Niewydolność szyjki macicy

Czym jest niewydolność szyjki macicy?

Niewydolność szyjki macicy w języku lekarskim nazywana jest niewydolnością ciśnieniowo-szyjkową. Jest to stan, w którym szyjka macicy, niejako „zamykająca” ujście macicy, nie jest zdolna do utrzymania ciąży aż do planowego terminu porodu. Powikłanie to dotyczy mniej niż 2% kobiet. Istotę tego zjawiska można zrozumieć próbując sobie wyobrazić duży kuchenny lejek z długą szyjką. W lejku tym od góry znajduje się balonik wypełniony wodą, imitujący błony płodowe, w których znajduje się dziecko. Kiedy szyjka staje się niewydolna zaczyna się rozszerzać i skracać, przez co balonik powoli wypada przez rozszerzający się otwór. Grozi to jego pęknięciem.

Niewydolność szyjki macicy – przyczyny

Przyczyny, z powodu których może dojść do rozwoju niewydolności szyjki macicy można podzielić na trzy grupy:

• przyczyny wrodzone,
• urazy szyjki macicy,
• czynniki hormonalne.

Przyczyny wrodzone to te wady macicy, które powstały jeszcze w trakcie rozwoju płodowego. Wady te mogą być wynikiem stosowania przez matkę różnego rodzaju leków lub mogą powstawać w wyniku bliżej nieznanych przyczyn. Jaskrawym przykładem leku przyjmowanym przez matki, który powodował wady macic u żeńskich płodów był dietylstylbestrol (DES). W latach 70-tych stosowany był w celu leczenia zapaleń pochwy. Wykazano, że może on wywoływać zmiany w budowie macic u dzieci, czego powikłaniem jest niewydolność ciśnieniowo-szyjkowa.

U części kobiet występują również wady w budowie macicy, do których doszło w wyniku błędnego formowania się narządów wewnętrznych, a przyczyny tego zjawiska są trudne do uchwycenia. U jednej trzeciej kobiet w ciąży, u których występują tego typu wady (np. macica podwójna, dwurożna lub z przegrodą) dochodzi do niewydolności szyjki macicy.

Jeśli u kobiety powikłanie to wystąpiło już w pierwszej ciąży, należy podejrzewać przyczyny wrodzone.

Do urazów szyjki macicy mogą prowadzić działania lekarskie (tzw. przyczyny jatrogenne). Do ich powstania może dojść w wyniku nieprawidłowego zszycia pękniętej szyjki macicy, do którego doszło w trakcie poprzedniego porodu lub w przebiegu innych operacji ginekologicznych, w których wymagane było rozszerzenie kanału szyjki.

Również czynniki hormonalne nie pozostają bez znaczenia. Przedwczesne ich uwolnienie powoduje rozluźnienie i zwiotczenie narządów odpowiedzialnych za utrzymanie ciąży w prawidłowej pozycji.

Niewydolność szyjki macicy – objawy i rozpoznanie

Prawidłowe rozpoznanie niewydolności szyjki macicy nie należy do zadań prostych. Dzieje się tak ze względu na fakt, że w przebiegu fizjologicznej ciąży, w trakcie trwania II trymestru, może dojść do niewielkiego rozszerzenia się kanału szyjki macicy. Nie ma to jednak negatywnego wpływu na dalszy przebieg ciąży. Dlatego też, niezmiernie ważny jest odpowiedni wywiad lekarski i udzielenie szczerych i dokładnych odpowiedzi na pytania zadawane przez lekarza. Mają one na celu wyłonienie pacjentek, które mogą należeć do grupy zwiększone ryzyka wystąpienia tego zjawiska.

Istotne jest podanie informacji dotyczących przebiegu poprzednich ciąż (zwłaszcza tych, które zakończyły się niepowodzeniem w II trymestrze), współistnieniu innych chorób, przyjmowanych leków i ewentualnych wadach w budowie macicy. Współpraca ze strony pacjentki jest niezwykle ważna.

O wystąpieniu niewydolności szyjki macicy mogą świadczyć następujące objawy:

• nieprawidłowe, drobne krwawienia z dróg rodnych (tzw. plamienia),
• uczucie ucisku w podbrzuszu, w okolicy spojenia łonowego,
• zwiększenie ilości wydzieliny z pochwy.

