Zapalenie przydatków – objawy, przyczyny, badania, leczenie stanu zapalnego

Przydatki macicy – co to jest?

Przydatki, czyli jajniki i jajowody, określane są jako narządy miednicy mniejszej. Ułożone są symetrycznie po prawej oraz po lewej stronie od macicy. Stan zapalny przydatków zazwyczaj rozpoczyna się od zapalenia jajowodu. Z uwagi na bliskie położenie przydatków, które często wręcz stykają się ze sobą, szybko dochodzi do zapalenia jajnika. Z powodu takiej lokalizacji nie wyodrębnia się zazwyczaj stanu zapalnego jajnika i zapalenia jajowodów jako odrębnych jednostek chorobowych.

Zapalenie przydatków (ang. pelvic inflammatory disease – PID) najczęściej diagnozuje się u młodych, aktywnie seksualnych kobiet. Objawy są uciążliwe, a zaniedbanie leczenia może skutkować rozwojem postaci przewlekłej schorzenia oraz poważnymi powikłaniami, w tym bezpłodnością.

To też może Cię zainteresować: Upławy z krwią – co oznacza krew w śluzie z pochwy?

Przyczyny zapalenia przydatków

Istnieją dwie możliwości rozwoju zakażenia: szerzenie się drogą wstępującą i zstępującą. Pierwszy ze sposobów jest preferowany przez bakterie beztlenowe, pałeczki okrężnicy, paciorkowce, gronkowce oraz chlamydie. Pochwa nie jest wolna od bakterii i stanowi miejsce życia wielu drobnoustrojów. Jest miejscem potencjalnego początku drogi wstępującej dla bakterii. Następnie przedostają się one przez ujście kanału szyjki i wywołują stan zapalny błony śluzowej jamy macicy. Jest już wtedy tylko kwestią czasu, gdy przedostaną się do jajowodu i staną się przyczyną zapalenia przydatków.

Istnieje również jeszcze jeden sposób dostania się do wyższych partii narządu rodnego przez bakterie. Omijany jest etap zasiedlania błony śluzowej, drobnoustroje potrafią przedostać się do przestrzeni chłonnych kanału szyjki macicy i naczyniami chłonnymi osiągnąć przydatki.

W stanie prawidłowym bakterie mają utrudniony proces wstępowania, który został opisany powyżej. Muszą zaistnieć odpowiednie warunki, aby do niego doszło. Po pierwsze, musi występować pożywka dla bakterii chorobotwórczych (jaką jest krew, wydzielina). Po drugie, potrzebne są wrota infekcji – rozwarty kanał szyjki macicy wraz z uszkodzoną błoną śluzową.

Istnieje szereg czynników predysponujących do wystąpienia zakażenia drogą wstępującą:

• okres krwawienia z jamy macicy (np. miesiączka),
• poronienie,
• poród, połóg,
• abrazja (łyżeczkowanie),
• histeroskopia,
• histerosalpingografia,
• wkładka wewnątrzmaciczna.

Zakażenie zstępujące polega na przedostaniu się bakterii do przydatków za pośrednictwem krwi. W tym przypadku ognisko pochodzenia drobnoustrojów znajduje się w zupełnie innym narządzie (taki proces przebiega w przypadku zakażenia prątkiem gruźlicy). Kolejną możliwością jest zakażenie przez ciągłość, np. od zmienionego zapalnie wyrostka robaczkowego, który przylega do przydatków.

Czytaj również: Skręt jajnika – przyczyny, objawy, rozpoznanie, leczenie

Zapalenie przydatków – objawy

Objawy zapalenia przydatków są zależne od rodzaju występującej choroby. Najczęściej do niego dochodzi tuż po zabiegach położniczych/ginekologicznych lub krwawieniach z macicy. Stan ostrego zapalenia przydatków charakteryzuje się wysoką gorączka i złym samopoczuciem.

Najbardziej dokuczliwy jest jednak ból w podbrzuszu (ból w dole brzucha). Ma on ostry charakter, a jego nasilenie może być znaczne (niektóre pacjentki nie mogą się dotknąć w miejscu zajętym przez kłujący ból – podrażnienie otrzewnej). Czasami pojawiają się dolegliwości z innych narządów.

W przebiegu zapalenia narządów miednicy mniejszej ropień zajmujący jamę Douglasa może naciskać na odbytnicę, wywołując biegunkę, zaparcia, nawet niedrożność jelit. Błona śluzowa jamy macicy dotknięta procesem zapalnym powoduje upławy oraz wydostawanie się z kanału szyjki krwi lub ropy.

