Mrówki ogniste – jak wyglądają, objawy ugryzienia, pierwsza pomoc

Mrówki ogniste. Co to za gatunek?

Mrówki ogniste, określane również jako ogniowe (łac. Solenopsis invicta, ang. red imported fire ant) to owady, których długość ciała waha się od 2,4 do 6 mm w przypadku robotnic. Dominującym kolorem ciała jest czerwony, miejscami przechodzący w żółty. Gaster (tylna część ciała błonkówek) ma brązowy lub całkowicie czarny odcień.

Struktura społeczna mrówek uwzględnia królową oraz robotnice – mniejsze (przeznaczone do rozmnażania) oraz większe (działające jako żołnierze i tragarze). Szacuje się, że duże robotnice w rozbudowanym gnieździe mogą stanowić nawet 35% lokalnej populacji. Jako ciekawostkę można wskazać, że mrówki pełniące funkcję żołnierzy potrafią być nawet czterokrotnie cięższe od swoich mniejszych odpowiedników. Mrówki ogniste dojrzewają w jajach o długości około 200 mikrometrów przez około tydzień.

Gatunek jest na tyle wytrzymały, że bez przeszkód radzi sobie w ekstremalnych warunkach atmosferycznych lasów południowej Ameryki, a także obszarach zabudowanych, na poboczach dróg oraz w zakolach rzek.

Podobnie jak inne gatunki mrówek, również te ogniste mieszkają w wybudowanym przez siebie kopcu. Mrowiska mają wysokość od 10 do nawet 60 cm. Podziemne korytarze sięgają nawet 80 cm w głąb ziemi. Szacuje się, że średnia liczba mrówek w jednym kopcu wynosi około 200 sztuk. Obserwacje przyrodników potwierdzają, że wyczuwając wznoszący się poziom wody mrówki ogniste opuszczają gniazdo i łączą się ze sobą w „kulę” lub tratwę, unosząc się na powierzchni wody tak, aby chronić królową oraz jaja. Taka struktura może przetrwać nawet do 12 dni. Tak jak wiele innych gatunków insektów, społeczności mrówek ognistych stosują tzw. nekroforezę, czyli usuwanie szczątków zmarłych członków poza obręb kolonii w celu minimalizacji ryzyka jej zarażenia.

Dieta mrówek czerwonych jest uniwersalna. Spożywają one m.in.:

• martwe ssaki,
• stawonogi,
• nasiona.

Znane są tez przypadki, kiedy insekty atakowały np. świeżo wyklutego aligatora.

Gdzie występują mrówki ogniste?

Mrówki ogniste pierwotnie występowały wyłącznie na kontynencie Ameryki Południowej. W miarę jak rozwijał się handel, zostały one introdukowane w Stanach Zjednoczonych. Gatunek w ciągu ostatniego stulecia skolonizował również wiele innych egzotycznych krajów, w tym: Tajwan, Chiny, Filipiny, Malezję czy Singapur. Na terenie Europy zdarzają się one rzadko, choć można się na nie natknąć w Hiszpanii, Portugalii czy Finlandii, głównie w produktach importowanych.

Niedawno badacze opublikowali informację o odkryciu ponad 80 gniazd tego gatunku w pobliżu Syrakuz na Sycylii, co oznacza, że europejska aura odpowiada tym błonkówkom. Jednocześnie naukowcy ostrzegają, że stopniowe ocieplenie klimatu w europejskiej przyrodzie stwarza sprzyjające warunki do rozwoju wielu gatunków inwazyjnych, w tym mrówek ognistych. Przynajmniej w teorii można więc spodziewać się pierwszych przedstawicieli gatunku również w Polsce.

Czy ugryzienie mrówki ognistej jest bolesne?

Jeżeli mrówka ognista poczuje się zagrożona, zaczyna się bronić. Silnymi szczękami nacina skórę, a następnie wpuszcza do rany toksyczny jad zawierający przede wszystkim solenopsynę (alkaloid piperydyny), a także szereg białek, które mogą być szczególnie szkodliwe dla osób na nie uczulonych. W krótkim czasie po ugryzieniu pojawia się miejscowo uczucie silnego pieczenia, porównywalne do oparzenia ogniem (stąd nazwa mrówka ognista).

Ugryzienie może wywoływać reakcje alergiczne. Szacuje się, że u 0,6 do 6,0% osób ugryzionych występuje wstrząs anafilaktyczny, który nieleczony może prowadzić nawet do śmierci. Dane wskazują, że do tej pory odnotowano ponad 80 przypadków zgonów z powodu ugryzienia mrówki ognistej.

Typowe objawy pogryzienia przez ten gatunek błonkówek obejmują:

• zawroty głowy,
• ból w klatce piersiowej,
• mdłości,
• wzmożoną potliwość,
• spadek ciśnienia krwi,
• trudności z oddychaniem,
• zaburzenia mowy,
• wysypkę.

Czy bolesne użądlenia są rzeczywiście aż tak dotkliwe, jak donoszą media? Z pomocą przychodzi opracowana jeszcze w latach 80. ubiegłego wieku skala bólu według entomologa amerykańskiego Justina O. Schmidta. Jest ona czterostopniowa, przy czym za najmniej dolegliwe uważa się ugryzienia smuklika (wartość 1.0), zaś najbardziej dolegliwe są ugryzienia przedstawicieli gatunku mrówek o nazwie Paraponera (wartość 4+). Mrówki ogniste kąsają z intensywnością 1.2, przy czym badacz opisał efekt ich ugryzienia, jako „ostry, ciągły i nagły, niczym dotknięcie naelektryzowanego przedmiotu”.

Co robić w razie ugryzienia przez mrówkę ognistą?

Sposób leczenia w przypadku pogryzienia przez mrówki ogniste zależy od występujących symptomów. Jeżeli u poszkodowanego występuje jedynie ból albo zmiany skórne, wystarczy odpocząć i zaczekać do ustąpienia objawów. W przypadku wstrząsu anafilaktycznego należy czym prędzej podać osobie ugryzionej adrenalinę.

Dalsze ocieplenie klimatu może spowodować, że gatunek mrówek ognistych może się rozprzestrzenić zatrważająco szybko. Oprócz tego, że powodują bolesne użądlenia, należą do jednego spośród najbardziej niszczycielskich gatunków świata. Niszczą uprawy, a także zagrażają lokalnej faunie. Mrówki ogniste zostały przez badaczy uznane za na tyle interesujący gatunek, że liczba badań im poświęconych może rywalizować z zainteresowaniem naukowców pszczołą miodną.