Wynik cytologii – jak odczytać, co oznacza, kiedy jest prawidłowy, a kiedy nieprawidłowy?

Cytologia – wymaz z szyjki macicy

Wymaz cytologiczny pobiera się z tarczy i kanału szyjki macicy za pomocą specjalnej szczoteczki (cytobrush). Jej budowa ułatwia pobranie wymazu z jak największej powierzchni, co zmniejsza istotnie ryzyko przeoczenia komórek nowotworowych. Ginekolog najpierw zakłada do pochwy wziernik, w celu uwidocznienia tarczy szyjki macicy. Następnie pobiera wymaz i nakłada materiał na szkiełko laboratoryjne.

Zostanie ono wysłane do analizy, a wynik można odebrać po kilku dniach. W przypadku nieprawidłowego wyniku cytologii, lekarz jak najszybciej informuje o nim kobietę, by rozpocząć dalsze leczenie. W przypadku wyniku prawidłowego, ginekolog przeważnie nie dzwoni do pacjentki, a kobieta wynik odbiera przy kolejnej wizycie. Całe badanie wraz z pobraniem wymazu trwa dosłownie kilka minut i jest praktycznie bezbolesne.

Kilka rad, jak przygotować się do badania, by było ono w pełni wiarygodne:

• na badanie najlepiej zgłosić się kilka dni po miesiączce;
• na 2 dni przed badaniem nie stosować irygacji pochwy, żadnych leków dopochwowych;
• dzień przed badaniem nie współżyć.

Badanie cytologiczne – jak odczytać wynik cytologii?

Cytologia grupa 3 –wynik – stara klasyfikacja Papanicolau

Do niedawna stosowana klasyfikacja Papanicolau powoli zostaje wypierana przez tzw. klasyfikację TBS (The Bethesda System). Poprzednia klasyfikacja była 5-stopniowa, dla przypomnienia:

• I°– prawidłowe komórki nabłonka, pojedyncze leukocyty,
• II°– prawidłowe komórki nabłonka, bakterie, leukocyty,
• III°– podział na III A i III B – dużo leukocytów, w III B dodatkowo komórki dysplastyczne (cytologia grupy 3),
• IV°– komórki dyslastyczne oraz nowotworowe,
• V°– liczne komórki nowotworowe, liczne leukocyty, erytrocyty.

Stopnie I i II uważane były za prawidłowe, od stopnia III B wdrażano dalszą diagnostykę lub leczenie.

Cytologia wyniki – klasyfikacja TBS

Przyporządkowując stopnie w klasyfikacji Papanicolau klasyfikacji TBS, można przyjąć iż:

• I° odpowiada w TBS normie,
• II°– stanom zapalno-odczynowym, które mogą wymagać krótkiemu przeleczeniu lekami przeciwzapalnymi,
• III a – w TBS może być to zarówno wynik ASC-US (atypowe komórki nabłonkowe o nieokreślonym znaczeniu) jak i wynik LSIL (atypowe zmiany niskiego stopnia złośliwości w komórkach nabłonka płaskiego),
• III b – HSIL (atypowe zmiany wysokiego stopnia złośliwości w komórkach nabłonka płaskiego) lub ASC-H – atypowe komórki nabłonkowe, nie można wykluczyć HSIL.,
• IV°– odpowiada CIN3, czyli neoplazji śródnabłonkowej (duże ryzyko nowotworu),
• V°– rak inwazyjny.

Ponad 95% wymazów z szyjki macicy to wymazy prawidłowe. Wśród nieprawidłowych wyników cytologii dominuje rozpoznanie ASC-US (67–70%). Nieprawidłowy wynik nie oznacza, że na pewno mamy do czynienia z rakiem.

Wynik cytologii ASC-US – wynik niejednoznaczny

Wynik opisany jako ASC-US, jak wspomniano wcześniej, to bardzo częste rozpoznanie. U większości kobiet, po dalszej diagnostyce, wyklucza się obecność nowotworu. U kobiet przed menopauzą można wykonać powtórne badanie cytologiczne za 4–6 miesięcy. W sytuacji, kiedy diagnoza się powtórzy, warto wykonać kolposkopię, czyli wziernikowanie szyjki macicy. Kolposkop umożliwia oglądanie powierzchni szyjki macicy w powiększeniu (nawet 50-krotnym). Stosując dodatkowe metody wybarwiające nabłonek, podczas kolposkopii można określić z większą precyzją czy i w którym miejscu mogą znajdować się zmiany nowotworowe.

Badaniem weryfikującym wymaz cytologiczny określony jako ASC-US może być też test DNA-HPV, który potwierdzi lub wykluczy obecność wirusa HPV w komórkach nabłonkowych szyjki macicy. Wynik dodatni świadczy tylko o infekcji wirusem, nie określa, czy jest to przetrwałe zakażenie. U wielu kobiet w wieku poniżej 35 roku życia potwierdza się obecność wirusa, jednak bardzo często dochodzi do jego eliminacji przez organizm. Tylko zakażenie przetrwałe może przyczynić się do rozwoju raka. Wykonuje się wtedy test mRNA HPV, który to wyjaśnia.

W przypadku wyniku ASC-US u kobiet po menopauzie zwykle zaczyna się od testu DNA-HPV, ponieważ pozytywny wynik u kobiet w tym wieku świadczy zwykle o infekcji przetrwałej. Wielu lekarzy rozpoczyna jednak diagnostykę od krótkiego przeleczenia estrogenami (by odbudować atroficzny nabłonek po menopauzie) i powtórnego wymazu cytologicznego.

Po dwóch prawidłowych wymazach kobieta wraca do rutynowego screeningu – jednymi słowy ryzyko raka szyjki macicy jest u niej takie samo jak u reszty kobiet.

Cytologia – wyniki nieprawidłowe HSIL i AGC

Wszystkie wyniki cytologii powyżej ASC-US wymagają szybkiej, pogłębionej diagnostyki. Wynik LSIL u kobiet poniżej 25 roku życia wymaga powtórnego wymazu z szyjki macicy po 6 miesiącach. U kobiet starszych przeważnie rozpoczyna się od kolposkopii lub testu DNA-HPV.

W sytuacji wyniku cytologii AGC nie wykonuje się kolejnych wymazów ani badań DNA-HPV, tylko od razu wykonuje kolposkopię z biopsją. Rozpoznanie HSIL wiąże się z większym ryzykiem rozwoju nowotworu. Wykonuje się kolposkopię z biopsją podejrzanej zmiany, którą ocenia się histopatologicznie. Potwierdzenie nowotworzenia wymaga usunięcia zmiany z marginesem zdrowych tkanek (np. krioterapia / laseroterapia). W przypadku, kiedy nie można uwidocznić całej zmiany w kolposkopii, wykonuje się tzw. konizację diagnostyczno-terapeutyczną. Polega na wycięciu fragmentu szyjki w kształcie stożka, który poddaje się dalszej ocenie histopatologicznej.

Należy mieć na uwadze, że żaden nieprawidłowy wynik cytologii nie jest od razu potwierdzeniem raka szyjki macicy. Złe wyniki cytologii świadczą o zwiększonym ryzyku i wymagają dalszej weryfikacji. Dopiero pobranie wycinka tkankowego na badanie histopatologiczne może potwierdzić lub wykluczyć raka.