W przypadku niedostatecznie zaleczonego procesu zapalnego może rozwijać się zapalenia przydatków podostre lub przewlekłe. Wtedy objawy zapalenia przydatków są zdecydowanie mniej burzliwe. Występuje ból w podbrzuszu o mniejszym nasileniu (w stanach przewlekłych – pociąganie, rozpieranie, bóle podczas aktywności ruchowej i ból podczas stosunku), a podniesienie temperatury ciała jest mniej zauważalne.

Czytaj również: Pęknięcie macicy – przyczyny, objawy, postępowanie

Powikłania po zapaleniu przydatków

Stan zapalny przydatków może doprowadzić do wielu powikłań związanych z ropieniem i następczym przechodzeniem procesu chorobowego na otrzewną pokrywającą miednicę i brzuch. Istnieje ryzyko wystąpienia stanu zapalenia otrzewnej (miejscowego lub rozlanego). Organizm ludzki posiada umiejętność opanowywania rozprzestrzeniających się stanów zapalnych narządów i otrzewnej.

Zmienione zapalnie struktury oblepiane są siecią większą i wraz z przylegającymi do nich narządami tworzą tzw. guz zapalny, który należy operować po wycofaniu się ostrych objawów. Ponadto pozostałe powikłania zapalenia przydatków to:

• ropniak jajowodu,
• ropień jajnika,
• ropień jajnikowo-jajowodowy,
• ropień jamy Douglasa,
• pęknięcie ropni i powstanie przetok,
• zapalenie przymacicza,
• wodniak jajowodu,
• krwiak jajowodu,
• zrosty w miednicy,
• niepłodność (zmienione zapalnie jajowody goją się w taki sposób, że transport komórki jajowej staje się niemożliwy, ponieważ powstają zrosty, przez co pojawia się niedrożność jajowodów).

Powikłaniem zapalenia przydatków w ciąży może być ciąża ekotopowa jajowodowa – zapłodniona komórka jajowa nie może się dostać do jamy macicy z powodu zmienionej pozapalnie błony śluzowej jajowodu i zagnieżdża się w nieprawidłowym miejscu.

Jak rozpoznać zapalenie jajników i jajowodów?

Ból w dole brzucha z prawej, lewej strony (bądź obustronny) wymaga badania ginekologicznego. W celu rozpoznania zapalenia przydatków konieczne jest wykonanie wymazu z pochwy i z szyjki macicy z antybiogramem, aby sprawdzić, jaki patogen wywołał dolegliwości oraz – ewentualnie – jaki antybiotyk wdrożyć.

W diagnostyce zapalenia przydatków macicy pomocne są także badania krwi oceniające liczbę białych krwinek, białko C reaktywne czy OB. W przebiegu stanu zapalnego przydatków dochodzi do powiększenia jajników (lub całych przydatków), dlatego przydatnym narzędziem diagnostycznych może być USG jamy brzusznej.

Leczenie zapalenia przydatków – antybiotyk, leki, operacja

Proces leczniczy zależny jest od rodzaju zapalenia przydatków, stanu pacjentki i powikłań wymienionych powyżej. Podstawą leczenia stanu ostrego jest pilna hospitalizacja i intensywna antybiotykoterapia (antybiotyk na zapalenie przydatków powinien mieć szerokie spektrum działania). Początkowo stosuje się leki dożylnie, potem podawane są one drogą doustną. Lekarz zaordynuje również dietę, odpoczynek, stosowanie zimnych okładów na brzuch.

Zabieg operacyjny przy zapaleniu przydatków stosowany jest w przypadku niepowodzenia leczenia zachowawczego, pogorszenia stanu pacjentki, pojawienia się objawów otrzewnowych. Wtedy zachodzi konieczność operowania w celu ratowania życia. W stanach przewlekłych i podostrych również stosuje się antybiotyki. Operowane są tylko powikłania występującego zapalenia przydatków. Najgroźniejszym z nich jest zapalenie otrzewnej, wywołane np. pęknięciem ropnia jajnikowego.

W stanach zagrażających życiu chirurdzy stosują metodę otwartą zabiegu polegającą na szerokim przecięciu powłok brzucha i oczyszczeniu jamy otrzewnej z ropy. W przypadku powikłań mniej poważnych, np. wodniaka jajowodu, można stosować laparoskopię.

Leczenie zapalenia przydatków domowymi sposobami jest nieskuteczne, a wszelkie próby stosowania naturalnych metod, w tym ziół, mogą jedynie zaszkodzić i opóźnić wizytę u lekarza.