Leczenie próchnicy u dzieci – jak przebiega, jakie są metody?

Skąd się bierze próchnica u dzieci?

Zgodnie z definicją, próchnica to choroba tkanki twardej zęba, w przebiegu której procesy demineralizacji, nasilone działaniem bakterii próchnicotwórczych i kwasów przeważają nad procesami remineralizacji. By doszło do rozwoju próchnicy, musi wystąpić jednocześnie kilka czynników, przy czym najistotniejszą rolę odgrywają:

• obecność w jamie ustnej chorobotwórczych bakterii,
• duża ilość węglowodanów w diecie, stanowiących naturalną pożywkę dla bakterii,
• czas,
• podatność tkanki twardej zęba na działanie czynników szkodliwych.

U dzieci czynnikami zwiększającymi ryzyko rozwoju próchnicy są również:

• niska zawartość wapnia i fluorku w diecie ciężarnej i matki karmiącej piersią,
• czynniki genetyczne,
• narażenie dziecka na kontakt z bakteriami próchnicotwórczymi, np. poprzez oblizywanie smoczka przez rodziców,
• osłabione szkliwo ze względu na niski poziom uwapnienia zębów,
• duża ilość cukrów w diecie,
• częste spożywanie przekąsek w ciągu dnia,
• nieprawidłowa higiena jamy ustnej - zbyt rzadkie lub niedokładne mycie zębów, prowadzące do powstawania płytki nazębnej,
• częste karmienie dziecka butelką w nocy - prowadzące do rozwoju tzw. próchnicy butelkowej.

Próchnica zębów mlecznych to w dzisiejszych czasach istotny problem epidemiologiczny, dotyczący nawet 60-70% małych dzieci w wieku 3-6 lat. Co więcej, często ma ona charakter uogólniony, obejmując wiele zębów na raz. Na jej rozwój u dzieci wpływ ma również bagatelizowanie tego problemu przez rodziców, którzy nie dbają o prawidłową higienę zębów swoich pociech i lekceważą rolę profilaktyki. U małych dzieci próchnica rozwija się wyjątkowo szybko, co często skutkuje koniecznością przedwczesnego usunięcia mleczaków. Lekceważąc próchnicę zębów mlecznych, zwiększamy również ryzyko rozszerzenia się próchnicy na zęby stałe.

Rodzaje próchnicy u dzieci

Najbardziej znaną odmianą próchnicy u dzieci jest próchnica butelkowa, na którą narażone są przede wszystkim dzieci karmione inaczej niż piersią. Wielokrotnie bowiem dzieci te zasypiają (celowo lub przypadkowo) z butelką w buzi, a znajdujący się w smoczku pokarm oblepia zęby, stanowiąc idealne miejsce do rozwoju patogennych bakterii. Najczęściej spotykana jest ona u niemowląt i obejmuje przede wszystkim zęby przednie, a towarzyszy jej niejednokrotnie zapalenie dziąseł.

Innym charakterystycznym dla małych dzieci rodzajem próchnicy jest tzw. próchnica okrężna, zlokalizowana najczęściej wokół szyjek zębów mlecznych. W tym przypadku proces próchniczy rozpoczyna się co prawda na powierzchni wargowej, ale nieleczony obejmuje powierzchnie styczne i podniebienne, prowadząc do odpadnięcia szkliwa. Próchnica okrężna w krótkim czasie może doprowadzić do powstania nie tylko zmian zapalnych, ale również martwicy miazgi zębów, a w efekcie przedwczesnej utraty mleczaków.

Bez względu na rodzaj próchnicy, im szybciej zostanie podjęte odpowiednie leczenie, tym lepiej.

Objawy próchnicy zębów mlecznych

Próchnica dziecięca dzieli się na kilka etapów:

1. Demineralizacja szkliwa,
2. Powstanie plamy próchnicowej, czyli tzw. próchnica początkowa,
3. Próchnica powierzchowna,
4. Próchnica średnia,
5. Próchnica głęboka.

