Zapalenie jajników – objawy, przyczyny, leczenie

Zapalenie jajników i jajowodów – zapalenie przydatków

Lokalizacja anatomiczna – bliskość jajników i jajowodów (przydatków) – powoduje, że nie można osobno wyróżniać stanu zapalnego powyższych struktur. Toczące się zapalenie odejmuje swym zakresem zarówno jajniki, jak i jajowody, zatem najstosowniejszym określeniem takiego stanu klinicznego jest zapalenie przydatków.

Wyróżnia się ostre zapalenie jajników i jajowodów, kiedy objawy występują nagle i są dość burzliwe, oraz przewlekłe zapalenie jajników, często występujące w efekcie niedoleczonych infekcji ostrych, które charakteryzuje się powolnym, lecz dokuczliwym przebiegiem klinicznym.

Stan zapalny jajników i jajowodów dotyczy kobiet w okresie aktywności seksualnej, najczęściej do 40–50 roku życia, ze szczytem występowania w 3. i 4. dekadzie życia. Szacuje się, iż zapalenie przydatków może dotykać około 2 proc. populacji kobiet.

Zapalenie jajników – przyczyny

Infekcje narządów płciowych mogą się szerzyć dwiema drogami. Jeśli zapalenie szerzy się przez ciągłość od innych zapalnie zmienionych struktur (np. od wyrostka robaczkowego) lub drobnoustroje trafiają do przydatków za pomocą krwi lub krążącej chłonki, wówczas mówimy o drodze zstępującej zakażenia. Dotyczy ona tylko około 5–10 proc. przypadków infekcji jajników i jajowodów.

Jeśli patogeny trafiają do wyższych partii układu płciowego poprzez pochwę, a następnie szyjkę i jamę macicy, wtedy wyróżnia się drogę wstępującą zakażenia. W celu zaistnienia odpowiednich warunków do infekcji wstępującej powinny być obecne określone czynniki ryzyka. Znacznie łatwiej dochodzi do infekcji tą drogą w następujących przypadkach:

• w okresie krwawienia miesięcznego,
• po zabiegach ginekologicznych,
• po porodzie,
• po rozszerzaniu kanału szyjki macicy i po łyżeczkowaniu,
• po jakichkolwiek ingerencjach w obrębie jamy macicy.

Zapalenie jajników po menopauzie, także może rozwijać się częściej ze względu na atroficzne zmiany nabłonka pochwy, skutkujące ubutkami, stanowiącymi"wrota" dla drobnoustrojów.

Do drobnoustrojów, które doprowadzają do zapalenia przydatków m.in. zalicza się: paciorkowce, chlamydie, dwoinki rzeżączki, gronkowce, bakterie beztlenowe i wiele innych.

Objawy zapalenia jajników

Objawy zapalenia przydatków pojawiają się po pewnym czasie od infekcji drobnoustrojami (parę dni, w zależności od patogenu). Symptomy ostrego stanu zapalnego w obrębie struktur miednicy mniejszej są dość burzliwe i bolesne. Pojawia się nagły skurczowy ból w podbrzuszu, po lewej lub prawej stronie. Dolegliwości bólowe mogą promieniować do pachwin. Ból podbrzusza potrafi pojawić się podczas defekacji, choć zdarza się także ból podczas stosunku.

Przy zapaleniu jajników objawy to także uczucie osłabienia, złego samopoczucia i gorączki. Obecne mogą być dolegliwości ze strony układu pokarmowego, takie jak: wymioty, nudności czy biegunka. Podczas badania ginekologicznego pacjentka odczuwa silny ból, szczególnie podczas palpacji tylnego sklepienia pochwy i poruszania szyjką macicy. Zakres objawów może być zróżnicowany.

Czasami zapalenie ogranicza się tylko do błony śluzowej jajowodu. Wówczas objawy stanu zapalnego jajników i jajowodów nie są tak silnie zaznaczone. Jednakże, w sytuacji kiedy infekcja szerzy się dalej, obejmując cały jajowód oraz jajniki, symptomy mogą być bardzo wyraźne. W najcięższych przypadkach infekcja może wywołać zapalenie otrzewnej, które stanowi zagrożenie życia i zdrowia.

W przypadku przewlekłego zapalenia jajników objawy nie są tak wyraziste. Pojawiają się okresowe dolegliwości podbrzusza i stany podgorączkowe. Objawy nasilają się zwłaszcza w okolicy miesiączki lub po oziębieniu ciała.

Czytaj również: Skręt jajnika – przyczyny, objawy, rozpoznanie, leczenie

Leczenie zapalenia jajników

W ostrej fazie zapalenia przydatków stosuje się leczenie szpitalne i obserwację stanu pacjentki. Podawane są leki przeciwzapalne i przeciwbólowe (paracetamol, ibuprofen). Konieczna jest dieta lekkostrawna, środki ułatwiające wypróżnienie. Ważne jest ponadto leżenie w łóżku, nie można narażać organizmu na wychłodzenie się. Podstawą leczenia zapalenia jajnika jest antybiotyk, czasami stosuje się kilka antybiotyków naraz. Okres leczenia wynosi około 7–10 dni.

Stosowanie domowych sposobów w leczeniu zapalenia jajników, ziół czy leków bez recepty, nie jest skuteczne.

W przypadku zapalenia przewlekłego stosuje się podobne środki jak powyżej. Jednak nie zawsze konieczna jest hospitalizacja, istotne jest jednak przeleżenie choroby „w łóżku”. Czasami skuteczne bywa leczenie uzdrowiskowe.

Skutki zapalenia przydatków mogą być groźne i mogą zagrażać zdrowiu reprodukcyjnemu kobiety. Toczący się w obrębie miednicy mniejszej proces zapalny często prowadzi do powstania zrostów wewnątrzotrzewnowych. Możliwymi patologiami, które związane są z zapalenia przydatków, są:

• wodniak jajowodu,
• ropień jajnika,
• ropień jajowodu,
• ropień jajnikowo-jajowodowy,
• ropień zagłębienia odbytniczo-macicznego,
• niepłodność (zapalnie zmieniona błona śluzowa jajowodu staje się sztywna, czasami niedrożna, co utrudnia transport komórki jajowej),
• czasami odległym powikłaniem zrostów jajowodowych jest wystąpienie ciąży pozamacicznej.

Bibliografia:

1. Agnieszka Brodowska, Ginekologia – od teorii do praktyki, Pomorski Uniwersytet Medyczny, Wydawnictwo, Szczecin 2014, wyd.1.
2. Horowitz Ira R. Horowitz, Ginekologia kliniczna, red. wyd. pol. Romuald Dębski, Elsevier Urban & Partner Wydawnictwo, Wrocław 2009, wyd.1.