Termometr rtęciowy – mechanizm działania, czy można go jeszcze kupić, zamienniki

Rodzaje termometrów

Termometr to przyrząd do pomiaru ciepłoty ciała. W wielu krajach, w tym w Polsce temperaturę mierzy się w skali Celsjusza, wprowadzonej w 1742 roku przez Andersa Celsiusa. Pozostałe skale pomiarowe to Fahrenheita oraz Kelvina.

Można wyróżnić kilka rodzajów termometrów, w tym:

• termometr szklany cieczowy, czyli stykowy termometr klasyczny. Charakteryzuje się prostą budową oraz wypełnieniem w postaci cieczy termometrycznej. Dawniej była nią rtęć, która obecnie jest zastępowana m.in. przez związki galu lub alkohole. Wyróżnia się podział na termometry pałeczkowe i rurkowe. Ich działanie opiera się na zasadzie zmiany objętości cieczy lub zmiany ciśnienia pod wpływem temperatury. Termometry szklane cieczowe mają kilka zalet, do których należą: możliwość używania ich w strefach zagrożonych wybuchem (w przeciwieństwie do termometrów elektrycznych), łatwość użycia i niskie koszty zakupu. Do ich wad należą przede wszystkim: delikatność konstrukcji, możliwość narażenia na błędy pomiarowe, długi czas pomiaru temperatury oraz konieczność bezpośredniego kontaktu z ciałem. Dodatkową, niezwykle istotną wadą termometru wypełnionego rtęcią, była możliwość zatrucia jej oparami w przypadku uszkodzenia termometru;
• termometr elektroniczny stykowy;
• termometr bezdotykowy, inaczej bezkontaktowy lub sensoryczny na podczerwień. To termometr, który nie wymaga bezpośredniego kontaktu z ciałem. Działa na zasadzie teledetekcji, która umożliwia pomiar temperatury na odległość. Jego zaletą jest także szybkość pomiaru, która wynosi zaledwie około 1 sekundy;
• termometr medyczny do ucha, szczególnie przydatny do pomiarów ciepłoty ciała niemowląt oraz dzieci.

Jak działa termometr rtęciowy?

Termometr rtęciowy to rodzaj termometru szklanego cieczowego, który do pomiaru temperatury wykorzystuje ciecz termometryczną w postaci rtęci. Charakteryzuje się ona stałym w szerokim zakresie temperatur współczynnikiem rozszerzalności, niską temperaturą zamarzania, wysoką temperaturą wrzenia, wyraźnym meniskiem o wypukłym kształcie oraz brakiem zwilżania ścianek, co czyni ją dobrą, pod względem właściwości, cieczą termometryczną.

Przyrząd pomiarowy składa się m.in. z: kapilary, czyli wąskiej szklanej rurki termometru, zbiornika, ujścia lejkowego zbiornika, podziałki głównej, menisku i komory rozprężnej.

Termometr rtęciowy mierzy temperaturę ciała na zasadzie rozszerzania cieplnego cieczy. W miarę wzrostu temperatury ciecz przesuwa się ku górze, po czym końcową wartość temperatury odczytuje się ze skali umieszczonej na rurce.

Jak się mierzyło temperaturę termometrem rtęciowym?

Ten akapit zostanie przedstawiony w czasie przeszłym, ze względu na to, że termometry rtęciowe zniknęły już z polskich i europejskich rynków. Termometr rtęciowy wymagał bezpośredniego kontaktu ze skórą pacjenta. Był przeznaczony do pomiarów temperatury ciała w następujących miejscach:

• pod pachami,
• w jamie ustnej,
• w odbycie.

Najpopularniejsze było mierzenie temperatury ciała pod pachami. W tym celu należało kolejno:

• czystymi rękami upewnić się, że termometr rtęciowy jest przygotowany do użycia, czyli: sprawny technicznie, kilkukrotnie wstrząśnięty w celu wyzerowania skali oraz czysty i zdezynfekowany;
• osuszyć dół pachowy pacjenta i pionowo włożyć termometr pomiędzy warstwy dołu pachowego, tak aby zbiornik termometru był skierowany w dół;
• polecić pacjentowi przyciśnięcie ramienia do klatki piersiowej oraz trzymanie na niej przedramienia przez około 10 minut;
• po upływie zalecanego czasu, wyjąć termometr i trzymając go poziomo, odczytać wartość pomiaru temperatury ciała.

Konieczne było upewnienie się, że cały czujnik ściśle przylega do ciała oraz unikanie gwałtownych ruchów podczas pomiaru temperatury.

Czy można jeszcze kupić termometr rtęciowy?

Ze względu na szkodliwość rtęci, w Polsce i innych krajach członkowskich UE nie można już sprzedawać termometrów rtęciowych. W ich posiadaniu mogą znajdować się jedynie osoby, które nabyły go w czasach przed wejściem w życie zakazu UE.

Jak odróżnić termometr rtęciowy od bezrtęciowego?

Termometr rtęciowy, jak nazwa wskazuje, zawiera rtęć o doskonałych właściwościach termometrycznych. Niestety, jej opary są szkodliwe dla zdrowia, co było przyczyną wycofania termometrów rtęciowych z rynku UE. Tego typu termometr można rozpoznać po braku oznaczeń przekreślających rtęć oraz w przypadku rozbicia się – wyraźnych kropli, które łatwo toczą się po podłożu. Przy ich sprzątaniu nie wolno używać odkurzacza ani umieszczać ich w koszu. Odpowiednio zabezpieczoną rtęć należy oddać do PSZOK, czyli punktu selektywnej zbiórki odpadów komunalnych.

Termometr bezrtęciowy, inaczej galowy to bezpieczny przyrząd do pomiaru temperatury ciała, który zawiera w sobie płynny metal w postaci galenu. Wyróżnia się następującymi cechami:

• na odwrocie termometru znajdują się oznaczenia, takie jak np.: mercury free, quecksilberfrei lub przekreślone HG;
• w przypadku rozbicia się termometru i wylania się cieczy powstają nieregularne plamy przypominające szarą farbę, które przy próbie wytarcia rozmazują się.

Jakie termometry są używane w szpitalach?

To jakie termometry znajdują się w wyposażeniu współczesnych szpitali, zależy od wielu czynników, przede wszystkim zasobów finansowych szpitala. W szpitalach używa się więc wielu rodzajów termometrów. Należą do nich, m.in.:

• medyczny termometr cieczowy bezrtęciowy,
• medyczne termometry elektroniczne, które występują w wersji dotykowej i bezdotykowej,
• medyczny termometr do ucha,
• termometr skroniowo-douszny,
• termometr typu smoczek, który świetnie sprawdzi się na oddziałach położniczych,
• specjalistyczny termometr przeznaczony dla służb ratunkowych, który posiada trzy sondy, umożliwiające pomiar temperatury w różnych miejscach.