Toksykofobia – przyczyny, objawy i leczenie lęku przed zatruciem

Toksykofobia – co to jest?

Toksykofobię określa się jako ciągły lęk przed zatruciem/trucizną, prowadzący do objawów fobicznych, czyli silnych reakcji awersyjnych na sytuacje kojarzone (niekoniecznie racjonalnie) z zatruciem. Większość osób cierpiących na toksykofobię zdaje sobie sprawę z tego, że ich przesadny strach jest irracjonalny ale mimo to nadal go odczuwają.

Toksykofobia jest uważana za fobię specyficzną . Uważa się, że jest ściśle związana z lękiem przed zaufaniem, który określa się mianem iofobii. Może być również składową bardziej skomplikowanych zespołów chorobowych, występuje np. stanach typu psychotycznego u schizofreników. Bywa, że współwystępuje z zachowaniami kompulsywnymi dotyczącymi higieny.

Osoby cierpiące z powodu lęku przed zatruciem określa się mianem toksykofobów.

Czytaj również: Lęk uogólniony (lęk wolnopłynący) – przyczyny, objawy i leczenie uogólnionych zaburzeń lękowych

Jakie są objawy toksykofobii?

Fobie, ze względu na swój irracjonalny charakter, mogą być uporczywe i intensywne. Objawy toksykofobii są na ogół automatyczne i niekontrolowane, co prowadzi do podejmowania skrajnych środków w celu unikania sytuacji, które chory uznaje za zagrażające.

Objawy psychiczne

Podstawowym objawem, będącym jednocześnie główną oznaką toksykofobii jest podejrzliwość. Ciągłe istnienie pewnego lęku sprawia, że osoby dotknięte tą fobią rzadko jedzą poza domem lub akceptują potrawy przyrządzane przez przyjaciół. Wolą jeść własne potrawy z obawy przed zatruciem. W przypadku spożycia niesprawdzonych potraw u niektórych osób dotkniętych zaburzeniem występują halucynacje smakowe (chory wyraźnie czuje smak trucizny).

Lęk przed przyjmowaniem leków lub szczepieniami, nieufność wobec władz i przekazów dotyczących obecności trucizn również należą do najczęstszych objawów psychicznych tego zaburzenia. Ekspozycja na bodziec choćby wywołujący natrętne myśli związane z zatruciem może wywołać kryzys lękowy.

Objawy fizjologiczne

Toksyczna fobia objawowo podobna jest do innych fobii specyficznych i obejmuje np.: ataki paniki, palpitacje (tachykardia), dolegliwości bólowe i zmęczenie mięśni, suchość i lepkość w ustach, hiperwentylację, nadmierne pocenie się, duszności, drżenia, migreny, zawroty głowy i niską jakość snu.

Co powoduje postrzeganie dużej możliwości zatrucia?

Przyczyny toksykofobii, podobnie jak w przypadku innych zaburzeń psychicznych, nie są całkowicie poznane. Toksykofobia, podobnie jak wiele innych rodzajów fobii, może być spowodowana czynnikami zewnętrznymi i wewnętrznymi. Oto kilka wysoce prawdopodobnych hipotez dotyczących przyczyny lęku przed trucizną/zatruciem:

Nadopiekuńczy rodzice

Fobie zwykle wiążą się z pewnymi wydarzeniami lub zdarzeniami z dzieciństwa. Dla niektórych ludzi dorastanie w domu z nadopiekuńczymi rodzicami, którzy ciągle wspominali o możliwości zatrucia się mogło spowodować pojawienie się objawów fobicznych w dorosłości.

Media

Otrucia nie są częstym zjawiskiem w dzisiejszych czasach, jeśli jednak do niego dojdzie, media poświęcają mu wiele uwagi i rozgłosu. Może to dać innym mylne wyobrażenie, że są bardziej powszechne niż w rzeczywistości i powodować głęboki niepokój u osób o skłonnościach fobicznych.

Trauma

Toksykofobia może się również rozwinąć w wyniku traumatycznego doświadczenia z trucizną/zatruciem. Dotyczy to zwłaszcza sytuacji, gdy dana osoba została otruta i przeżyła, ale także jakieś zatrucie pokarmowe czy zatrucie substancjami chemicznymi mogą spowodować rozwinięcie się zaburzenia. Osoby takie mają tendencję do rozpamiętywania i bania się bólu, którego doświadczyły, a także rozwijają brak zaufania do żywności, rzeczy i ludzi.

Chemia mózgu i genetyka

To czynniki tzw. ewolucyjne, czyli „wrodzony strach” uwarunkowany doświadczeniami naszych przodków (np. spożycie niektórych ziół czy atak jadowitego drapieżnika, które mogą spowodować śmierć). Toksykofobia to lęk o znaczeniu adaptacyjnym.

Czytaj również: Autoagresja – czym jest i w jakich chorobach oraz zaburzeniach występuje?

Jak przezwyciężyć lęk przed trucizną?

Fobie są zazwyczaj intensywne i trudno się ich pozbyć, dlatego konieczna jest pomoc terapeuty, który powinien wyposażyć pacjenta w wiedzę na temat trucizn i tego, dlaczego nie należy się ich bać. Może też pomóc w rozwijaniu poczucia zaufania do innych, w tworzeniu i utrzymywaniu stabilnych związków, a w końcu w przezwyciężeniu lęku przed trucizną.

Przydatne jest prowadzenie dziennika, który pomoże zidentyfikować konkretną przyczynę lęku przed trucizną. Przyczyna jest czynnikiem wyzwalającym, a identyfikując ją, można sobie z nią skutecznie poradzić. W terapii skupienie na elemencie powodującym strach jest kluczowe, właśnie z powodu intensywnej potrzeby ucieczki.

Leczenie toksykofobii

Toksykofobia może być leczona na kilka sposobów. Należą do nich terapia farmakologiczna, terapia poznawczo-behawioralna oraz terapia psychodynamiczna.

Terapia farmakologiczna

Należy pamiętać, że choć przepisane leki mogą być skuteczne, ich stosowanie powinno być ostatecznością. Leki stosowane w leczeniu fobii mogą powodować poważne skutki uboczne.

Terapia poznawczo- behawioralna

Ten szczególny rodzaj terapii zajmuje się sposobem myślenia danej osoby i koncentruje się na zmianie jego wzorców. Najczęściej używane procedury terapii poznawczo-behawioralnej to restrukturyzacja poznawcza oraz program zmiany ograniczających przekonań.

Terapia psychodynamiczna

Ten rodzaj terapii zajmuje się doświadczeniami życiowymi, które doprowadziły do rozwoju fobii. Opiera się ona na doktrynie przyczyny i skutku. Powszechnie wiadomo, że doświadczenia z dzieciństwa kształtują nasze dorosłe życie. Decydują one o tym, na jaką osobę wyrastamy pod względem przekonań, perspektyw, a nawet lęków. Traumatyczne przeżycia z dzieciństwa, zwłaszcza te związane z urazami fizycznymi, mogą sprzyjać rozwojowi fobii.

Bezpieczeństwo przede wszystkim

Nawet jeżeli nie cierpisz na irracjonalny lęk przed zatruciem, warto zadbać o bezpieczeństwo. W wielu krajach trucizna występuje często w postaci nawozów, środków czystości, a nawet środków do zwalczania szkodników. Takie produkty są zwykle wyraźnie oznakowane i powinny pozostać oznakowane nawet po zakupie. Ponadto wyżej wymienione produkty należy odpowiednio przechowywać i trzymać w miejscu niedostępnym dla dzieci.

Czytaj również: Typy (rodzaje) inteligencji – teoria inteligencji wielorakiej