Objawy są mało widoczne w stosunku do zaawansowania procesu chorobowego, dlatego reagować należy możliwie jak najszybciej.

Co powinno zwrócić uwagę rodziców małych dzieci? To przede wszystkim obecność:

• stanu zapalnego, powodującego u dziecka dyskomfort w trakcie jedzenia,
• lepki, biało-kremowy nalot na powierzchni zębów,
• plamy próchnicowe - co zaskakujące, zazwyczaj są kredowobiałe, o matowej fakturze, wyraźnie odcinając się od szkliwa zdrowych zębów, dopiero z czasem przybierają ciemny, czarny lub brązowy kolor.

W przypadku próchnicy zębów mlecznych zmiany szybko przenoszą się na zęby sąsiednie, zazwyczaj więc w momencie zauważenia objawów, obejmuje ona kilka zębów na raz. Z tego względu kluczową rolę u małych dzieci odgrywają regularne przeglądy profilaktyczne, które pozwalają w porę wyłapać niepokojące zmiany.

Leczenie próchnicy u dzieci – metody

W większości przypadków sposób leczenia próchnicy zależny jest od stopnia zaawansowania zmian. W początkowych etapach, takich jak widoczna demineralizacja szkliwa czy białe plamy próchnicze, doskonałe rezultaty daje fluoryzacja zębów.

Zabieg ten polega na nałożeniu na szkliwo specjalnego preparatu, chroniącego je przed działaniem bakterii i wspomagającego jego prawidłową odbudowę. By zahamować próchnicę zębów wskazane jest również stosowanie specjalnej pasty z fluorem. Taka terapia, obejmująca ponadto odpowiednią profilaktykę, daje doskonałe rezultaty i pozwala na całkowite cofnięcie zmian.

W przypadku zdiagnozowania u dziecka próchnicy w późniejszym etapie jej rozwoju, gdy doszło do powstania nieodwracalnych zmian w uzębieniu, dających o sobie znać m.in. poprzez ból, sposób leczenia dobierany jest indywidualnie. Najczęściej stosowane metody to:

• nasączanie azotanem srebra, czyli tzw. impregnacja zębów mlecznych,
• ozonowanie zębów,
• usunięcie mechaniczne chorej tkanki i wypełnienie ubytków,
• laserowe usuwanie próchnicy,
• usunięcie w całości chorego zęba (niosące za sobą ryzyko rozwoju u dziecka wad zgryzu).

Lapisowanie zębów mlecznych azotanem srebra

Jednym ze sposobów leczenia ubytków w zębach mlecznych jest impregnacja zębów za pomocą azotanu srebra. Środek ten wykazuje działanie antybakteryjne, a ponadto wzmacnia strukturę zębów, co skutecznie zapobiega dalszemu rozwojowi zmian i przenoszeniu próchnicy na inne zęby. Stosuje się je przede wszystkim u małych dzieci, u których trudno jest przeprowadzić tradycyjne leczenie, obejmujące wiercenie i plombowanie ubytków. Doskonale sprawdza się ono m.in. w przypadku próchnicy butelkowej i przy zmianach na tyle zaawansowanych, że plomba mogłaby łatwo wypaść. Wśród głównych zalet impregnowania zębów wymienia się:

• bezbolesność i krótki czas trwania zabiegu,
• zahamowanie rozwoju próchnicy,
• możliwość zastosowania nawet u niemowląt.

Wadą lapisowania zębów jest fakt, iż zastosowany impregnat nadaje zębom czarne zabarwienie.

