Zespół Wallenberga – przyczyny, objawy, leczenie

Zespół Wallenberga – co to jest i jakie są przyczyny występowania?

Wallenberg's syndrome to rzadki nabyty zespół neurologiczny będący wynikiem powikłań naczyniowych. Za jego najczęstszą przyczynę uznaje się zamknięcie tętnicy móżdżkowej dolnej tylnej. Należy jednak zwrócić uwagę na możliwość jego pojawienia się również w wyniku zamknięcia światła tętnicy kręgowej (tuż przed jej połączeniem z tętnicą podstawną mózgu).

Do niedrożności lub zamknięcia światła tętnic wyżej wymienionych dochodzi zazwyczaj w wyniku przedostania się do ich światła materiału zatorowego (m.in. w przypadku napadu migotania przedsionków). Powikłaniem tego stanu może być ponadto pęknięcie ściany naczynia i wystąpienie krwotoku.

Zespół Wallenberga najczęściej występuje u osób starszych, jednak istnieją, opisane w literaturze, przypadki dotyczące osób młodych.

Przeczytaj też: Jakie funkcje spełnia języczek podniebienny?

Zespół Wallenberga – objawy

Lokalizujące się w bocznej części rdzenia przedłużonego ognisko niedokrwienia jest powodem różnego typu objawów neurologicznych. Porażeniu ulegają nerwy czaszkowe (V, IX, X), w związku z czym mamy do czynienia z zaburzeniami czucia twarzy oraz upośledzonym aktem połykania i zaburzeniami mowy (występuje upośledzenie funkcji fonacyjnej).

Obserwowana jest również ataksja (niezborność ruchowa) oraz drżenie zamiarowe (pojawiające się w przypadku wyrażenia chęci wykonania danej czynności, np. chwycenia przedmiotu w dłoń).

Do mniej charakterystycznych objawów zaliczamy oczopląs oraz niedosłuch (występują one również w wielu innych zespołach neurologicznych).

Z zespołem Wallenberga może również współistnieć zespół Hornera. Do najrzadziej obserwowanych objawów należy zaburzenie czucia bólu i temperatury na przeciwległych kończynach oraz częściach tułowia.

Ponadto należy wspomnieć o zróżnicowanej lokalizacji występujących w zespole objawów. W przypadku ulokowania ogniska chorobowego po stronie lewej, wszystkie objawy (oprócz rozszczepiennych zaburzeń czucia) dotyczą lewej połowy ciała. Zaburzenia czucia typu rozszczepiennego są zaś obserwowane po stronie prawej. Sytuacja jest odwrotna, gdy ognisko niedokrwienia zlokalizowane jest po stronie prawej (wówczas zaburzenia czucia dotyczą lewej strony ciała, a reszta objawów lokalizuje się w prawej części ciała).

Zespół Wallenberga – porażenie nerwu czaszkowego V

Jak już zostało wcześniej wspomniane, w przebiegu lateral medullary syndrome dochodzi do porażenia V nerwu czaszkowego. Nerw twarzowy (czyli V nerw czaszkowy) posiada zarówno włókna czuciowe, jak i ruchowe. Jego porażenie związane jest z wystąpieniem rozszczepiennych zaburzeń czucia. Pod pojęciem tym rozumiemy zaburzenia czucia bólu oraz temperatury w obrębie twarzy. Prawidłowe pozostaje wówczas odczuwanie dotyku i wibracji. Zaburzeniu nie ulega również świadomość ułożenia własnego ciała (czyli czucie proprioceptywne).

W większości przypadków czucie (dotyk) badane jest poprzez symetryczne uciskanie czoła, żuchwy oraz policzków. Percepcję bólu oraz temperatury poddaje się badaniu łącznie, ze względu na wspólną drogę przewodzeniową tych dwóch odczuć. Niemniej ważnymi składowymi badania V nerwu czaszkowego są odruchy: rogówkowy (dotknięcie zwilżoną chusteczką rogówki oka) oraz żuchwowy (lekkie uderzenie młoteczkiem w bródkę pacjenta, gdy jego usta są rozchylone).

