Wazektomia – co to? Skuteczność, przebieg, odwracalność i cena zabiegu podwiązania nasieniowodów

Wazektomia – co to za metoda antykoncepcji dla mężczyzn?

Wazektomia (łac. vasotomia) to rodzaj zabiegu urologicznego, prowadzący do czasowej niepłodności mężczyzny. Jest to forma trwałej antykoncepcji dla mężczyzn. Te dwa fakty, czyli możliwość odwrócenie zabiegu oraz zapewnienie efektu niepłodności sprawiło, że stała się ona jedną z najczęściej stosowanych metod antykoncepcyjnych w Stanach Zjednoczonych i krajach zachodnioeuropejskich.

Dane wskazują, że skuteczność wazektomii w zapobieganiu ciąży mieści się na poziomie 99,9 proc. W Polsce, wazektomia jest wciąż zabiegiem mało spopularyzowanym, przede wszystkim dlatego, że wiele osób mylnie wiąże ją z nieodwracalnym brakiem możliwości posiadania potomstwa, podczas gdy jest to odwracalna metoda antykoncepcji. Bardzo ważne by nie mylić pojęć kastracja a wazektomia. Kastracja znosi całkowicie i na stałe płodność danego mężczyzny i polega na usunięciu jąder.

Istotą zabiegu jest przecięcie oraz podwiązanie nasieniowodów mężczyzny, co prowadzi do niemożności przedostania się plemników do ejakulatu. Warto wiedzieć, że wazektomia nie wpływa na samo wytwarzanie gamet męskich – produkcja plemników przez jądra zostaje zachowana. Powstałe plemniki następnie są wchłaniane przez organizm mężczyzny bez żadnych skutków niepożądanych. Podobnie jest z ejakulacją, mężczyźni po zabiegu mają normalny wytrysk, z tą różnicą, że wypływające nasienie pozbawione zostaje plemników. Ponadto, wazektomia nie ma wpływu na doznania seksualne, satysfakcję seksualną, jakość potencji czy na możliwość osiągnięcia orgazmu.

Wazektomia – skuteczność

Pomimo, iż wazektomia stanowi inwazyjną metodę antykoncepcji dla mężczyzn to wiąże się ona również z szeregiem zalet, do których zaliczają się m.in.:

• prawie 100 proc. skuteczność w zapobieganiu ciąży;
• poprawa życia seksualnego mężczyzny (np. ze względu na brak potrzeby przerywania stosunku w celu założenia prezerwatywy, brak obawy przed niechcianą ciążą);
• poprawa relacji partnerskich;
• coraz mniej inwazyjne, bezpieczne techniki zabiegu;
• brak konieczności stosowania antykoncepcji hormonalnej przez partnerkę.

Obok panelu zalet, zabieg wazektomii posiada także wady. Należy pamiętać, że tego rodzaju antykoncepcja dla mężczyzn chroni ona jedynie przed niechcianą ciążą, natomiast nie zabezpiecza mężczyzny przed chorobami przenoszonymi drogą płciową.

Zabieg wazektomii – jak się przygotować?

Nie ma specjalnego schematu przygotowania do wazektomii. Stosowane są tutaj procedury ośrodka wykonującego procedurę. Mężczyzna może być poproszony o ogolenie okolicy genitaliów przed zabiegiem. Powinien mieć również wykonane podstawowe badania krwi oraz oznaczony antygen HBs .

Wykonanie zabiegu wazektomii nie wymaga pozostania mężczyzny w placówce medycznej. Po około 1,5 godziny po zabiegu pacjent może iść do domu. Zalecane jest po zabiegu noszenie obcisłej bielizny. Opatrunek należy utrzymać przez kilka godzin po podwiązaniu nasieniowodów (potem opatrunek jest zazwyczaj zbędny), nie ma również przeciwwskazań do brania prysznica w tym samym dniu. Zdecydowana większość mężczyzn nie odczuwa żadnych dolegliwości bólowych po zabiegu, więc rzadko wymagane jest zastosowanie środków przeciwbólowych.

Mężczyźni po wykonanym zabiegu wazektomii mogą bez obaw podejmować normalną aktywność fizyczną, ograniczeniu przez kilka dni podlegać powinien tylko intensywny wysiłek (np. długotrwała jazda na rowerze). Lekarze zalecają również ograniczenie aktywności seksualnej przez pierwszy tydzień po wazektomii.

Na czym polega zabieg wazektomii, ile trwa, jaka jest cena?

Wazektomia u mężczyzn jak każda procedura medyczna wymaga starannego przygotowania. Sam zabieg trwa około 10 minut, do tego dochodzi czas znieczulenia pacjenta i przygotowania na sali operacyjnej. Całkowity czas trwania zabiegu wazektomii to około 25–30 min.

Jak przebiega zabieg wazektomii? Zabieg wazektomii przeprowadzany jest w znieczuleniu miejscowym (nasiękowe znieczulenie skóry moszny i nasieniowodów w metodzie bezigłowej lub za pomocą nakłucia skóry w metodzie klasycznej). Wyróżnia się dwie główne metody wykonania wazektomii. Ile kosztuje zabieg? Cena sięga ok. 2 tys. złotych.

Wazektomia klasyczna

Pierwsza technika operacyjna, tzw. metoda klasyczna. Zabieg wykonuje się następująco: chirurg wykonuje niewielkie nacięcie skóry moszny, odszukuje nasieniowód, przecina go i obustronnie zamyka. Odcinek nasieniowodu między zamkniętymi końcami zostaje usunięty (około 15 mm). Następnie operator zamyka wolne końce nasieniowodów przy pomocy szwów, klipsów lub koagulacji (bądź kombinacji tych metod).

