębienie, złość czy irytacja trwają przez całe karmienie, a nie przez zaledwie minutę czy dwie.

Awersja do karmienia piersią charakteryzuje się silnym pragnieniem "ucieczki" od dziecka albo natychmiastowego "oderwania" go od piersi. Kobiecie doświadczającej BAA mogą dokuczać przytłaczające myśli o byciu uwięzioną, stan ten może również prowadzić do chęci uszczypnięcia dziecka w czasie, gdy ono ssie. U wielu matek dominującym uczuciem w czasie karmienia jest nie smutek, a wściekłość i drażliwość [5], [6]. Wszystkie te myśli i pragnienia dosłownie znikają w momencie, w którym niemowlę przestaje ssać.

Warto również zauważyć, że kobieta cierpiąca na BAA nie czuje złości i irytacji w momencie wypływu mleka, np. w czasie, gdy pomyśli o dziecku i biust zaczyna się wypełniać. To kolejna, ważna różnica między D-MER a awersją do karmienia piersią.

To, co łączy oba syndromy, to wynikające z nich poczucie winy. Jednocześnie kobiety, które nie lubią karmić, nie mogą wyjaśnić tego zmianami hormonalnymi, więc trudno im się "usprawiedliwić". Nierzadko czują, że krzywdzą swoje dziecko. Nie rozumieją również, dlaczego nie mogą karmić piersią i - jak inne kobiety, odczuwać przy tym przyjemności.

Niestety jak dotąd nie wiadomo, dlaczego u niektórych młodych matek karmienie piersią wywołuje tak negatywne emocje. Z dostępnych dotąd badań wynika jedynie, że problem istnieje i że może być nieco nasilony u kobiet, które karmią w tandemie [6].

Niemniej kiedy karmienie piersią powoduje złość i rozdrażnienie, zdecydowanie należy poszukać rozwiązania. W niektórych przypadkach sprawdzić się może zatroszczenie się o większe ilości snu, a także o dobrą kondycję piersi. Istnieje spore prawdopodobieństwo, że negatywne emocje wobec dziecka zredukują się, jeśli ssanie brodawek nie będzie wywoływało intensywnego bólu.

Młoda mama, która w czasie karmienia dziecka zauważa u siebie objawy BAA, powinna również poszukać wsparcia psychicznego. Zapewnić je może personel poradni laktacyjnej, doświadczona położna bądź psycholog. Oczywiście w wyjątkowych sytuacjach, tj. gdy mama w trakcie karmienia czuje silną złość i pragnienie odepchnięcia bądź uderzenia dziecka, warto rozważyć wprowadzenie mleka modyfikowanego. Dobrą alternatywą może być również ściąganie pokarmu laktatorem i karmienie malca butelką.

D-MER a depresja poporodowa

Choć smutek i przygnębienie – emocje pojawiające się w związku z D-MER, mogą przywodzić na myśl depresję poporodową, należy wyraźnie podkreślić, że są to zupełnie inne stany. D-MER jest zazwyczaj niezbyt intensywną dolegliwością. Nie zagraża ona zdrowiu kobiety, choć sprawia, że karmienie piersią jest nieco utrudnione.

Depresja poporodowa jest już natomiast poważną chorobą, w przebiegu której u kobiety dominuje uczucie smutku, przygnębienia, charakterystyczne jest również poczucie winy, ciągłe uczucie zmęczenia, a także intensywne przeświadczenie o braku kompetencji w zakresie opieki nad dzieckiem. Stan ten zagraża zdrowiu kobiety, a w skrajnych przypadkach może doprowadzić do podjęcia próby samobójczej.

Jeśli nie masz pewności, czy dokucza ci D-MER, czy możesz cierpisz na poważne zaburzenia depresyjne, zadaj sobie te cztery ważne pytania:

• Czy negatywne emocje towarzyszą ci przez cały czas albo przez większość dnia, czy może jednak tylko na początku każdego karmienia piersią?
• Czy poza wyrzutami sumienia z powodu tego, że karmienie piersią nie sprawia ci wielkiej przyjemności, odczuwasz takie dolegliwości jak: zmęczenie, poczucie winy, uczucie pustki, brak energii, kłopoty ze snem?
• Czu odczuwasz silny lęk o dziecko, nie lubisz zostawać z nim sama?
• Czy miewasz myśli samobójcze?

Jeśli smutek i inne negatywne emocje towarzyszą ci przez cały czas, a do tego odczuwasz dodatkowe dolegliwości i silny lęk o dziecko lub gdy kiedykolwiek myślałaś o tym, aby odebrać sobie życie - oznacza to już, że nie dokucza ci zwykły D-MER. Być może cierpisz na depresją poporodową, w związku z czym koniecznie musisz skontaktować się z lekarzem psychiatrą i psychologiem. Możesz też skorzystać z telefonicznego centrum wsparcia dla osób w stanie kryzysu psychicznego - wystarczy, że zadzwonisz pod numer 800 70 2222. Podobnej formy wsparcia udziela Fundacja Itaka - Antydepresyjny Telefon Zaufania to 22 484 88 01.