Ze względu na dużą subiektywność w ocenie zmian patologicznych, najlepiej byłoby, gdyby wszystkie badania przeprowadzał ten sam lekarz. Poza podstawowym dwuręcznym badaniem ginekologicznym, niezawodnym narzędziem przydatnym w rozpoznawaniu niewydolności szyjki macicy jest badanie ultrasonograficzne (USG) z użyciem podłużnej głowicy dopochwowej. Pozwala ono ocenić, czy długość szyjki ulega skróceniu i czy pęcherz płodowy umiejscowiony jest prawidłowo.

Czytaj również: Pęknięcie macicy – przyczyny, objawy, postępowanie

Niewydolność szyjki macicy – leczenie

W wyniku niewydolności szyjki macicy do utraty ciąż dochodzi w II trymestrze. Aby temu zapobiec stosuje się dwie formy leczenia:

• operacyjne,
• zachowawcze, które powinno być stosowane jako uzupełnienie leczenia operacyjnego.

Leczenie niewydolności szyjki macicy najczęściej wiąże się z zastosowaniem najbardziej skutecznej formy terapii – leczenia operacyjnego. Zastosowanie samej metody zachowawczej, która polega na podawaniu leków tokolitycznych (osłabiających czynność skurczową macicy) i nakazie pozostania w łóżku kobiecie ciężarnej przynosi o wiele gorsze rezultaty.

Zabieg operacyjny natomiast nie jest tak straszny jak może się z początku wydawać. Polega jedynie na założeniu szwu okrężnego na rozszerzającą się szyjkę macicy. W dużym uproszczeniu można stwierdzić, że się ją zawiązuje jak wylot sakiewki, gdzie sznureczek jest przepleciony wzdłuż jej brzegu. Po założeniu szwu naciąga się go zbliżając do siebie brzegi ujścia szyjki macicy. Przed jego założeniem muszą zostać wyleczone ewentualne infekcje toczące się w obrębie narządów rozrodczych, a stan i rozwój płodu muszą być prawidłowe.

Niewydolność szyjki macicy – operacja i założenie szwu

Wskazaniami do założenia szwu są:

• przedwczesne rozszerzanie się szyjki macicy (tj. przed 28. tygodniem ciąży),
• brak czynności skurczowej,
• wpuklanie się błon płodowych przez ujście wewnętrzne szyjki macicy widoczne w badaniu USG.

Jeśli występują objawy niewydolności szyjki macicy, najlepiej dokonać założenia szwu na początku II trymestru. Można go również założyć w późniejszym okresie jeśli zajdzie taka potrzeba. Szew, który jest niewchłanialny, pozostawia się aż do 37. tygodnia ciąży, kiedy dziecko zdolne jest przeżyć poza organizmem matki. Istnieje również możliwość jego wcześniejszego ściągnięcia, jeśli dojdzie do zakażenia zagrażającego dziecku lub pojawi się czynność skurczowa macicy niemożliwa do opanowania przy pomocy leków tokolitycznych.

W dzisiejszych czasach, kiedy następuje bardzo szybki postęp w ginekologii i neonatologii (dział medycyny zajmujący się leczeniem noworodków) leczenie stanów takich jak niewydolność ciśnieniowo-szyjkowa nie przysparza większych problemów. Skuteczność leczenia przy pomocy szwu jest bardzo duża, a rezultaty są bardzo zadowalające zarówno dla przyszłej matki jak i rozwijającego się dziecka. Rzadko dojść może do objawów niepożądanych takich jak przedwczesne pęknięcie błon płodowych czy rozluźnienie i wypadnięcie szwu.

Obecnie rozwiązanie ciąży w 37. tygodniu umożliwia prawidłowy dalszy rozwój dziecka. Dlatego też tak ważna jest czujność matki i alarmowanie lekarza o pojawiających się niepokojących objawach. Pozwala to na spokojne zaplanowanie dalszego postepowania i przekazanie kobiety ciężarnej do ośrodka, w którym dostęp do specjalistycznego leczenia zarówno ginekologicznego i neonatologicznego będzie znacznie ułatwiony.