W niektórych przypadkach wykonuje się zamknięcie tylko jednego końca nasieniowodu, wolne zakończenie od strony jądra pozostaje otwarte – w literaturze opisuje się zmniejszenie liczby powikłań w stosunku do obustronnego zamknięcia końców. Ta sama procedura zostaje wykonana w drugim nasieniowodzie.

Wazektomia bez skalpela

Druga metoda, tzw. wazektomia bez skalpela (WBS), różni się od sposobu klasycznego głównie drogą dostania się do nasieniowodu. W WBS chirurg nie przecina skóry by zlokalizować nasieniowód – wyczuwa go pod skórą, następnie za pomocą zacisku przytrzymuje i ostrym narzędziem rozwarstwia skórę moszny (5–6 mm) tak by uwidocznić nasieniowód. W kolejnym etapie, podobnie jak w tradycyjnej wazektomii, ma miejsce przecięcie nasieniowodów i ich podwiązanie.

Skóra moszny zazwyczaj nie wymaga zaopatrzenia w szwy, miejsce rozwarstwienia goi się samoistnie bądź jest zespalane za pomocą klejów tkankowych, a krwawienie jest niewielkie.

Kiedy wazektomia u mężczyzn zaczyna zapobiegać ciąży?

Należy pamiętać, że po wazektomii plemniki mogą znajdować się jeszcze w nasieniu mężczyzny przez okres około 2–3 miesięcy, dlatego też przez ten czas pacjent powinien stosować uprzednio używane metody antykoncepcyjne. W celi sprawdzenia rezultatów zabiegu i ustalenia „bezpiecznego” okresu (czyli momentu gdzie można zaprzestać stosowania dodatkowych środków antykoncepcyjnych) pacjent powinien zgłosić się na badanie nasienia (seminogram) po 8 oraz 12 tygodniu od wykonania wazektomii.

Badanie ejakulatu opiera się głównie na wstępnej ocenie makroskopowej, a następnie mikroskopowej spermy. Materiał do badania pobierany jest od mężczyzny na drodze masturbacji do jałowego pojemnika lub podczas stosunku płciowego z użyciem prezerwatywy nie zawierającej środków plemnikobójczych.

Badanie nasienia ma za zadanie odpowiedzieć na pytanie czy w nasieniu mężczyzny znajdują się plemniki – po 3 miesiącach od podwiązania nasieniowodów plemniki w ejakulacie powinny być nieobecne.

W rzadkich przypadkach może dojść do samoistnego zrośnięcia się nasieniowodu i przywrócenia płodności. W takiej sytuacji konieczne jest powtórzenie zabiegu wazektomii, by uzyskać zamierzoną niepłodność.

Wazektomia – powikłania i skutki uboczne

Wazektomia, czyli podwiązanie nasieniowodów, to procedura małoinwazyjna, która wiąże się bardzo rzadko z poważnymi powikłaniami. Możliwe skutki uboczne zabiegu to m.in.:

• rozległe zasinienie moszny;
• krwiak miejsca operowanego (0,2-0,5 proc.);
• infekcja miejsca operowanego (0,5 proc.);
• zapalenie najądrza (0,5 proc.);
• zaczerwienie, obrzęk i ból moszny (0,8 proc.) – w rzadkich przypadkach może przekształcić się w przewlekły zespół bólowy moszny;
• ziarniniak nasienny (0,8 proc.) – guzkowate zgrubienie będące późnym powikłaniem w okolicy końców przeciętych nasieniowodów; pacjent może wyczuwać przez skórę moszny okresowo bolesny guzek, nie wymaga to leczenia;
• udrożnienie nasieniowodów rok lub więcej po zabiegu wazektomii (0,2 proc.).

U około 66% pacjentów w okresie do kilku miesięcy po zabiegu pojawia się vasitis nodosa, czyli guzkowate zgrubienie nasieniowodu. Jest to jeden ze skutków ubocznych w postaci zmiany o charakterze łagodnym, nie wymagającej leczenia.

Nie zostało udowodniono istnienia korelacji między wazektomią a zwiększonym ryzykiem raka gruczołu krokowego.

Czy wazektomia jest odwracalna?

Wielu panów zadaje pytanie, czy wazektomia to zabieg odwracalny i możliwe jest ponowne udrożnienie nasieniowodów. Odwrócenie wazektomii (rewazektomia lub wasowasostomia) polega na przywróceniu ciągłości nasieniowodów, co w rezultacie przywraca szansa na obecność żywych plemników w męskim nasieniu. Skuteczność zabiegu odwrócenia waha się w granicach 55–80 proc. Procentowy rozstrzał związany jest z długością okresu, jaki upłynął od wazektomii. Jeśli minęło około 20 lat szansa powodzenia odwrócenia wazektomii wynosi ok. 55 proc., natomiast jeżeli mężczyzna poddał się zabiegowi odwrócenia 5 lat po podwiązaniu nasieniowodów wówczas skuteczność wzrasta do 80 proc.

Czy rewazektomia jest bezpieczna? O ile w większości mężczyzn wazektomia stanowi procedurę małoinwazyjną, bezpieczną i prostą to zabieg odwrócenia jej skutków jest skomplikowany, kosztowny i wymaga przeprowadzenia w wyspecjalizowanych ośrodkach medycznych.

Warto pomyśleć przed zabiegiem podwiązania nasieniowodów o możliwości zdeponowania spermy w banku nasienia, które w razie jakichkolwiek komplikacji z przywróceniem ciągłości nasieniowodów czy problemów z płodnością może posłużyć jako źródło plemników do technik wspomaganego rozrodu.

Ponadto istnieją alternatywne metody uzyskania plemników w razie niemożności wykonania wazektomii odwracalnej, takie jak metoda TESE czy metoda PESA/TESA.