Ozonowanie zębów

Jedną z najmniej bolesnych metod leczenia mleczaków jest ozonowanie zmian próchnicowych. W ten sposób możliwe jest usunięcie niewielkich zmian bez konieczności tradycyjnego wiercenia. Metoda ta opiera się na właściwościach ozonu, który szybko rozkłada się do rodników nadtlenkowych, o silnym działaniu bakteriobójczym. To stosunkowo nowa metoda w stomatologii, jednak wyjątkowo szybki i skuteczny. Lekarz zakłada na ząb silikonowy kapturek, ograniczając zabieg wyłącznie do chorego miejsca, a następnie przez około 20-60 sekund ozonuje zmianę. Po zabiegu stosuje się dodatkowo specjalny preparat, który zapobiega ponownemu rozwojowi choroby w tym miejscu.

Kolorowe plomby u dzieci - leczenie ubytków

Gdy zmiana jest na tyle duża, że nie pomagają nieinwazyjne metody leczenia, konieczne jest oczyszczenie chorej tkanki, a następnie zastosowanie trwałego, kompozytowego wypełnienia zębów, podobnego do tego jakie są stosowane u dorosłych w leczeniu zębów stałych. W przeciwieństwie jednak do tradycyjnych wypełnień, plomby stosowane przez stomatologa w leczeniu mleczaków zawierają dodatkowo fluor, który stopniowo uwalnia się, zmniejszając podatność na rozwój kolejnych ognisk choroby. Co więcej, by były one bardziej atrakcyjne dla małych pacjentów, zamiast klasycznego białego koloru, są one dostępne w całej palecie barw, a nawet wersji z brokatem. Możliwość samodzielnego wyboru odcienia to dla wielu maluchów wystarczająca rekompensata, za czas spędzony na fotelu dentystycznym.

Laserowe usuwanie próchnicy

Dzięki rozwojowi medycyny, obecnie można leczyć próchnicę również za pomocą lasera. Napromieniowanie chorych tkanek zęba pozwala na niezwykle skuteczne usunięcie zmian, bowiem wiązka przenika przez tkankę i w całości usuwa ogniska choroby, nawet w trudno dostępnych miejscach. W momencie gdy wiązka lasera dociera do zmiany, następuje zjawisko fluorescencji, które umożliwia dokładne określenie wielkości i lokalizacji zmiany. Po takim zabiegu ząb jest dokładnie zdezynfekowany i jedyne co lekarz musi zrobić, to zastosować odpowiednie wypełnienie. Jak widać, metoda ta ma wiele zalet, niestety jedyną jej wadą jest wysoka cena, ponieważ koszt leczenia pojedynczego ubytku to około 200 złotych.

Próchnica zębów mlecznych – profilaktyka

Znając przyczyny próchnicy i mając na uwadze fakt, iż proces ten i związane z nim leczenie jest dla dziecka nieprzyjemnym i niejednokrotnie bolesnym doświadczeniem, warto zadbać o jej odpowiednią profilaktykę już od pojawienia się pierwszego ząbka. Nie bez powodu w końcu mówi się, że "lepiej zapobiegać niż leczyć". O czym więc jako rodzice powinniśmy pamiętać? Przede wszystkim o regularnym myciu zębów dziecku, początkowo pomagając mu w tym co najmniej dwa razy dziennie (stosując odpowiednio dobraną pastę i szczoteczkę), a u niemowląt przepłukując jamę ustną wodą po każdym posiłku. Wskazane są również regularne wizyty stomatologiczne o charakterze profilaktyczno-adaptacyjnym. Czego należy unikać? Przede wszystkim podjadania między posiłkami, które obniża pH jamy ustnej, a także podawania dziecku dużej ilości słodyczy oraz słodzonych napojów. Jeżeli dziecko potrzebuje coś zjeść między głównymi posiłkami, zamiast niezdrowych przekąsek, warto podawać mu produkty bogate w witaminy takie jak C,D oraz E, które w naturalny sposób wzmacniają zęby. Nie każdy również wie, że niewskazane jest oblizywanie używanych przez dziecko sztućców lub smoczka, gdyż sprzyja to rozwojowi próchnicy zębów.