Ponadto lekarz diagnosta sprawdza czynność ruchową mięśni żwaczy (poprzez zaciskanie zębów) i mięśni skrzydłowo-podniebiennych bocznych (rozwarcie szczęk).

Zespół Wallenberga – porażenie nerwów czaszkowych IX i X

Efektem jednostronnego porażenia nerwów IX i X są zaburzenia połykania (np. w postaci krztuszenia się) oraz trudności fonacyjne wraz z chrypką. Często obserwowana jest również tzw. mowa nosowa.

Badanie nerwu IX i X przeprowadza się w większości przypadków łącznie i polega ono na ocenie położenia języczka i symetrii fałdów podniebienno-gardłowych. Ponadto uwadze diagnosty nie powinna umknąć informacja na temat zdolności ruchowej podniebienia miękkiego. W związku z przewodzeniem przez te nerwy również gałązek czuciowych, badaniu podlega także czucie.

Najprostszym sposobem jego badania jest dotykanie czystą szpatułką języka, wewnętrznej strony policzków oraz tylnej ściany gardła. Podczas egzaminowania pacjenta należy uważać na możliwość wystąpienia wymiotów – w związku z tym badanie powinno być wykonywane delikatnie, by nie sprowokować czynności wymiotnej.

Zespół Hornera a zespół Wallenberga

Bardzo często w przebiegu posterior inferior cerebellar artery syndrome mamy do czynienia z zespołem Hornera. Należy jednak podkreślić, że zespół boczny opuszki nie stanowi jedynej przyczyny zespołu Hornera. Schorzenie to obserwowane jest również w przypadku guza Pancoasta (rak oskrzela zlokalizowany w szczycie płuca). Do przerwania współczulnego unerwienia gałki ocznej może również dochodzić w wyniku urazów oraz zmian organicznych mózgowia.

W klasycznym zespole Hornera wyróżniamy charakterystyczną triadę objawów, w skład której wchodzą:

• miosis (mioza)– zwężenie źrenicy po stronie uszkodzenia (występuje wówczas nierówność źrenic nazywana anizokorią),
• ptosis (ptoza) – opadanie górnej powieki,
• enophtalmus (enoftalmia) – zapadnięcie gałki ocznej do wnętrza oczodołu.

Ponadto bardzo często obserwowane jest powolne poszerzanie średnicy źrenicy oraz różnobarwliwość tęczówek (zmiany często są bardzo trudne do uchwycenia, szczególnie w sztucznym świetle).

Zespół Wallenberga – jakie badania wykonać?

Prawidłowo przeprowadzona diagnostyka zespołu Wallenberga powinna obejmować zarówno dokładne badanie podmiotowe i przedmiotowe, jak i wykonanie dodatkowych badań obrazowych. Szczególnie przydatny w podejrzeniu zamknięcia światła tętnicy móżdżkowej dolnej jest rezonans magnetyczny centralnego układu nerwowego. Ponadto w diagnostyce istotne jest dokładne badanie wszystkich nerwów czaszkowych.

Charakterystyczny zespół objawów klinicznych oraz szczegółowy wywiad i wykonanie rezonansu magnetycznego umożliwia postawienie pewnej i jasnej diagnozy.

Zespół Wallenberga – leczenie – rehabilitacja

W związku z często nieodwracalnymi uszkodzeniami spowodowanymi zamknięciem tętnicy móżdżkowej dolnej, aktualnie nie jest możliwy pełen powrót do sprawności osoby cierpiącej z powodu zespołu Wallenberga. Terapia tego zespołu w głównej mierze opiera się na rehabilitacji ruchowej oraz przystosowaniu pacjenta do życia w nowej rzeczywistości.

W przypadku wystąpienia krwotoku (będącego powikłaniem pęknięcia tętnicy móżdżkowej), zalecane jest wykonanie zabiegu neurochirurgicznego, który pozytywnie wpływa na późniejszy poziom życia pacjenta.