Onychofagia – co to jest? Przyczyny, objawy, skutki, leczenie, jak przestać obgryzać paznokcie?

Onychofagia – obgryzanie paznokci

Onychofagia to w skrócie obgryzanie paznokci, które przekształciło się w szkodliwy nawyk. Nazwa wzięła się od połączenia greckich słów onycho (paznokieć) i phagos (jeść). Onychofagię zalicza się do psychodermatoz – chorób dermatologicznych o podłożu psychicznym.

Obgryzanie paznokci najczęściej objawia się w czasie sytuacji stresowych. U dzieci onychofagia jest dość częsta. Występuje jednak również u wielu osób dorosłych. W okresie dojrzewania onychofagia czasami znacząco się nasila. Według niektórych danych, obgryzanie paznokci może dotyczyć nawet jednej trzeciej dzieci, przy czym dotyczy obydwu płci jednakowo.

Co prowadzi do obgryzania paznokci?

Według specjalistów obgryzanie paznokci to problem przede wszystkim psychiczny. Osoby cierpiące na onychofagię regulują w ten sposób stres i redukują napięcie. Często jednak onychofagia to pozostałość nawyku ssania kciuka i wkładania palców do ust. Niekiedy wraz z upływem lat przekształca się w gryzienie ołówków czy innych niewielkich przedmiotów, oraz podobne inne nawyki.

Naukowcy zwracają również uwagę na fakt, że zaburzenie jest uwarunkowane genetycznie, a nawet wiążą je z problemami neurologicznymi. Dodatkowo zwłaszcza u dzieci w wieku 4-6 lat (kiedy zazwyczaj pojawia się zaburzenie – niewiele przypadków diagnozowanych jest za to przed 3. rokiem życia) można zauważyć, że uczą się one obgryzania paznokci, obserwując rodziców i rodzeństwo. Czasami onychofagia przechodzi wraz z okresem dojrzewania, nie jest to jednak regułą.

Według ICD-11 (Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób Światowej Organizacji Zdrowia) onychofagia to jedno z zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych skupionych na ciele (body focused repetitive behaviors), zgrupowane w wytycznych wraz z innymi zaburzeniami osobowości.

Skutki obgryzania paznokci

Choć przyczyny obgryzania paznokci mogą być różne, z całą pewnością jest to szkodliwe zaburzenie, jeśli chodzi o stan naszych rąk. Myliłby się jednak ten, który uważa, że nieestetyczny wygląd dłoni jest jedynym efektem, jaki przynosi onychofagia. Pod paznokciem znajduje się bowiem ogromna ilość bakterii, które w wyniku obgryzania płytki paznokcia i/lub skórek, mogą przedostać się do układu pokarmowego i mieć na niego negatywny wpływ w postaci zakażenia dróg pokarmowych i stanów zapalnych.

Obgryzanie paznokci to również problem dermatologiczny, który ma poważne skutki. Może bowiem przyczynić się do nieodwracalnych zmian w strukturze płytki paznokciowej, wysiewów brodawek okołopaznokciowych w wyniku infekcji, zniekształceń płytki i wręcz całkowitego zaniku paznokcia. Także w kwestii zgryzu onychofagia może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Nierzadko wymagają one leczenia ortodontycznego.

Onychofagia – skutki psychiczne

Obgryzanie paznokci nieraz wywołuje wiele negatywnych emocji u samego pacjenta. Osoba, która obgryza paznokcie, często odczuwa wstyd z powodu wyglądu swoich dłoni czy obawia się ich całkowitego zaniku, co znacząco utrudnia jej funkcjonowanie społeczne. Zwłaszcza że obgryzanie paznokci zazwyczaj pojawia się w sytuacjach stresowych i działa jak odruch bezwarunkowy, z którego w większości przypadków trudno zdać sobie sprawę. Dlatego leczenie onychofagii jest tak trudne.

Jak radzić sobie z obgryzaniem paznokci?

Walka z obgryzaniem paznokci i skórek wygląda inaczej w zależności od podłoża problemu. Zdecydowanie łatwiej mają osoby, u których przyczyna nie jest złożona, a nawyk pozostał z dzieciństwa lub jest efektem nudy. W takim przypadku nieraz wystarcza ucieczka do domowych sposobów i posmarowanie paznokci specjalnym środkiem o gorzkim smaku, który zniechęca do odruchowego obgryzania.

Wiele osób motywuje wizyta w salonie kosmetycznym i zabiegi na płytce paznokcia, przedłużanie lub żelowe paznokcie. Niestety, te zabiegi również mogą mieć wpływ na płytkę paznokciową w kontekście jej odbudowy. Dlatego warto rozważyć skupienie się na codziennej pielęgnacji regenerujących się paznokci – to również jest bardzo motywujące w zakresie walki z obgryzaniem paznokci.

Psychologiczne przyczyny onychofagii – jak je leczyć?

Onychofagia na tle nerwowym, za którą odpowiada silny stres czy problemy rodzinne, wymaga specjalistycznego leczenia. W tym przypadku warto skonsultować się zarówno z psychologiem, jak i z psychiatrą, aby omówić źródło kłopotu. Jedną z metod leczenia jest z pewnością terapia behawioralna (także terapia grupowa), która wpiera pacjenta w zdobywaniu umiejętności rozpoznawania czynników, które mogą stanowić przyczyny onychofagii i radzenia sobie z nimi w inny sposób.

Inna metoda, która pomaga zwalczyć napięcie psychiczne w inny sposób niż obgryzanie, to techniki relaksacyjne redukujące stres. Niekiedy pacjent musi zażywać również leki antydepresyjne, jeżeli podłoże nawyku okazuje się głębsze, niż się wydaje, a walka z nim – wyjątkowo trudna. Na co dzień pomocne mogą być również pestki dyni czy żucie gumy – stają się zdrowszym substytutem bez negatywnych konsekwencji dla zdrowia.