Prawidłowy puls – normy tętna u dzieci, ciężarnych i dorosłych – jak mierzyć tętno?

Prawidłowy puls

Rytm serca jest – obok temperatury ciała, częstości oddechów i ciśnienia tętniczego – jednym z podstawowych parametrów życiowych, świadczących o stanie zdrowia. W czasie skurczu serca krew wyrzucana jest z lewej komory do aorty. Skurcze powodują przepływ krwi i rozchodzenie się wzdłuż naczyń fali ciśnienia, która jest wyczuwalna jako tętno.

Norma tętna w spoczynku u dorosłych wynosi od 60 do 100 razy na minutę. Puls, w pewnym uproszczeniu, mówi nam ile jest uderzeń serca na minutę. Ogólnie uznaje się, że niższe tętno jest odzwierciedleniem wydolnej pracy serca i dobrego stanu układu sercowo-naczyniowego. Przykładowo, u młodej, zdrowej i wysportowanej osoby tętno w czasie snu może dochodzić nawet do 30 uderzeń na minutę. Jeśli serce jest przystosowane do dużego obciążenia, jego praca jest na tyle wydajna, że może zaspokoić zapotrzebowanie organizmu na tlen nawet przy tak niskiej akcji.

Należy pamiętać, że na puls wpływają takie czynniki, jak:

• wiek,
• stopień wytrenowania,
• wydolność oddechowa – duży negatywny wpływ ma tutaj palenie papierosów,
• obecność chorób sercowo-naczyniowych, wysokie stężenie cholesterolu, cukrzyca,
• temperatura powietrza,
• ułożenie ciała,
• emocje – stres czy ekscytacja,
• wzrost i masa ciała,
• przyjmowane leki.

Uwzględniając wszystkie wymienione czynniki, należy zasięgnąć porady lekarza kiedy wysokie tętno (powyżej 100) utrzymuje się stale w czasie spoczynku (tętno spoczynkowe) lub jeśli niski puls występuje u osoby, która nie wykonuje regularnie aktywności fizycznej. Nieprawidłowe tętno powinno wzbudzić niepokój zwłaszcza gdy towarzyszą mu objawy, takie jak duszność, omdlenia czy zawroty głowy. Nierówne lub „skaczące tętno” może być wynikiem niemiarowej pracy serca i również powinno być zbadane przez lekarza.

Fachowo niskie tętno nazywa się bradykardią, a wysokie – tachykardią. Zbyt szybkie tętno może być wynikiem odwodnienia, krwotoku, anemii, gorączki lub nadczynności tarczycy. Patologiczne zwolnienie akcji serca występuje np. w niewydolności mięśnia sercowego lub w zaburzeniach przewodzenia.

Mierzenie pulsu – jak dokonać pomiaru tętna?

Lekarz w trakcie badania ocenia kilka cech tętna: częstość, wypełnienie, napięcie, chybkość, miarowość i różnice tętna w różnych tętnicach.

Puls mierzy się przykładając zazwyczaj dwa palce do tętnic, które są miękkie i położone płytko pod skórą, a przy tym opierają się o twarde podłoże, np. kość. Najczęściej pomiaru tętna dokonuje się na:

• tętnicach szyjnych wspólnych,
• tętnicy łokciowej – w dole łokciowym lub na nadgarstku po stronie małego palca,
• tętnicy promieniowej – na nadgarstku po stronie kciuka,
• tętnicy udowej – w pachwinie,
• tętnicy podkolanowej.

Aby zmierzyć puls, wystarczy policzyć ilość wyczuwalnych uderzeń na minutę. Nie trzeba tego robić przez pełną minutę. Wystarczy policzyć uderzenia w ciągu 15 lub 30 sekund, a następnie pomnożyć liczbę przez 4 lub 2. Jeśli chcemy zmierzyć tętno w czasie spoczynku, należy pamiętać, żeby odczekać kilka minut od ostatniego wysiłku, usiąść i wykonać parę spokojnych oddechów.

Tętno u dzieci – jaki jest prawidłowy puls?

Puls u dziecka powinien być zmierzony w trakcie każdej rutynowej wizyty u lekarza rodzinnego czy pediatry. Jeśli istnieje taka potrzeba, lekarz powinien wyjaśnić rodzicom, kiedy i jak zmierzyć puls u dziecka. Można to zrobić samemu w domu, zwłaszcza gdy dziecko skarży się na kołatanie serca, zdarzają się omdlenia, ma problemy z oddychaniem lub jest blade. Rodzice powinni również zostać poinformowani jaki jest prawidłowy puls w zależności od wieku ich dziecka. Mierzenie tętna u dzieci wygląda podobnie jak u dorosłych.

Wartości prawidłowego tętna spoczynkowego u dziecka są inne niż u dorosłych. Na przykład 60 uderzeń na minutę może być optymalnym tętnem w wieku 50 lat, ale u noworodka jest stanem zagrożenia życia. Z drugiej strony, tętno 160/min u osoby dorosłej to tachykardia, a dla noworodka jest to jeszcze normalny puls. Przykładowe wartości prawidłowego tętna w zależności od wieku dziecka określa tabela:

U nastolatków – od 16. roku życia – prawidłowe ciśnienie i puls powinny być już takie jak u dorosłych.

Jak szybko powinno bić serce noworodka – opinia eksperta

Prawidłowy puls w ciąży

W czasie ciąży adaptacja ustroju kobiety obejmuje wiele narządów, w tym serce i układ krążenia. Są za to odpowiedzialne m.in. zmiany hormonalne i wzrost objętości krwi. W ciąży serce wykonuje od 15 do 20 uderzeń na minutę więcej niż normalnie. Przyspieszenie tętna jest zauważalne zwłaszcza w III trymestrze ciąży. Dlatego prawidłowe tętno w ciąży może wynosić nawet 120/min. Nie powinno być natomiast niższe.

Prawidłowe tętno podczas wysiłku

W czasie wysiłku fizycznego dochodzi do fizjologicznego przyspieszenia akcji serca. Monitorowanie tętna podczas uprawiania sportu umożliwia optymalne dostosowanie intensywności ćwiczeń. Akcja serca jest obiektywnym wskaźnikiem intensywności. Jeśli celem ćwiczeń jest poprawienie wydolności, tętno nie może być za niskie. Z drugiej strony, nie może być też za wysokie.

Norma pulsu w czasie wysiłku nie jest stała i zależy od wieku. Aby sprawdzić jaki powinien być puls w czasie wysiłku, można zastosować następujący wzór: od liczby 220 odejmuje się wiek w latach. Wynik stanowi maksymalne tętno w czasie wysiłku – odpowiednio dla osoby dorosłej w wieku 50 lat będzie to 170/min. W czasie treningu nie powinno się przekraczać tej wartości. Dla ćwiczeń o umiarkowanej intensywności optymalne tętno powinno stanowić od 50 do 70 proc. maksymalnej akcji serca. Energiczne ćwiczenia to takie, w których tętno wynosi 70–85 proc. maksymalnej wartości.

Jak obniżyć puls?

Właściwe tętno jest niezbędne dla utrzymania prawidłowej pracy serca. Jeśli występuje wysoki puls w spoczynku lub zdecydowanie zbyt wysoki po wysiłku, należy zgłosić się do lekarza w celu odnalezienia przyczyny. Pacjenci często zastanawiają się jak obniżyć puls domowym sposobem lub jakie zioła na obniżenie pulsu stosować. Zarówno te metody, jak i tabletki na obniżenie pulsu bez recepty nie są skutecznym i bezpiecznym rozwiązaniem.

Tylko specjalista, po dokonaniu stosownych badań, może wskazać odpowiednie leki obniżające tętno lub zaproponować inne sposoby leczenia.